Heimsmynd - 01.12.1986, Blaðsíða 32

Á leið út í óvissuna. Ungverskt flótta-
fólk yfirgefur land sitt eftir harmleik-
inn 1956. Talid er aö alls hafi um
160 þúsund manns flúið frá Ung-
verjalandi í kjölfar uppreisnarinnar í
nóvember 1956. Nokkrir tugir
Ungverja fengu landvist á íslandi.
Talið er að alls hafi um 160 þúsund
manns flúið frá Ungverjalandi í kjölfar
uppreisnarinnar. Yfirgnæfandi meirihluti
þeirra sem flúðu voru karlmenn á aldrin-
um fjórtán til þrjátíu ára. Flestir flúðu af
ótta við ofsóknir og nauðungarflutninga
til Síberíu, þegar ljóst var að uppreisnin
yrði barin niður af Rússum.
Flóttamannastraumurinn jókst jafnt
og þétt, og svo fór að lokum að ákveðið
var að veita fimmtíu til sextíu Ungverjum
landvist á íslandi og fela Rauða krossi
íslands framkvæmd málsins. Dr. Gunn-
laugur Þórðarson var þá framkvæmda-
stjóri Rauða krossins og var hann sendur
til Vínarborgar til að aðstoða við val
flóttafólksins og undirbúa komu þess til
íslands.
Dr. Gunnlaugur fór til Vínarborgar
með þau fyrirmæli í vegarnesti að valið
skyldi einkum miðast við börn og konur,
„...enda föst venja þegar bágindi steðja
að, að bjarga fyrst konum og börnum,"
eins og hann sagði sjálfur síðar. Þá var
lögð á það áhersla af íslands hálfu að fá
hingað munaðarlaus börn til fósturs, svo
og stúlkur. En þegar til átti að taka, var
ekki hlaupið að þeim ásetningi, enda
fleiri ríki um hituna, til dæmis bauðst
belgíska ríkisstjórnin til að taka við fimm
þúsund munaðarlausum börnum. Vildi
dr. Gunnlaugur fá einhleypar stúlkur til
landsins en þær lágu ekki á lausu heldur.
Að endingu varð ofan á, að níu fjöl-
skyldur og 25 einstaklingar fengu vega-
bréfsáritun til íslands. Eftir ýmsar tafir
kom hópurinn hingað á Þorláksmessu
með vél Flugfélags íslands, Gullfaxa.
Fólkinu var komið fyrir í félagsheimilinu
Hlégarði í Mosfellssveit, þar sem það
dvaldi í sóttkví fram á nýársdag.
Þegar hafist var handa við að útvega
fólkinu vinnu og samastað, tókst það
vonum framar. Hópurinn dreifðist hing-
að og þangað um landið en stærsti
hlutinn, eða um þrjátíu manns, settist að
í Reykjavík.
íslendingar virtust ætla að taka fólkinu
vel. Fjölmiðlar kepptust við að bjóða
UNGVERJAR
Mikhael ásamt lítilli dótturdóttur sinni. „Ég fékk
einu sinni heimþrá, þegar ég fékk Asíuinnflúens-
una 1957. Ég var svo ungur og saknaði mömmu.
Svo ákvað ég að hér yrði ég annað hvort að duga
eða drepast. Heimþráin kom aldrei aftur."
það velkomið. Allir voru því sáttir um
sinn. Fljótlega fór þó að koma annað
hljóð í strokkinn. í desemberlok deildi
Þjóðviljinn á dr. Gunnlaug Þórðarson
fyrir framgöngu hans við val á flóttafólk-
inu. Landsmálablaðið Austurland tók
skömmu síðar í sama streng:
„...engu er líkara en maðurinn sé að
koma af þrælamarkaði. Það var sem sé
ekki sjónarmið mannúðarinnar sem réði
vali innflytjendanna, heldur kaldrifjuð
spekúlasjón... sérstaklega lagði þessi
sérkennilegi postuli mannúðarinnar kapp
á að klófesta kornungar stúlkur til að
vega ofurlítið upp á móti kvennaútflutn-
ingi til Bandaríkjanna, en þar þóttist
doktorinn vera svikinn."
Fleiri blaðamenn tóku upp þráðinn af
þessu tilefni en í lok janúar benti Al-
þýðublaðið á, að ef um þrælamarkað
væri að ræða í Ungverjalandi, þá væri
hann vissulega af annarra völdum en dr.
Gunnlaugs. Skömmu síðar dóu þessi
blaðaskrif út. Og fátt hefur frést af af-
drifum Ungverjanna. Þeir aðlöguðu sig
þjóðarhagnum, hófu nýtt líf og urðu ís-
lendingar.
„Við vorum svo þreytt og ringluð eftir
ferðina. Sumir höfðu aldrei flogið áður.
Vistin í flóttamannabúðunum hafði tekið
á mörg okkar,“ segir Mikhael Fransson,
einn ungversku flóttamannanna sem nú
hefur búið á íslandi í þrjátíu ár. Hann er
giftur Kristjönu Birgisdóttur og eiga þau
tvær uppkomnar dætur, Huldu Maríu og
Ásdísi. Sú fyrrnefnda hefur þegar alið
þeim barnabörn.
Mikhael rekur sína eigin auglýsinga-
stofu í Reykjavík. Auglýsingastofuna
MIK að Klapparstíg 16, sem hann hefur
starfrækt í þrjú ár. Það er mikið annríki á
auglýsingastofunni. Hann segist þurfa að
hafa fjórar hendur og mun fleiri klukku-
stundir á sólarhring, en er þakklátur ör-
lögunum að geta sinnt starfi sem veitir
honum ánægju. „Það eru ekki allir svo
lánsamir,“ segir hann.
Þau hjónin búa að Yrsufelli 12 í
Reykjavík og þar er fjölskyldan sam-
ankomin þegar okkur ber að garði eitt
napurt nóvemberkvöld. Kertaljósin
varpa notalegri birtu á stofuna, rjúkandi
kaffi í bollum, heit kaka og ostar. Ég
virði hann fyrir mér, þar sem hann lætur
vel að hvítvoðungnum í sófanum, og rifja
upp aðra mynd af þreytulegum hópi fólks
innan um svefnpoka og fátæklegan far-
angur í félagsheimili í Mosfellssveit. Á
Þorláksmessu eru liðin nákvæmlega þrjá-
tíu ár frá þeim degi.
„Þetta voru sérkennileg jól. Maður
vissi eiginlega ekki hvernig manni leið.
Við vorum algjörlega upp á aðra komin,
þáðum það sem að okkur var rétt, hlýdd-
um því sem okkur var sagt. Ég gleymi
aldrei fyrstu ökuferðinni um bæinn,
kvöldið eftir að við komum. Það var svo
dimmt og kalt, grenjandi rigning og rok.
Við sátum öll sömul norpandi inni í rútu.
og virtum bæinn fyrir okkur. Það var
tómleg tilfinning. Óvissan um framtíð-
ina, áhyggjur og eftirvænting. Nú veit ég
að það var engin ástæða til að bera kvíð-
boga fyrir framtíðinni, en við vissum það
ekki þá. Við bárum blendnar tilfinningar
í brjósti þessar fyrstu vikur. Raunar ætl-
aði ég aldrei til íslands. Ég hafði skráð
mig til Kanada, en það kostaði þriggja
mánaða bið. Þegar ég komst svo í sam-
32 HEIMSMYND