Heimsmynd - 01.12.1986, Blaðsíða 57

Gálgahúmor þeirra félaga reið ekki við einteyming í þá daga
og kom mér raunar alltaf í opna skjöldu, þessi svala illvíga
fyrirlitning á ímynduðum eða mögulegum andstæðingi. Svo
var strikað yfir þetta allt í næsta kokteilpartýi. Þá fengu menn
sér í glas og skemmtu sér konunglega eins og eftir forskrift
Hallgríms Péturssonar. Nú skrifa fleiri blaðamenn blöðin og
færri pólitískir flóðhestar, guði sé lof.
Hvað sem öðru líður er reynt að halda sig við staðreyndir í
Morgunblaðinu og leggja út af þeim. Það er allt og sumt.
Þannig verða margir leiðarar blaðsins til eftir löng samtöl
okkar ritstjóranna, sem trúað hefur verið fyrir þessu blessaða
og margumrædda blaði, og aðstoðarmanna okkar. Síðan fær
einn það hlutverk að skrifa uppkast og loks er farið nákvæm-
lega yfir beinagrindina, hvert orð, hver setning vegin og metin.
Ég tala nú ekki um, ef málið er viðkvæmt eins og eftir prófkjör
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík og síðasta hönd lögð á gripinn
undir kvöld og þá eftir margra klukkustunda vangaveltur um
nauðsyn og afleiðingar. Ég hef alltaf haft lúmskan grun um, að
pólitík sé ætlað að vera á lágu plani. Og oft hefur verið reynt
að keyra okkur niður á þetta plan, en ég trúi ekki að það þurfi
að vera svo. Og oft hafa merkilegir menn tekið þátt i þessum
leik, sem betur fer. En ég er hræddur um, að þeim fari
fækkandi.
Nú tala vinir og samstarfsmenn opnara hver við annan en
áður var. Og pólitískir andstæðingar sýna hver öðrum meira
umburðarlyndi fyrir bragðið(!). Þetta er góð þróun að mínu
viti. Ég fagnaði því mjög þegar Þorsteinn Pálsson og VSÍ fóru í
hár saman út af talnavafstri. Ég er þess fullviss, að Þorsteinn
þurfti meira á því að halda að losna við Vinnuveitendasam-
bandið en það við hann. Frelsi hans sem foringja stærsta flokks
landsins er meira eftir en áður. Þannig þurfum við einnig að
fóta okkur í nauðsynlegri fjarlægð frá Sjálfstæðisflokknum.
Hitt er svo annað mál, að Morgunblaðið varð auðvitað söku-
dólgurinn í kappglímu Þorsteins og VSÍ og engin ný bóla, að
það sé í hlutverki skotskífunnar.
Ég er alinn upp í andúð á Framsóknarflokknum. Jóhannes
bæjarfógeti og alþingisforseti, afi minn, sem var nær því að
vera taoisti í lífi sínu en nokkur stjórnmálamaður annar, sem
ég hef þekkt, varð illa fyrir barðinu á framsóknarmönnum,
sem lögðu allt undir til að eyðileggja forystumenn gamla
íhaldsflokksins, bæði persónulega og pólitískt. Þetta var víst
djöfulleg barátta og endaði með því, að gamli maðurinn hætti
um sextugt.
Tíminn kom á þessum árum út einu sinni í viku, að mér
skilst, en ég hef ekki nennt að kynna mér svo ómerkilegt atriði
nánar, og þá hrópuðu sölustrákarnir upp fyrirsagnir blaðsins,
sem fjölluðu ekki sízt um Jóhannes bæjarfógeta, mannvonzku
hans og glæpi, enda hafði hann aldrei gert flugu mein, svo ég
viti til, né misfarið með nokkurt mál, sem honum var trúað
fyrir. Hafskipsmálið nú er barnaleikur borið saman við þessi
rugluðu átök í gamla daga, samt voru sakarefnin meiri og
minni tilbúningur þá, en nú er þó fótur fyrir þessum átökum
öllum, án þess ég hafi áhuga á að gerast dómari í því máli. En
af þessum sökum gat móðir mín ekki farið út fyrir hússins dyr
og foreldrum mínum sagt, að hætta væri á að hún missti
fóstrið, ef hún færi ekki úr bænum. Þannig töldu læknar að ég
gæti orðið úti í móðurkviði í pólitískri gjörningahríð. Og
þannig var nú ástandið þá og svo ætlarðu að segja mér, að
þetta hafi ekki lagazt!
Jónas frá Hriflu var ekkert lamb að leika sér við og forystu-
menn Sjálfstæðisflokksins líklega ekki heldur. Ég er ekki svo
barnalegur eða glámskyggn, að ég geri mér ekki grein fyrir því,
svona eftir á að hyggja. En Jóhannes afi, sem átti stórmerkan
stjórnmálaferil að baki, var aldrei í neinni sauðargæru. En
hann var ljúfur eins og lamb. Hann gat auðvitað verið fastur
fyrir eins og gengur um slíkt fólk. Morgunblaðið var sverð
hans og skjöldur eins og annarra sjálfstæðismanna, sem lentu í
útistöðum við Jónas og þá félaga. Það voru miklar andlegar
þjáningar samfara þessari hatrömmu pólitísku rispu og ég er
alinn upp í skugga þeirra.
Stefán skólameistari, faðir Valtýs, og Jóhannes bæjarfógeti
voru fóstbræður, báðir Valtýingar. Valtýr Stefánsson var
skírður í höfuðið á dr. Valtý, en Jóhannes var mágur hans og
Anna móðir mín bar nafn konu hans. Ég hafði snarað
nokkrum sögum úr Post í Morgunblaðið fyrir orð Gunnars G.
Schram. Við vorum félagar og skólabræður í háskólanum, en
Gunnar var systursonur Kristínar konu Valtýs. Faðir minn
sótti um starf fyrir mig á Morgunblaðinu vorið 1951. Við
fengum neitun. Tveimur dögum síðar hringir Valtýr í pabba og
segir: Er hann Matthías sonur þinn ekki dóttursonur Jóhannes-
ar bæjarfógeta? Jú, sagði pabbi, sem hafði góðan húmor, við
skulum vona það. Láttu hann koma til mín á morgun, sagði
Valtýr. Ég fór svo á fund Valtýs daginn eftir og var ráðinn.
Valtýr hafði skrifað fallega minningargrein um Jóhannes afa
þegar hann dó í febrúar árið áður. En ég var þannig ráðinn á
blaðið vegna fóstbræðralags Stefáns og Jóhannesar afa. Þetta
var indæll klíkuskapur og vinátta sem hefur enzt með einstæð-
um hætti. Ég vona starf mitt á Morgunblaðinu hafi réttlætt
ráðningu Valtýs.
Eitt sinn þurfti ég að taka í lurginn á Þórarni Tímaritstjóra
fyrir forystugrein sem hann skrifaði um ímyndað kommadekur
mitt. Við Þórarinn höfum aldrei elt grátt silfur saman og ávallt
farið vel á með okkur. Hann kom niður á Morgunblað með
svargrein og bað mig að birta. Ég gerði það að sjálfsögðu með
glöðu geði. Þarna töluðu lærisveinar Valtýs og Jónasar saman í
mesta bróðerni niðri í Morgunblaðshöll og voru þó að ybbast
eitthvað hvor framan í annan á prenti eins og verða vill í
þessum bransa. Og svo heldurðu kannski að þjóðfélagið hafi
ekki breytzt til batnaðar! Ó-jú, ég held nú það. Þegar Þórarinn
kvaddi mig þarna á ganginum sagði hann þessa eftirminnilegu
setningu: Hugsaðu þér bara, ef Jónas og Valtýr hefðu getað
talað svona saman eins og við höfum gert, þá hefði þjóðfélagið
verið betra en það var.
Ég vona að Valtýr og Jónas og Jóhannes afi minn og aðrir
fagni því þarna á astralplaninu, hvernig við Þórarinn höfum
getað talað saman. Sjálfur vil ég heldur lifa í því þjóðfélagi sem
er en því sem var.
1. nóvember, 1986.
Herdís mín.
Ég hef verið að hugsa um spurningarnar þínar og svörin
mín. Eitthvað er þessu nú öllu ábótavant. Styttri svör hefðu
líklega dugað betur. Um dauðann hefði nægt eitthvað í þessum
dúr: Dauðinn er ávísun á hylli og góðan orðstír. En stundum er
hún innistæðilaus. Þegar ég var ungur ætlaði ég að deyja
ungur. Ég ætlaði að deyja rómantískum dauða eins og Keats!
Þessi Matthías var víst viðkvæmari ungur en ég er nú. Við
Sigurður Bjarnason vorum að rifja það upp fyrir skömmu,
þegar hann hafði eitt sinn sem oftar samið leiðara og þurfti að
fá hann vélritaðan af segulbandinu, en ritari okkar stynur því
þá upp, að hún sé að skrifa ljóð fyrir mig og leiðarinn verði að
bíða! Sigurður verður alveg dolfallinn og fer að tuldra í barm
sinn: Búin að vera að skrifa ruglið úr honum Matthíasi í
klukkutíma! Styrmir heyrir þetta ungur blaðamaður og segir
mér. Ég fer þá til Sigurðar, halda þeir fram í sameiningu, þótt
ég muni það ekki lengur, og spyr, hvern fjandann þetta eigi að
þýða, hvort hann sé eitthvað á móti minni ljóðlist! Sigurður
HEIMSMYND 57