Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 29

ríkisendurskoðun gagnrýnir að þrátt fyrir þetta hafi vel-
ferðarráðuneytið hvorki sett sér stefnu né áætlanir um þessi
mál. Engin formleg stefnumótun hafi átt sér stað síðan árið
2006 eða undanfarin 11 ár. ráðuneytið kynnti reyndar drög að
heilbrigðisstefnu í fyrra sem átti að gilda til ársins 2020 en
stefnan var aldrei lögð fyrir alþingi. Þar var meðal annars lagt
til að Embætti landlæknis gerði 10 ára áætlun um mannaflaþörf
heilbrigðisþjónustunnar. ríkisendurskoðun telur mikilvægt að
þessum áformum sé fylgt eftir.
Í skýrslunni hvetur ríkisendurskoðun velferðarráðuneytið til
að móta stefnu um mönnun í stöður hjúkrunarfræðinga innan
heilbrigðisþjónustunnar til að tryggja gæði þjónustunnar.
Sömuleiðis hvetur stofnunin ráðuneytið til að vinna markvisst
að því að gera íslenskar heilbrigðisstofnanir samkeppnishæfar
um starfskrafta hjúkrunarfræðinga. Loks hvetur ríkisend-
urskoðun Embætti landlæknis til að auka eftirlit með mönnun
hjúkrunarstarfa og kanna hvort hún sé í samræmi við umfang
og eðli þjónustunnar. jafnframt telur stofnunin mikilvægt að
hugað sé að kostum þess að setja viður kennd viðmið um lág-
marksmönnun í stöður hjúkrunarfæð inga. Á sama tíma og
viðloðandi skortur hefur verið á hjúkrunarfræðingum hefur
velferðarráðuneyti hvorki sett sér stefnu né aðgerðaáætlun um
málið. Mikilvægt er að stjórnvöld tryggi næga nýliðun í stétt-
inni og vinni markvisst að því að lágmarka brotthvarf úr stétt-
inni, að því er fram kemur í skýrslu ríkisendurskoðunar.
Færri komast að en vilja
í hjúkrunarfræði
Þegar kemur að umfjöllun um menntun hjúkrunarfræðinga
segir í úttektinni að aðsókn í námið sé mikil og að háskólarnir,
sem bjóði upp á það, þurfi iðulega að beita fjöldatakmörk-
unum. Þeir hafi ekki fjárveitingar til að taka á móti fleiri nem-
endum. Þá geti heilbrigðisstofnanir ekki boðið upp á nægilega
mörg pláss í starfsnámi, sem er klínískur hluti námsins, vegna
skorts á starfsfólki.
frá árinu 2007 hafa að meðaltali 117 hjúkrunarfræðingar
útskrifast árlega frá háskóla Íslands og háskólanum á akureyri.
aðsókn að hjúkrunarfræðinámi er mikil og hefur að jafnaði
verið meiri en nemur þeim námsstöðum sem háskólarnir
bjóða. Skólarnir hafa báðir beitt fjöldatakmörkunum í námið
en þær ráðast einkum af fjárveitingum og fjölda klínískra plássa
sem í boði eru á heilbrigðisstofnunum landsins ár hvert. fjár-
veitingar til hjúkrunarfræðináms taka mið af þeim reikniflokki
sem mennta- og menningarmálaráðu neytið skipar náminu í.
Þar sem háskólarnir eiga ekki rétt á auknu framlagi, fari fjöldi
ársnema fram úr forsendum fjárlaga, eiga þeir erfitt með að
bregðast við aukinni aðsókn í námið eða samfélagslegri þörf
fyrir fjölgun hjúkrunarfræð inga. Skortur á klínískum plássum
á heilbrigðisstofnunum landsins takmarkar einnig möguleika
háskólanna til að fjölga nemum í hjúkrunarfræði. fjöldi þeirra
ræðst einkum af möguleikum heilbrigðisstofnana til að taka á
móti nemum og handleiða þá en klínísk kennsla hefur að mestu
verið í höndum starfandi hjúkrunarfræðinga. Skortur á hjúkr-
unarfræðingum í starfi og mikið vinnuálag hafa staðið í vegi
fyrir því að stofnanir eða einstakar deildir þeirra geti tekið á
móti nemum. Þessir þættir geta einnig haft mikil áhrif á gæði
kennslunnar því að hún bætist ofan á daglegar starfsskyldur
þeirra sem sinna henni.
Til að tryggja gæði klínískrar kennslu telja háskólarnir æski-
legt að þeir geti ráðið til sín hjúkrunarfræðinga í hlutastörf sem
tækju að sér að leiðbeina nemendum í klínísku námi. fjárveit-
ingar til námsins hafa þó ekki veitt svigrúm til þess. klínískur
hluti hjúkrunarfræðináms er talinn vanmetinn í þeim
viðmiðum sem liggja til grundvallar við flokkun þess í reikni-
líkaninu en hjúkrunarfræði er raðað í 3. reikniflokk sem gerir
ráð fyrir að námið sé fyrst og fremst bóklegt en það er í reynd
að stærstum hluta klínískt. námið ætti að vera í sama reikni-
flokki og aðrar sambærilegar fræðigreinar sem byggjast á
sérfræðikennslu og einstaklingsbundinni handleiðslu. ríkis-
endurskoðun hvetur mennta- og menningarmálaráðuneyti til
að beita sér fyrir fjölgun nema í hjúkrunarfræði og að end-
urskoða flokkun hjúkrunarfræðináms í reiknilíkani háskól-
anna, sérstaklega með tilliti til þess hve veigamikill klínískur
hluti námsins er. Óbreytt ástand mun ekki leysa manneklu í
hjúkrun.
skýrsla ríkisendurskoðunar um hjúkrunarfræðinga
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 93. árg. 2017 29
Á sama tíma og viðloðandi skortur hefur verið
á hjúkrunarfræðingum hefur velferðar ráðu -
neyti hvorki sett sér stefnu né aðgerðaáætlun
um málið. Mikilvægt er að stjórnvöld tryggi
næga nýliðun í stéttinni og vinni markvisst að
því að lágmarka brotthvarf úr stéttinni, að því
er fram kemur í skýrslu Ríkisendurskoðunar.