Skessuhorn - 16.12.2015, Page 98

MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 201598
Edda Arinbjarnar:
Ólst upp við
tvískipt
jólaboð
Edda Arinbjarnar á Húsafelli í
Borgarfirði ólst upp í Reykjavík.
Þegar hún var barn voru haldin tví-
skipt jól í hennar fjölskyldu. „Það
var af því að bróðir mömmu minn-
ar er giftur enskri konu og það var
skipst á að halda jólin. Ein jólin
voru heima hjá okkur og það voru
hefðbundin íslensk jól og næstu jól-
in voru hjá þeim og þar voru ensk-
ar jólahefðir,“ segir Edda í samtali
við Skessuhorn. Í ensku jólaboðun-
um var alltaf kalkúnn á borðum og
hefðbundinn enskur jólamatur. „Á
þeim tíma var erfitt að fá kalkún á
Íslandi en hún náði því alltaf. Þann-
ig að við fengum kalkún með fyll-
ingu, „mince pie“ og jólabúðing.
Yfir hann var koníaki hellt og svo
kveikt í,“ útskýrir Edda. Hún seg-
ir boðin hafa verið skemmtileg fjöl-
skylduboð. „Og okkur fannst það
eðlilegasti hlutur að skipta þessu
svona. Það var alltaf gaman að vera
saman, það er það sem maður man.
Samveran stendur upp úr og þessi
tilhlökkun til jólanna.“
Heldur í matarhefðirnar
Í íslensku jólaboðunum var boð-
ið upp á hamborgarhrygg og trifflí,
sem Edda borðar enn í dag. „Ég geri
enn trifflí í dag en hef það á jóladag,
ásamt hangikjöti. Þetta tekur maður
með sér í jólaboð, enda finnst þetta
flestum gott.“ Hún segist einn-
ig halda í hefðina um hamborgar-
hrygginn á aðfangadag. „Maður
losnar ekki við hann, ég hef reynt að
stinga upp á því að breyta til en fékk
ekki góðar undirtektir,“ segir hún og
hlær við. Hún segist hefðir jólanna
aðallega snúa að matnum. „Sami
jólamaturinn og desertarnir. Ég baka
líka alltaf enska jólaköku, þegar ég
man eftir því! Köku úr ávöxtum og
hnetum, sem er svo vökvuð nokkr-
ar vikur fyrir jólin. Hún er oft mikið
skreytt og það er gaman að skreyta
hana. Svo borðar maður hana alveg
fram á vor, enda borðar maður bara
litlar sneiðar í einu.“
Guðrún Jónsdóttir:
Jólin voru
heimahátíð
Guðrún Jónsdóttir forstöðumaður
Safnahúss Borgarfjarðar átti að eig-
in sögn svolítið óvenjuleg bernsku-
jól. „Það hagaði þannig til að móð-
ir mín var ekki í þjóðkirkjunni.
En við héldum engu að síður jól,
þó þau væru ekki tengd kirkjunni
sem slíkri,“ segir hún. „Jólin okk-
ar voru hátíð ljóss og nokkurs kon-
ar heimahátíð,“ heldur hún áfram.
Guðrún ólst upp í litlu timburhúsi
í Hvalsneshverfi á Suðurnesjum og
fyrir jólin var allt þrifið hátt og lágt.
„Það var allt gert fínt í húsinu. Jóla-
tréð var svo skreytt í leyni eftir að
við systurnar fórum að sofa. Eftir
klukkan sex á aðfangadag var há-
tíðin svo komin og þá var allt heil-
agt heima,“ útskýrir hún. Guðrún
segist enn halda í þá hefð að borða
lambasteik sem hátíðarmat á að-
fangadagskvöld, þrátt fyrir að nóg
sé til af lambakjöti í Borgarfirði, en
því var ekki til að dreifa í Hvalsnes-
hverfinu forðum. „Ég borða enn
lambasteik á jólunum, þrátt fyrir að
það sé í raun bara sunnudagssteik
okkar Borgfirðinga. Það er alltaf
jafn hátíðlegt að fá ofnsteikt lamba-
kjöt með grænum baunum og rauð-
káli á aðfangadagskvöld. Eins hef
ég haldið í þá hefð að jólin byrja
á slaginu sex og þá er sagt: Gjörið
svo vel.“
Kyrrð og ró um áramót
Guðrún segist að öðru leyti vera
hálf hefðarlaus þegar kemur að jól-
unum. „En maðurinn minn kemur
úr fjölskyldu sem er full af hefðum,
sem er ágætt,“ segir hún og bros-
ir. „En mér finnst að heilaga stund-
in eigi að vera heima, mér finnst
ekki passa að vera annars staðar en
á heimili með fólkinu sínu á jól-
unum,“ bætir hún við. Hún seg-
ist þó hafa vanist hefðum í kring-
um áramótin á sínum uppvaxtar-
árum. „Seinna meir var ég oft hjá
afa mínum og hans seinni konu um
áramót. Þau voru fædd upp úr 1900
og höfðu verið mikið erlendis. Þau
kenndu mér að það væri mannleg-
ur tími klukkan tólf á miðnætti. Þá
var hátíðlegt þegar áramótin komu;
kyrrð, ró, kertaljós og kampavíns-
glös. Kannski var sest við píanó-
ið og spilaður einn sálmur en svo
var skálað og hugsað til þeirra sem
voru farnir,“ segir Guðrún. Hún
bætir því við að í dag sé gamlárs-
kvöld þekkt fyrir að vera stund há-
vaðans. „En hjá þeim voru áramót-
in samverustund í kyrrð og ró. Mér
finnst áramótin þess vegna alltaf
svolítið erfið, finnst þessi hávaði og
sprengingar ekki passa.“
Haraldur
Benediktsson:
Hamingjan
felst í
góðum
minningum
Haraldur Benediktsson bóndi og al-
þingismaður á Vestri-Rein í Hval-
fjarðarsveit segir fasta liði á jólun-
um þegar hann var barn hafi tengst
búskap. „Búskapur mótar daglegt líf
okkar á jólunum eins og alla daga og
fastir liðir tengdir því. Skreytt var á
aðfangadag og jólaserían var ævin-
lega biluð. Það tókst samt alltaf fyr-
ir rest að fá ljós á hana,“ rifjar hann
upp. „Svo var dregið fram jóladagatal
sem systur mínar gáfu mér þegar ég
var fjögurra ára. Það var sannarlega
tákn um að jólin væru í nánd þegar
það var hengt upp á vegg.“ Það sem
stendur þó upp úr þegar hann rifjar
upp bernskujólin eru ljúfar minning-
ar um fjölskylduna. „Og þessar föstu
skorður sem allt var í. Upp úr standa
sterkar hefðir og í raun sú hamingja
sem felst í góðum minningum,“ seg-
ir Haraldur. Hann segir jólin 1975
hafa verið sérlega eftirminnileg. Þá
fór móðir hans ekki í fjós vegna veik-
Minningar um bernskujólin
Rætt við nokkra Vestlendinga um jólin í æsku og aðdraganda þeirra
Minning um bernskujólin
Jólahátíðin er samofin fjölbreyttum hefðum og siðum. Margar þessara
hefða eru fyrir löngu orðnar órjúfanlegur hluti af jólahaldi landsmanna,
svo sem skötuát á Þorláksmessu, hangikjötið, aftansöngur, jólabakst-
ur, möndlugrautur og svona mætti lengi telja. Flest höfum við ákveðn-
ar hugmyndir um hvernig jólin okkar eiga að vera og margir eiga sér
hefðir sem erfitt er að víkja frá. Sumar af jólahefðum Íslendinga eru
tiltölulega nýjar af nálinni á meðan margar hafa fylgt þjóðinni í tímans
rás. Skessuhorn fékk nokkra valinkunna Vestlendinga til að rifja aðeins
upp sín bernskujól, hvað stóð upp úr, hvaða hefðir hafi verið og hvort
einhver jólin hefðu verið óvenjuleg fyrir einhverjar sakir.
Edda Arinbjarnar á Húsafelli ólst upp við tvenns konar jól. Guðrún Jónsdóttir heldur í þá hefð að borða lambasteik á jólunum.
Haraldur Benediktsson er í fjósinu með syni sínum þegar kirkjuklukkurnar hringja jólin inn.