Skessuhorn - 16.12.2015, Blaðsíða 74

MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 201574
„Ég er fædd árið 1935 í Reykjar-
firði í Grunnavíkurhreppi, sú eina
af mínum systkinum sem fæddist
þar,“ sagði Jóna Valgerður Krist-
jánsdóttir í Mýrartungu í Reyk-
hólasveit þegar blaðamaður ræddi
við hana á dögunum. Foreldrar
hennar eru Jóhanna Jakobsdótt-
ir frá Reykjafirði í Grunnavíkur-
hreppi á Hornströndum og Krist-
ján Guðjónsson smiður frá Skjalda-
bjarnavík á Ströndum og er hún
elsta barn þeirra. Í Reykjafirði bjó
Jóna Valgerður til fimm ára aldurs,
eða þar til fjölskyldan fluttist að
Hornbjargsvita í Látravík, þar sem
faðir hennar og móðurbróðir tóku
að sér vitavörslu.
„Við vorum þar í tvö ár en svo
fluttum við á Ísafjörð þar sem ég
byrjaði í barnaskóla. Mamma og
pabbi leigðu efri hæðina á Hnífs-
dalsvegi 10 og þá var búið þröngt.
Sú íbúð var sennilega minni en
þessi sem við erum í núna,“ segir
hún og lítur í kringum sig, en við-
talið á sér stað í íbúð sem er á að
giska rúmir 60 fermetrar. Á efri
hæðinni á Hnífsdalsvegi voru átta
í heimili. „Þá vorum við fimm syst-
urnar. Með okkur bjó líka eldri
kona sem hafði fylgt mömmu og
pabba frá því þau byrjuðu sinn bú-
skap. Hún var fötluð en hjálpaði
eitthvað til á heimilinu,“ segir hún.
En það er ekki nóg með að þröngt
hafi verið á þingi, íbúðinni fylgdi
annar ókostur en smæðin. „Það var
bara eitt sameiginlegt klósett fyr-
ir báðar hæðirnar og það var niðri
í kjallara. Hjónin á neðri hæðinni
áttu kjallarann með réttu, við feng-
um bara að ganga þar um til að
komast á klósettið. En þau voru
svo sparsöm að þau skrúfuðu allt-
af úr peruna til að spara rafmagn-
ið,“ segir Jóna Valgerður og hlær
við. „Þannig að ef við þurftum á
klósettið á nóttunni eða í myrkri
þá urðum við að taka með okkur
kerti,“ bætir hún við og brosir.
„Síðan fluttum við að Seljalands-
vegi 64. Það var lítill jarðarbút-
ur sem fylgdi hlaða og fjárhús sem
pabbi breytti í íbúðarhús. Hann
reisti svo smá kofa fyrir kindur og
hænur og lítinn reykkofa.“
Langaði að læra
lyfjafræði
Jóna Valgerður lætur vel af æsku-
árum sínum á Ísafirði og segir að
sér hafi alltaf þótt mjög gott að búa
þar. „Þar er öll nauðsynleg þjón-
usta; verslanir, heilsugæsla og þar
gegnum við í skóla. Þar var bæði
grunnskóli, gagnfræðaskóli og svo
kom tónlistarskóli aðeins seinna.
Ég fór í hann eftir gagnfræðaskóla
og lærði á orgel hjá Jónasi Tómas-
syni eldri,“ segir hún. „Eftir gagn-
fræðaskólann fór ég 18 ára gömul
í Húsmæðraskólann Ósk áður en
ég gifti mig og fór að eignast börn.
Það var leiðin sem ungar stúlkur
fóru þá,“ segir Jóna Valgerður og
bætir því við að veran í húsmæðra-
skólanum hafi verið mjög ánægju-
leg. „Það voru 35 í skólanum og
við vorum fimm saman í herbergi.
Þetta var óskaplega skemmtilegur
tími og margt fleira hagnýtt sem
var kennt þarna annað en að elda
mat. Við lærðum næringarfræði,
heilsufræði, vefnaðarfræði og að-
eins í tungumálum.“ Vegna þess
að Jóna Valgerður nefndi að þetta
hefði verið leiðin sem ungar stúlk-
ur fóru á þessum árum leikur blaða-
manni forvitni á að vita hvort hún
sjálf hefði getað hugsað sér að haga
námi sínu öðruvísi. „Ég vann í apó-
tekinu á Ísafirði með hléum í átta
ár og var eiginlega farin að vinna
sem lyfjafræðingur. Ég blandaði lyf
eftir resepti, apótekarinn kenndi
mér það bara. Ef það voru ekki til
ákveðnar kvefmixtúrur þá skrifuðu
læknarnir upp á blönduna, á latínu
að sjálfsögðu. Hillurnar voru full-
ar af stórum flöskum með latnesk-
um nöfnum á sem maður blandaði
eftir uppskriftinni,“ segir Jóna Val-
gerður. „Þegar ég vann þarna fór
mig að langa að læra lyfjafræði. En
það var enginn menntaskóli á Ísa-
firði þá. Raunar voru bara þrír slíkir
á landinu á þeim tíma; í Reykjavík,
Akureyri og á Laugarvatni og eng-
inn leið í stórum systkinahópi að
styðja einhvern til slíks náms,“ segir
hún enda urðu systkinin níu talsins;
Jóna Valgerður, Þrúður, Fjóla Guð-
rún, Laufey Erla, Freyja, Guðjón
Arnar, Matthildur Herborg, Jakob
Kristján og Anna Karen yngst.
Tölvuvæðing í
bókhaldinu
Árið 1957 giftist Jóna Valgerður
Guðmundi Helga Ingólfssyni og
reistu þau sér hús í Hnífsdal. Þar
var útibú Kaupfélags Ísfirðinga og
fór Jóna Valgerður að starfa sem
deildarstjóri þess. „Ég hef alltaf
haft gaman af bókhaldi og það fólst
einnig í starfinu hjá Kaupfélaginu.
Síðar stofnuðum við Guðmundur
fyrirtæki og ég færði bókhaldið.“
Næstu árin fékkst hún áfram við
bókhald og hóf störf hjá Endur-
skoðunar- og bókhaldsstofu Guð-
mundar E. Kjartanssonar. „Þá voru
engar tölvur heldur stór og mikil
skráningarvél. Bókhaldið sló mað-
ur inn á kort í vélinni. Eftir tíu ár
þar komu fyrstu tölvurnar og sett
var upp Reiknistofa Vestfjarða.
Bókhaldsstofan skráði bókhaldið
inn á diskettur sem var keyrt þang-
að. Ég man þegar maður kom inn
á reiknistofuna að þá var skrifstof-
an full af þessum stóru vélum og
svakalegur hávaði,“ segir hún og
brosir. „En svo komu tölvur á bók-
haldsstofuna og þær voru í fyrstu
aðeins notaðar til ritvinnslu. Þang-
að til voru notaðar ritvélar og á þær
skrifaði maður til dæmis ársreikn-
inga. Alltaf gat það komið fyrir að
maður gerði mistök og þá þurfti
stundum að fara með leiðrétting-
arborðann og laga allt sem á eftir
kom. Það þurfti ekki þegar unnið
var á tölvurnar,“ bætir hún við.
Lét til leiðast og
fór í framboð
Þekktust er Jóna Valgerður fyr-
ir afskipti sín af félagsmálum. Hún
sat á Alþingi fyrir Kvennalist-
ann frá 1991-95, varð síðar sveit-
arstjóri í Reykhólahreppi og hef-
ur veitt fjölda félagasamtaka for-
ystu í gegnum tíðina. Hún segir
afskipti af stjórnmálum lengi hafa
fylgt fjölskyldu sinni. „Guðmund-
ur var kjörinn í hreppsnefnd Eyr-
arhrepps fljótlega eftir að við flutt-
um í Hnífsdal. Hreppurinn sam-
einaðist svo Ísafirði ´71 og hann tók
sæti í bæjarstjórn. Ég sat í nokkr-
um nefndum hjá bænum en tók
ekki þátt að öðru leyti,“ segir hún.
„Hann fer að verða leiður á þessum
málum kringum ́ 85. Á þeim tíma er
ég formaður Sambands vestfirskra
kvenna og í samtökunum Jafnrétti
milli landshluta. Einhverju sinni
höldum við aðalfund og þá kemur
maður upp að mér og spyr hvort ég
vilji ekki fara í framboð fyrir Þjóð-
arflokkinn í kosningunum 1987.
Hann vildi mig á fyrsta sæti listans
í Vestfjarðakjördæmi. Nú, ég lét til
leiðast. Ég hafði áhuga á málefn-
unum og hef alltaf verið mikil jafn-
réttismanneskja, ekki aðeins varð-
andi jafnrétti kynjanna, heldur líka
fólks milli landshluta. Samgöngu-
málin voru þá aðalatriðið,“ segir
Jóna Valgerður.
Þjóðarflokkurinn náði ekki inn
manni ´87 þrátt fyrir að litlu hafi
munað. „Ég var þingmaður í tvo
eða þrjá klukkutíma um nóttina
meðan við hlustuðum á nýjustu
tölur í útvarpinu,“ segir hún og
brosir. Hún kveðst hins vegar ekki
hugsa til þess með neinni eftirsjá
að hafa ekki orðið þingmaður Þjóð-
arflokksins. „Ég varð nú bara feg-
in. Ég lét til leiðast að fara fram til
að tala fyrir byggðamálunum. En á
þeim tíma var ég enn með unglinga
á heimilinu og þótti ágætt að kom-
ast ekki inn.“
Markmiðið að
koma konum í
stjórnunarstöður
Afskiptum hennar af landsmálunum
var þó hvergi nærri lokið. Hún sagði
sig úr Þjóðarflokknum árið 1989 og
gekk til liðs við Kvennalistann, sem
þá hafði átt fulltrúa á þingi frá árinu
1983. Jóna Valgerður skipaði efsta
sæti listans í Vestfjarðakjördæmi
fyrir Alþingiskosningarnar 1991
og komst inn á þing ásamt fjórum
flokkssystrum sínum. „Kvennalist-
inn var upphaflega stofnaður til að
reyna að koma konum í stjórnun-
arstöður. Lengi vel voru bara tvær
til fjórar konur á þingi og aldrei
fleiri en ein í ríkisstjórn þó þar væru
kannski tólf ráðherrar,“ segir Jóna
Valgerður og bætir því við að með
tilkomu framboðsins hafi hlutfall
kvenna á þingi snarlega hækkað upp
í 15 prósent. „Allir viðurkenna nú að
það hefði tekið lengri tíma að fjölga
konum í þinginu ef ekki væri fyr-
ir Kvennalistann. Aðrir flokkar sáu
að þeir yrðu að fara að raða konum
hærra á framboðslistana, ekki bara
hafa þær sem einhverjar puntdúkk-
ur á eftir körlunum,“ segir hún og
brosir. En brosinu fylgir alvara því
hér er rætt um stöðu sem var uppi
fyrir aðeins þremur áratugum, þegar
Kvennalistinn bauð fyrst fram.
Stefnuskrá listans byggði beinlínis
á reynsluheimi kvenna, hugmynda-
heimi þeirra og skoðunum. Eitthvað
sem flokksmönnum þótti ekki hafa
verið tekið nægilega mikið mark á
fram að því en ætti alveg jafn mikið
rétt á sér og reynsluheimur og skoð-
anir karla.
Kvennalistanum
boðið í ríkisstjórn
Þrátt fyrir að framboðið hafi verið
sett saman með það fyrir augum að
rétta hlut kvenna á öllum vígstöðv-
um kom auðvitað upp ágreining-
ur innan listans um ýmis málefni.
„Kvennalistakonurnar sem voru á
þingi með mér voru flestar af höf-
uðborgarsvæðinu. Ég kem inn með
landsbyggðarsjónarmið og það var
stundum ágreiningur, þá um jöfn-
uð milli byggðalaga. Þær einbeittu
sér meira að kynjajafnréttinu en
þar var ég alveg sammála þeim,“
segir hún.
Aðspurð hvort henni þætti eitt-
hvað hafa mátt betur fara þegar
flokkurinn átti sæti á þingi hugs-
ar Jóna Valgerður sig stuttlega um.
„Kvennalistanum var boðið að taka
þátt í stjórnarmyndun 1987 þeg-
ar hann átti sex þingmenn. En þær
sem þá áttu sæti voru mjög fastar
á sínum skoðunum og vildu í engu
kvika frá þeim. Ein þeirra var að
sett yrðu lög um lágmarkslaun og
ríkisstjórnin vildi ekki ganga að
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir:
„Hef yfirleitt alltaf þorað að segja það sem ég meina“
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir.
Systkinin í öfugri aldursröð. F.v. Jakob Kristján, Matthildur Herborg, Guðjón
Arnar, Freyja, Laufey Erla, Fjóla Guðrún, Þrúður og Jóna Valgerður. Eina systur
eiga þau til viðbótar, Önnu Karen, en hún var ekki fædd þegar smellt var af. Ásamt eiginmanninum Guðmundi Helga Ingólfssyni.