Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Síða 140

D ó m a r u m b æ k u r
140 TMM 2013 · 2
stendur á réttum stað. Um ævi og verk
Halldórs Laxness. (Ritstjóri Jón Ólafsson.)
Reykjavík: Hugvísindastofnun Háskóla
Íslands, s. 122–128.
7 Sjá Harold Bloom. 1973. The Anxiety of
Influence. A Theory of Poetry. Oxford:
Oxford University Press.
8 Spássían. 2012 (3. árg., 2. tbl.), s. 22.
9 Manni verður ósjálfrátt hugsað til Virginiu
Woolf sem hóf sín æviskrif sem bréf til barna
systur sinnar, Vanessu.
Árni Óskarsson
Paradísarheimt
Steinunn Sigurðardóttir. Fyrir Lísu.
(Bjartur 2012)
Ungur drengur er á leið heim úr skólan-
um. Það er sólskinsdagur og hann
ákveður að koma við í almenningsgarði
nálægt heimili sínu. Þar er lækur sem
gott er að dýfa í tánum. Við lækinn hitt-
ir hann vingjarnlegan mann sem tekur
hann tali og gefur honum jójó. Síðan
tekst manninum að lokka hann með sér
í bílskúr í grenndinni og beitir hann þar
ofbeldi sem markar hann fyrir lífstíð.
Atburðurinn límist við hann, „hann
festist á leiðinni, hættir aldrei að koma
úr skólanum, sama hvað hann verður
gamall“ (40).
Þessi atburður myndar baksvið skáld-
sagna Steinunnar Sigurðardóttur, Jójó
(2011) og Fyrir Lísu (2012), um þýska
krabbameinslækninn Martin Montag. Í
fyrri sögunni var því lýst hvernig hinn
grafni atburður braust upp á vitundar-
yfirborð hans með tilheyrandi óþægind-
um. Í upphafi sögunnar Fyrir Lísu virð-
ist sú reynsla ætla að verða honum um
megn. Hann hugleiðir að myrða kvalara
sinn, Timor Ganzi, og svipta sjálfan sig
lífi, en ýmislegt verður þess valdandi að
líf hans stokkast upp, tekur nýja stefnu
og hrindir af stað annarri atburðarás.
Þessi þróun Montags er fyrst og
fremst knúin áfram af kynnum hans af
dóttur Ganzis, Lísu, sem er illa statt
fórnarlamb langvarandi kynferðislegrar
misnotkunar. En umbreyting hans verð-
ur í gegnum viðræður hans við nokkrar
lykilpersónur – m.a. eiginkonu sína,
lögreglukonu, sálfræðing og einkenni-
legan sálgreinanda auk fyrrnefndrar
Lísu. Samtöl gegna því þýðingarmiklu
hlutverki í sögunni. Ekki síst verða
afdrifaríkar samræður Montags við
nafna sinn og sjúkling, Martinetti,
franskan fyrrverandi útigangsmann sem
einnig kom við sögu í fyrri bókinni.
Þótt Martin Martinetti og Montag hafi
farið mjög mismunandi leiðir í lífinu og
séu að flestu leyti gjörólíkir menn eiga
þeir það sameiginlegt auk nafnsins að
hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi í
bernsku. Með vissum hætti má líta svo á
að Martinetti sé hin hliðin á Montag,
andhverfa hans, og að í samræðum
þeirra hljómi tvær innri raddir. En þeir
eru jafnframt fulltrúar mismunandi lífs-
viðhorfa. Martinetti er að ýmsu leyti
tákngervingur hæfileikans til að lifa af.
Hann hugsar eftir öðrum brautum en
Montag og nýtir sér reynslu og sjónar-
horn manns á útjaðri samfélagsins.
Kjörorð hans er: „Líf sem er ekki er
orgía er ekki þess virði að lifa því“ (100).
Sá síðarnefndi er á hinn bóginn ímynd
reglufestunnar og lifir samkvæmt stöðl-
uðum hugmyndum um heilbrigðan lífs-
stíl.
Montag hafði byrgt inni trámatíska
reynslu sína og haldið bernskuatburðin-
um leyndum fyrir öllum, meira að segja
eiginkonu sinni. Martinetti tekst að
komast inn fyrir skelina á vini sínum,
brjóta niður varnir sálarinnar og fá
hann til að horfast í augu við óþægileg-