Heimsmynd - 01.12.1986, Blaðsíða 61

vasanum hafi leitt eitthvað misjafnt í
Ijós, en sennilega má gera ráð fyrir að
vasinn hafi verið saklaus af öllum ákær-
um, því annars hefðu stjórnvöld eitthvað
látið í sér heyra um málið.
Nixon, fyrrum Bandaríkjaforseti hafði
°ft þann háttinn á gagnvart pólitískum
andstæðingum sínum, að hann fékk sam-
starfsmenn sína til að bera út illar sögur
um keppinautana. „Give them some-
thing to deny,“ sagði kempan við félaga
sina, vitandi að þá væri hann búinn að
koma keppinautunum í varnarstöðu og
að eitthvað af ásökununum myndi loða
við fórnarlambið, sama hvernig viðkom-
andi reyndi að hreinsa mannorðið.
Postulínsvasinn hinn sovéski beið, að
Sovéski sendiherrabústaðurinn á horni Hólavalla-
götu og Túngötu.
sögn fróðra manna, svipuð örlög og
margir pólitískir andstæðingar Nixons.
Þegar illar grunsemdir vakna og heiðar-
legur ásetningur er véfengdur hverfur
tortryggnin í garð viðkomandi ekki svo
auðveldlega.
Vasinn góði skipar því, að sögn, ekki
að öllu leyti þann veglega sess á Alþingi,
sem gefendur hafa væntanlega vonast til,
þar sem þess er gætt til öryggis, að hann
sé úr heyrnarfæri við hvers konar leyni-
makk þingmanna og ráðherra.
í þessu sérstaka tilfelli reyndust
áhyggjur manna ástæðulausar, en ýmis-
legt bendir þó til að rétt sé að hafa allan
varann á í þessum efnum þar sem rök-
studdur grunur um að ekki sé allt með
felldu, beinist að ýmsum öðrum at-
höfnum Sovétmanna á íslandi.
Sovétríkin hafa eðlilega mikinn áhuga
á ýmsu sem ekki á að vera á hvers manns
vitorði í NATO-landinu íslandi. ísland
er óumdeilanlega eitt mikilvægasta land-
ið í Vesturálfu í hernaðarlegu tilliti. Þar
sem fsland er einn mikilvægasti hlekkur-
inn í varnarkeðju NATO í Atlantshafi,
liggur það í hlutarins eðli að Sovétmenn
hljóta að leggja mikið kapp á að vita sem
gleggst um allt sem tengist öryggismálum
íslands. Þar sem þeir eru væntanlega fáir
sem viljandi myndu segja Sovétmönnum
slík ríkisleyndarmál, ef einhver eru,
hljóta Rússar að reyna að afla sér upplýs-
inganna á annan hátt.
Húsakaup sovéska sendiráðsins á ís-
landi eru meðal þeirra mála sem hafa
þótt orka tvímælis hér á landi. Löngu er
orðið frægt, hversu húsfrekir Sovétmenn
eru í Reykjavík. Það er samt ekki á allra
vitorði, að þeir ráða húsum um borgina,
þar sem þeir hafa aðstöðu til athafna,
sem beinlínis brjóta í bága við öryggi
íslenska ríkisins.
Vestur á Seljavegi hafa Sovétmenn
komið sér fyrir í húsi gegnt höfuðstöðv-
um Landhelgisgæslunnar og áreiðanlegar
heimildir herma, að mörgum gæslu-
mönnum þyki tilhugsunin afar óþægileg,
þar sem nútíma tæknibúnaður getur gert
Móttökuskermurinn í húsnæði sovéska sendi-
ráðsins.
Sovétmönnum kleift að fylgjast vel með
hvað fram fer í höfuðstöðvum gæslunnar.
Landhelgisgæslan er einn þeirra aðila,
sem hafa mikil samskipti við varnarliðið
á Keflavíkurflugvelli í tengslum við ör-
yggismál fslands. Frá húsinu á Seljavegi
geta Rússar Iíka auðveldlega hlerað öll
símtöl frá Keflavíkursvæðinu með hjálp
rafeindabúnaðar eins og fannst í Kleifar-
vatni um árið.
Mörgum er líka vafalaust ókunnugt
um, að sovéska sendiráðið reyndi fyrir
nokkrum árum að festa kaup á eigulegu
húsi við Tjarnargötuna í Reykjavík. ís-
lensk yfirvöld komu í veg fyrir húsa-
kaupin, þar sem ekki þótti við hæfi að
hafa Rússana uppi við gafl á Ráðherra-
bústaðnum, sem er næsta hús við hliðina.
Ekki er talið líklegt að tilviljun hafi ráðið
vali Sovétmanna á húsi, þar sem Ráð-
herrabústaðurinn er gestahús ríkisstjórn-
ar fslands og margir mikilvægir gestir
dvelja þar ár hvert. Það eru aðeins
nokkrir metrar á milli húsanna, sem eru
óskaaðstæður fyrir hvers konar hlerun-
arnjósnir.
Fyrir um það bil sex árum gerði einn
fréttamanna dönsku fréttastofunnar Rit-
zau, sér ferð í bankaútibú við Ráðhús-
torgið í Kaupmannahöfn til að kaupa
nokkurt magn af íslenskum krónum.
Fréttamaðurinn vissi að bankinn hafði
stuttu áður skipt verulegri upphæð ís-
lenskra króna í danskar fyrir íslenskan
ferðamann. Svörin í bankanum, Den
Danske Bank, voru á þá leið, að lítið sem
ekkert væri til af íslenskum krónum, þar
sem þær væru sendar jafnóðum í aðal-
bankann, sem aftur hefði ákveðinn kaup-
anda að þessum verðlitla gjaldmiðli.
Eftirgrennslanir fréttamannsins leiddu
hann til deildarstjóra í aðalbankanum,
sem kannaðist við að ákveðinn svissnesk-
ur banki keypti reglulega flestar þær ís-
lensku krónur sem danski bankinn fengi.
Nú þótti fréttamanninum ótrúlegt að
fjárklókir svissneskir bankamenn hefðu
áhuga á að fjárfesta í gengisfallandi ís-
lenskum krónum. Danski bankamaður-
inn var sammála, en hann kvaðst hafa
heyrt að svissneski bankinn væri fulltrúi
fyrir sovésk stjórnvöld í þessum gjald-
eyrisviðskiptum. Hann ráðlagði jafn-
framt fréttamanninum að blanda sér ekki
í þessi mál þar sem slíkt gæti reynst hon-
um skeinuhætt, ef hann gerðist of nær-
göngull við hagsmuni Sovétmanna.
Frekari eftirgrennslanir í málinu
reyndust árangurslausar, þar sem enginn
aðili í svissneska bankanum fékkst til að
ræða þetta mál, þótt eftir væri leitað.
Ríkisstjórnin skipaði í sumar nefnd
sem ætlað er að gera tillögur um hvernig
standa skuli að innri öryggisgæslu ís-
lenska ríkisins. Á einföldu máli þýðir
þetta að stjórnvöld hafa áhuga á að setja
á fót einhvers konar leyniþjónustu, sem
hefði það hlutverk að vaka yfir hagsmun-
um og öryggi íslands. Þá er sjálfgefið að
slík stofnun myndi hafa eftirlit með starf-
semi erlenda sendiráða hér á landi og
starfa að fyrirbyggjandi aðgerðum gegn
hryðjuverkum.
Þar sem öryggishagsmunir íslands og
annarra vestrænna ríkja fara í höfuð-
dráttum saman, má reikna með að aðal-
lega verði haft eftirlit með starfsemi
Sovétmanna og bandamanna þeirra hér á
landi.
Það atriði, eitt út af fyrir sig, að
stjórnvöld telja nauðsynlegt að setja á fót
leyniþjónustu, bendir til að menn hafi
verulegar áhyggjur af innri öryggismál-
um landsins. Spurningin er hvort það sé
af gefnu tilefni eða einungis vegna illra
grunsemda?
Einn nefndarmanna í leyniþjónustu-
nefndinni er Baldur Möller fyrrum ráðu-
neytisstjóri dómsmálaráðuneytisins.
Baldur er fáorður um störf nefndarinnar,
en hann viðurkennir að yfirvöld hafi
áhyggjur af þessum málum. Hann segist
kannast við grunsemdirnar um kaup
Sovétmanna á íslenskum gjaldmiðli, án
þess að vilja kannast við hvort það mál
hafi verið rannsakað sérstaklega af ís-
lenskum yfirvöldum.
Baldur Möller vill að öðru leyti lítið
láta hafa eftir sér um þessi mál, þar sem
leyniþjónustumál séu í eðli sínu
leyndarmál.
HEIMSMYND 61