Skessuhorn - 16.12.2015, Síða 76

MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 201576
Framundan var ærið verkefni
sveitarstjórna næstu ára við að
lækka skuldir Reykhólahrepps og
Jóna Valgerður átti eftir að taka
virkan þátt í því. En það voru ekki
einu erfiðleikarnir sem þau hjón-
in þurftu að glíma við á þeim tíma.
Enn hefur verið látið ósagt að árið
1994, síðasta árið sem Jóna Val-
gerður sat á þingi, veiktist hún af
krabbameini. „Það greindist nægi-
lega snemma til að hægt væri að
bregðast við og hefur ekki komið
aftur,“ segir hún. Kynnum henn-
ar af sjúkdómnum lauk þó ekki þar
með því Guðmundur átti einn-
ig eftir að veikjast. „Eftir að hann
veikist fyrst í maí ´97 þá fer ég að
aðstoða hann með bókhald sveit-
arfélagsins, sótti námskeið í sveit-
arfélagabókhaldi, tók það með
heim og vann þar,“ segir hún
og bætir því við að sér hafi verið
boðin staða á skrifstofu hrepps-
ins. „Á þeim tíma vantaði mann á
skrifstofuna en ég vildi ekki taka
neitt að mér nema það væri aug-
lýst fyrst. Það var gert en enginn
sótti um og ég var ráðin sem að-
stoðarmaður,“ segir hún. „Þórður
[Jónsson] í Árbæ var þá oddviti og
hann bað mig að leysa af sem sveit-
arstjóri á meðan Guðmundur var
frá vegna veikinda. Hann ætlaði að
koma aftur um haustið og kom í
einn mánuð áður en hann veiktist
á ný og var frá þar til í mars ´98,“
bætir hún við.
Þetta sama vor greiddu lands-
menn atkvæði í sveitarstjórnar-
kosningum og í Reykhólahreppi
var persónukjör í fyrsta sinn, þar
sem engir listar buðu fram. „Þar
fengu ég og Karl Kristjánsson flest
atkvæði og ég varð oddviti. Um
svipað leyti sneri Guðmundur aft-
ur til starfa sem sveitarstjóri,“ seg-
ir hún og bætir því við að það hafi
stundum verið dálítil kúnst fyrir
þau hjónin að vinna saman á skrif-
stofu hreppsins. „Sem starfsmaður
skrifstofunnar var hann yfirmaður
minn en sem oddviti var ég yfir-
maður hans,“ segir hún og brosir.
Þeim lánaðist ekki að starfa lengi
saman því Guðmundur veiktist á
nýjan leik árið 1999. „Læknarnir
tóku magann en þá hafði krabba-
meinið dreift sér upp í vélindað.
Þeir vissu ekki hvort þeir hefðu
náð því öllu,“ segir Jóna Valgerður.
Guðmundur lést í mars árið 2000
af völdum magakrabbameins.
Mikil átök þegar eignir
hreppsins voru seldar
Eftir andlát eiginmannsins tók
Jóna Valgerður fyrst kvenna við
stöðu sveitarstjóra Reykhólahrepps
og vann áfram að því ásamt sveit-
arstjórn að lækka skuldir sveitar-
félagsins. Margar hreppseignir
voru seldar og vakti það misjafna
lukku meðal íbúanna. „Þetta voru
rosalega átök. Við þurftum að selja
ýmislegt; eyju á Breiðafirði, hluta
úr jörð, húseignir hreppsins og svo
seldum við hlut sveitarfélagsins
í Orkubúi Vestfjarða,“ segir hún
„og það var eiginlega úrslitasalan.
Með henni gátum við greitt upp
skuldir sem lágu á dvalarheimilinu
Barmahlíð,“ segir Jóna Valgerð-
ur og bætir því við að mjög tæpt
hafi staðið að dvalarheimilinu yrði
lokað. „Guðmundur fékk á sínum
tíma bréf frá ráðuneytinu þar sem
því var beinlínis hótað að leggja
dvalarheimilið niður. Skuldirnar
væru allt of háar til að hægt væri
að borga þær niður og það eina í
stöðunni væri að loka. Hann sagð-
ist nú ekki hlusta á slíkt og stakk
bréfinu bara ofan í skúffu,“ segir
hún og hlær við.
Meðan unnið var að því að lækka
skuldir hreppsins minnist Jóna
Valgerður þess að þær hafi oftar en
ekki orðið umræðuefni milli dag-
skrárliða á fjórðungsþingum eða
öðrum fundum með sveitarstjór-
num annarra sveitarfélaga. Kveðst
hún hafa orðið heldur leið á því
til lengdar. „Einu sinni sem oftar
á einhverri svona samkomu var ég
spurð hvernig gengi eiginlega með
skuldirnar. „Það gengur vel, ekki
nema svona hundrað milljónir eft-
ir,“ svaraði ég.
En ekki leið á löngu þar til náð-
ist að losa sveitarfélagið við þenn-
an hundrað milljóna skuldahala og
eins og áður segir vó sala á hlut
sveitarfélagsins í OV þar þyngst,
en fyrir hann fengust rúmlega 70
milljónir króna. „Þegar orkubú-
ið var stofnað var ákveðið að öll
sveitarfélög á Vestfjörðum fengju
hlut í samræmi við íbúafjölda.
Mörg sveitarfélögin lögðu eitt-
hvað til stofnunarinnar, hitaveitu,
rafmagnsveitu, eða eitthvað slíkt.
Reykhólahreppur þurfti ekki að
leggja neitt til. Engu að síður var
ákveðið að hreppurinn fengi hlut
í samræmi við íbúafjölda eins og
önnur sveitarfélög. Síðar seldi svo
Reykhólahreppur hitaveitu sína til
OV. Þennan hlut, sem Reykhóla-
hreppur fékk í rauninni gefins, var
hægt að selja til að greiða niður
skuldirnar.“ Sveitarfélaginu hafði
verið bjargað frá gjaldþroti.
Ákvað að gefa ekki
kost á sér áfram
Jóna Valgerður ákvað að láta gott
heita af sveitarstjórnarmálunum
árið 2002. „Ég var þá orðin 67 ára
gömul, búin að vera í þessu í sex
ár og fannst komið nóg. Þetta var
erfiður tími og mikil átök og erf-
iðara eftir því sem maður kynntist
fólkinu betur. Mér fannst ekkert
mál fyrst að koma utan að frá og
taka á erfiðum málum. En í svona
litlu samfélagi þá kynnist maður
fólki. Það getur verið erfitt að eiga
í átökum við fólk sem er orðið að
persónulegum kunningjum,“ bæt-
ir hún við. „Ég ákvað því að hætta,
fannst ég búin að gera þokkalega.“
Á næstu árum tók Jóna Val-
gerður að sér ýmis verkefni. Hún
skipulagði menntasmiðju fyrir Sí-
menntunarmiðstöð Vesturlands,
einkum ætlaða konum sem höfðu
hætt í námi eftir grunnskólapróf
eða langaði að mennta sig meira.
Það var haldið á Laugum í Sæ-
lingsdal og tveimur árum síðar var
sambærilegt námskeið haldið að
Varmalandi í Borgarfirði. „Báðar
smiðjurnar voru vel sóttar. Ég held
að þrír fjórðu af þeim sem mættu
hafi haldið áfram til frekara náms
og ég er ákaflega hreykin af því,“
segir hún.
Í millitíðinni hafði hún tekið að
sér nefndarstörf fyrir Fjórðungs-
samband Vestfirðinga, sat m.a. í
fjármálanefnd, Stjórn Atvinnuþró-
unarfélags Vestfjarða og Sam-
vinnunefnd um skipulag á miðhá-
lendi Íslands. „Í henni voru átta
fulltrúar landshlutanna, en 16
manns í nefndinni. Ég vissi ekk-
ert hvað ég var að fara út í en þetta
reyndist afar skemmtilegt. Við
fengum að ferðast um hálendið og
hitta sveitarstjórnarmenn af öllu
landinu. Það er þessari nefnd að
þakka að ég er búin að skoða mest-
allt hálendi Íslands.“
Árið 2003 tók hún að sér verk-
efni á skrifstofu sambandsins og
var í kjölfarið boðið starf sem
hún þáði ekki. „Þá var ég byrjuð
á fullu í skógræktinni og vildi vera
laus á sumrin,“ segir hún en skóg-
ræktinni hefur hún sinnt af krafti í
rúmlega áratug.
Formaður Landsam-
bands eldri borgara
Málefni eldri borgara hafa ver-
ið henni hugleikin undanfarin ár
og var hún í félagi eldri borgara í
Dölum og Reykhólasveit. „Ég hélt
nú að ég væri hætt öllu svona starfi
en þá fer ég á landsfund Landsam-
bands eldri borgara sem haldinn
var í Hveragerði árið 2009. Þar
hafði uppstillingarnefnd stillt upp
fjórum körlum og einni konu í nýja
stjórn. Þá risu konurnar í salnum
úr sætum og mótmæltu harðlega,“
segir hún. Úr varð að fundurinn
samþykkti að taka aðra konu inn í
stjórnina og þá beindust spjótin að
Jónu Valgerði. „Ég lét til leiðast.
Ég þarf alltaf að vera að brjóta ein-
hver þök, glerþök,“ segir hún og
hlær við.
Hún tók við sem formaður LEB
árið 2011 og varð fyrsta konan til
að gegna þeirri stöðu. Hún lét af
formennsku síðasta vor. Helstu
verkefni landsambandsins á þeim
tíma voru að vekja athygli á og
koma málefnum eldri borgara í
umræðuna og auðvitað að vinna að
bættum kjörum. Komið var á sam-
vinnu við Háskóla Íslands um að
halda ráðstefnur og málþing um
hagsmunamál eldri borgara.
Eitt stærsta hagsmunamálið var
að gera LEB að formlegum mál-
svara eldri borgara í landinu. „Það
hafði aldrei verið viðurkennt af
stjórnvöldum. En fyrir tveimur
árum síðan fékkst það loks viður-
kennt að LEB væri formlegur mál-
svara eldri borgara sem stjórn-
völd skulu hafa samband við og
óska eftir umsögn um hvers kon-
ar málefni sem snerta þennan hóp
landsmanna,“ segir Jóna Valgerð-
ur. Fulltrúar LEB sitja nú fundi og
eiga sæti í nefndum þar sem mál-
efni þeirra eru rædd. Er það hluti
af alhliða samningi milli velferð-
arráðuneytisins og sambandsins.
Um leið var aukið framlag ríkisins
til LEB og fær það nú fasta fjárhæð
í fjárlögum hvers árs.
Samstarfsflötur
félagasamtaka og
stjórnvaldsins
Á þeim tíma sem Jóna Valgerð-
ur sat í stjórn LEB kynntist hún
í gegnum norrænt samstarf svo-
kölluðum öldungaráðum, en þau
eru víða á Norðurlöndunum.
Öldungaráð þessi eru vettvang-
ur fyrir félög eldri borgara til að
starfa með sínum sveitarfélögum.
Hóf hún að skrifa um og tala fyr-
ir stofnun öldungaráða á Íslandi.
„Þegar hafa verið stofnuð milli 15
og 20 öldungaráð á landinu. Víða
starfa ráðin í fleiri en einu sveitar-
félagi, eins og til dæmis í Dölum
og Reykhólasveit. Þannig að þetta
er allt að komast á koppinn,“ segir
hún með bros á vör. „Mér finnst ég
búin að vinna vel að því að koma
á samstarfsfleti milli félagasam-
taka og stjórnsýslu landsins,“ bæt-
ir hún við. Jóna Valgerður er svo
nú varaformaður í Öldrunaráði Ís-
lands en það eru regnhlífarsam-
tök allra þeirra stofnana og sam-
taka sem sinna málefnum aldraðra
í landinu.
Framundan segir hún mikið
áherslumál verða að efla heima-
þjónustu og sjálfstæði eldri borg-
ara. „Fólk fer ekki á hjúkrun-
arheimili fyrr en það þarf þess,
það vill vera heima eins lengi og
mögulegt er. Þá er ótalið að hjúkr-
unar- og dvalarheimili eru dýrasta
úrræðið fyrir þjóðfélagið.“ Enn
fremur kveðst Jóna Valgerður ætla
að halda áfram að vekja athygli á
nýjum málefnum, sem ekki hafa
verið mikið rædd áður, eins og gert
var á hennar tíma í stjórn LEB. „Í
fyrra hélt Öldrunarráð ásamt LEB
og fleirum ráðstefnu um líknar-
dauða og nýlega er búið að halda
málþing um ofbeldi gegn öldruð-
um,“ segir hún. Þá hefur Öldrun-
arráð einnig staðið haldið Fram-
tíðarþing um farsæla öldrun til að
fá jákvæða umfjöllun um aldraða
og leiðbeiningar til stjórnvalda
Hefur orð ömmu
sinnar að leiðarljósi
Aðspurð segist Jóna Valgerður
aldrei hafa verið feimin við að tjá
skoðanir sínar. „Ég hef yfirleitt
alltaf þorað að segja það sem ég
meina og hef yfirleitt lag á því að
gera það án þess að fólk móðgist
eða taki því illa,“ segir hún. Þenn-
an hæfileika telur hún sig hafa
fengið frá langömmu sinni, Ketil-
ríði Jóhannesdóttur. „Hún kenndi
börnum sínum siðfræði og hjá
henni voru þessar reglur; maður
á að segja satt og standa við töluð
orð og ætla aldrei öðrum mönnum
illt að óreyndu. Þetta tók móðir
mín upp og ég hef haft þessar regl-
ur að leiðarljósi í samskiptum mín-
um við fólk í gegnum tíðina,“ seg-
ir hún. Telur hún að fólk hafi allt-
af getað treyst sér og nefnir regl-
ur ömmu sinnar sem stóran hluta
ástæðunnar.
Aðspurð segir hún reglur ömmu
sinnar hafa verið gott veganesti í
félagsmálastarfi undangenginna
áratuga en telur þær ekki síður
mikilvægar þegar kemur að upp-
eldi barna. Þar skipti miklu máli
að vera heiðarlegur. „Það má ekki
lofa börnum einhverju sem maður
getur ekki staðið við. Þau verða al-
veg eyðilögð þegar þau eru svikin,
þau verða að geta treyst foreldrum
sínum,“ segir hún og kveðst hafa
reynt að huga vel að því við upp-
eldi sinna barna. Hún og Guð-
mundur eignuðust saman fimm
börn; Gylfa Reyni, Halldór Sig-
urð, Kristján Jóhann, Ingibjörgu
Maríu og Jóhannes Bjarna. Með
tíð og tíma hafa bæst við þrjátíu
barnabörn og barnabarnabörn.
Jóna Valgerður kveðst hafa ver-
ið svo gæfusöm að mjög stór hluti
afkomendahópsins hafi getað verið
viðstaddur þegar hún fagnaði átt-
ræðisafmæli sínu nú í haust. Hún
hafi verið treg til að fagna tíma-
mótunum í fyrstu en börn henn-
ar tóku þá málin í sínar hendur og
skipulögðu veislu. „Það var ofsa-
lega gaman í afmælinu og sértak-
lega gaman hve margir gátu kom-
ið,“ segir hún. „Ég hafði látið boð
um það ganga að ég vildi eng-
ar gjafir,“ segir hún „og hef sagt
við unga fólkið að þegar ættingj-
ar eru komnir á þennan aldur, ekki
gefa þeim veraldlegar gjafir. Gefið
þeim tíma.“
kgk
Framhald af síðustu opnu
Árið 2011 var Jóna Valgerður sæmd riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu fyrir framlag sitt til félagsmála á landsbyggðinni.
Nýkjörin stjórn Landsambands eldri borgara árið 2011 þar sem Jóna Valgerður
gegndi formennsku, fyrst kvenna.