Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Síða 124

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Síða 124
D ó m a r u m b æ k u r 124 TMM 2010 · 3 því að maðurinn velur trúna búa innra með honum, þau eru samofin tilvist hans í þessum heimi: „Maðurinn trúir vegna þess að hann óttast tómið, hann óttast tilgangsleysi eigin lífs og allra, hann óttast eigin smæð og vanmátt og einsemd. Hann óttast dauðann. Hann þarf liðsinni og vernd, huggun og von. Hann leitar að því grundvallartrausti á tilverunni sem er ekki háð duttlungum sögunnar …“ (135). Höfundur gengur út frá því að maðurinn eigi enga valkosti í þessu efni, hann sé knúinn til glímunnar hvort sem honum líkar betur eða verr, það megi lesa út úr langri sögu mannsins, ekki síst á okkar tímum. Trúin er samofin mannlegri reynslu, hún er manninum eðlislæg þrá eftir handanlægum veruleika, eftir huggun. En þarf hún endilega að beinast að Guði, getur hún ekki beinst að hverju sem er? Árni virðist ekki í vafa um að trúarleg þrá mannsins geti heldur betur lent á villigötum eins og dæmin sýni á síðari hluta tuttugustu aldar, hún hefur orðið fórnarlamb skurðgoða. Vísindin hafa iðulega komið í stað trúarinnar, ástin einnig, pólitískar hugsjónir, hvort sem það er þjóðernishyggja eða sósíalisminn, listinn gæti verið lengri (68 o. áfr.). Þrátt fyrir hina sterku þrá innra með manninum eftir lífi, sem felur í sér markmið og tilgang, bjóðast honum valkostir. Í því efni hefur hann óneitan­ lega verið býsna iðinn við að láta eitt og annað fara að skipta sig öllu máli í lífinu án þess að svo ætti að vera. Það sem hefur minni háttar tilgangi að gegna í lífi mannsins fer að skipta hann öllu máli. Í því felst hefðbundin skurðgoða­ dýrkun en skurðgoðið uppfyllir ekki þrá mannsins eftir tilgangi og merkingu þegar á reynir, þess í stað fellur það yfir hann að lokum og gerir út af við hann. Árni sýnir með mörgum dæmum hvernig þetta gerist, ofarlega eru honum þar í huga þær systur markaðshyggja (125 o. áfr.) og neysluhyggja samtímans (88). Árni telur að of mikið hafi verið gert úr því að mannfólkið taki trú að skip­ an valdsmanna og höfuðklerka. Trúin er þrá sem býr innst í vitund mannsins. Í því efni vitnar Árni til heimspekingsins og félagsfræðingsins Max Hork­ heimers (d. 1973) sem var einn af talsmönnum Frankfurtarskólans, hann er út af fyrir sig ekkert á móti hefðbundnum trúarbrögðum, hlutverki þeirra og áhrifum „að því tilskildu að menn viðurkenni að þau boða þrá en ekki rétta kenningu“ (168). Einnig orðað hjá Horkheimer sem „þrá eftir því sem er Allt annað“ (201). Árni segir að málið snúist um leit „að merkingu og því algleymi sem leyfir mönnum að komast út fyrir sjálfa sig. Og menn verða að leggja nokkuð á sig til að höndla þetta. Kannski væri best að skoða trúarbrögðin sem listform, að minnsta kosti er það vænlegra til árangurs en rökhyggja, ef menn ætla að komast inn á svið hins heilaga. Finna „hina miklu nærveru“ sem ýmsir trúmenn kunna frá að segja og gefur þeim traust á að lífið hafi tilgang og gildi …“ (164–5). Það er því „gott að trúa. En ekki hverju sem er og ekki hvernig sem er“ (138). Reynslan var einmitt leið þess tímamótaguðfræðings upplýsingartímans sem nefndur hefur verið faðir nútímaguðfræði, Friedrichs Schleiermachers, prófessors í guðfræði við Humboldtháskólann í Berlín (d. 1834). Hann var áhrifavaldur á rómantíska guðfræði Fjölnismanna eins og vel kemur fram í
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.