Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 81

lífskvarði spáir fyrir um óstöðugleika heilsufars (Hirdes o.fl.,
2003; Mor o.fl., 2011) en þörf er á að rannsaka betur réttmæti
þunglyndiskvarða (Burrows o.fl., 2000) og verkjakvarða (Fisher
o.fl., 2002).
Siðfræði
Upplýsts samþykkis var ekki aflað þar sem gögnin voru fengin
úr RAI-gagnagrunninum en ekki safnað sérstaklega fyrir þessa
rannsókn og því ekki rætt við sjúklinga eða aðstandendur
þeirra. Unnið var með ópersónugreinanleg gögn. Leyfi fyrir
rannsókninni voru fengin hjá Embætti landlæknis (leyfisnúmer
1303070/5.6.1/gkg), Vísindasiðanefnd (VSNb2013030008/03.
15) og Persónuvernd (2013030392HKG/—).
Tölfræðileg úrvinnsla
Gagnaúrvinnsla fór fram með tölfræðiforritinu IBM SPSS Stat-
istics for Windows, útgáfu 21.0. Með því voru reiknuð út tíðni,
miðgildi, spönn, meðaltöl og staðalfrávik. Með lýsandi tölfræði
var skoðaður munur á íbúum sem höfðu lífslíkur hálft ár eða
minna og annarra íbúa en til þess voru notuð marktektarpróf.
Reiknað var t-próf óháðra hópa þegar fylgibreyturnar voru
jafnbilabreytur og skoðað hvort marktækur munur væri á
staðalfrávikum hópanna. Kí-kvaðrat var reiknað þegar fylgi-
breyturnar voru nafnbreytur eða raðbreytur og borin saman
raun- og væntitíðni. Miðað var við 95% marktektarmörk.
Niðurstöður
Meðalaldur einstaklinganna í úrtakinu var 84,7 ár, (sf=8,22;
miðgildi=86; spönn=20-106 ár), rétt um helmingur eða 50,7%
voru í aldurshópnum 80-89 ára (n=1184), konur voru í meiri-
hluta eða 65,6% (n=1532). Lítill sem enginn munur var á hlut-
falli kynja eftir lífslíkum íbúa. Um 5% allra íbúa voru metnir
með minni lífslíkur, 8,6% íbúa sem voru 90 ára og eldri og 3,6%
íbúa sem voru yngri (sjá töflu 2).
Heilsufar, færni, einkenni og meðferðarmarkmið
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu marktækt verra heilsufar
íbúa með minni lífslíkur, metið með lífskvarða (p<0,001), vit-
rænum kvarða (p<0,001) og þunglyndiskvarða (p=0,027), í
samanburði við aðra íbúa (sjá töflu 3). Færni þeirra var einnig
verri í samanburði við aðra íbúa metin með löngum ADL-
kvarða (p<0,001) og virknikvarða (p<0,001) (sjá töflu 3). Byltur
voru einnig algengari (27,9%) en meðal annarra íbúa (12,8%),
χ2 (1, N=2336)=20,7 (p<0,001).
ritrýnd grein • peer reviewed paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 93. árg. 2017 81
Tafla 1. Skýringar á kvörðum sem tilheyra interRAI-mælitækinu
Lífskvarði (e. The changes in health, end-stage disease, signs, and symptoms scale) var settur fram til að bera kennsl á óstöðugleika heilsufars íbúa hjúkrun-
arheimila og spáir þannig fyrir um lífslíkur. Kvarðinn er frá núll, sem þýðir enginn óstöðugleiki, og upp í fimm sem merkir mjög mikill óstöðugleiki heilsufars
og hætta á andláti (Hirdes o.fl., 2003).
Vitrænn kvarði (e. The cognitive performance scale) sameinar upplýsingar um meðvitund og virkni. Kvarðinn er frá núll, sem þýðir óskert vitræn geta, til
sex sem er verulega skert vitræn geta (InterRAI, 2016).
Þunglyndiskvarði (e. Depression rating scale) er notaður til að skima eftir þunglyndi. Kvarðinn sýnir núll þegar ekkert þunglyndi mælist en hækkar eftir því
sem þunglyndið er alvarlegra upp í 14, þar sem þrír merkir vægt þunglyndi en 14 merkir mjög alvarlegt þunglyndi (Burrows o.fl., 2000).
Langur ADL-kvarði (e. ADL long scale) flokkar færni til daglegra athafna. Hann sýnir núll þegar einstaklingur er sjálfbjarga og fer upp í 28 þegar einstaklingur
er algjörlega háður öðrum með daglegar athafnir (Carpenter o.fl., 2006).
Virknikvarði (e. Index of social engagement) sýnir núll þegar viðkomandi ræður ekki við einföldustu félagsvirkni en sex þegar mikið frumkvæði er til félags-
legrar virkni (InterRAI, 2016).
Verkjakvarði (e. Pain scale) gefur til kynna tíðni og styrk verkja íbúa á hjúkrunarheimilum. Kvarðinn er frá núll til þriggja þar sem núll er enginn verkur og
þrír óbærilegir verkir (Fries o.fl., 2001).
Tafla 2. Lýsing á þátttakendum (N=2337)
Breyta Lífslíkur hálft ár eða minna Lífslíkur meiri en hálft ár
n % n %
Aldur
66 ára og yngri 2 1,8 63 2,8
67–79 ára 9 8,1 423 19,0
80–89 ára 48 43,2 1163 51,1
90 ára og eldri 52 46,8 603 27,1
Kyn
Karl 41 36,9 764 34,3
Kona 70 63,1 1461 65,7