Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 87

vanda að taka tillit til sjúkdómsins og meðferðarinnar og aðlag-
ast því að flytja yfir á þjónustustig ætlað fullorðnum þar sem
nálgunin við einstaklinginn er önnur. Meðferðin getur reynst
viðkomandi erfið af ýmsum sökum og það reynir mikið á ung-
mennin, fjölskyldurnar og meðferðaraðilana (Berg-Kelly, 2010;
Kennedy o.fl., 2007). Í yfirgreiningu (e. meta-analysis) Pinquart
(2014) kom í ljós að í samanburði við heilbrigða jafnaldra eru
22–38% minni líkur á að einstaklingar, sem glímt hafa við lang-
vinnan heilsuvanda frá barnsaldri, ljúki háskólanámi, hafi at-
vinnu, flytjist að heiman, giftist og verði foreldrar. Munurinn
er enn meiri hjá ungmennum sem glíma við taugasjúkdóma,
skyn skerðingu og heilsuvandamál sem valda sjáanlegum lýtum.
Í íslenskri rannsókn Fjólu Katrínar Steinsdóttur og félaga
(2008) meðal 56 ungmenna með sykursýki af tegund eitt kem -
ur fram allsterk fylgni á milli þunglyndis- og kvíðaeinkenna og
vandamála sem tengjast því að vera með sykursýki. Mikilvægt
er að ungmennin hafi náð ætluðum þroska og getu til að taka
ábyrgð á eigin heilsufari við flutning milli þjónustusviða en eftir
að heilbrigðisþjónustu á barnadeildum sleppir er gert ráð fyrir
að ungmennið axli ábyrgð á heilsuvanda sínum (Elísabet
Konráðsdóttir, 2012).
Munur á barnaþjónustu og fullorðinsþjónustu
Á unglingsárum lenda ungmenni gjarnan í togstreitu milli fjöl-
skyldumiðaðrar barnaþjónustu, sem lítur fram hjá aukinni þörf
þeirra fyrir sjálfstæði, og hins vegar þjónustu sem sniðin er að
fullorðnum og viðurkennir þetta sjálfstæði en vanrækir líkam-
legar, andlegar og félagslegar þroskaþarfir þeirra (Kennedy o.fl.,
2007; Soanes og Timmons, 2004). Í hollenskri eigindlegri rann-
sókn meðal 24 ungmenna með ýmis heilsuvandamál, 24 for-
eldra og 17 heilbrigðisstarfsmanna kom fram að ungmennum
og foreldrum þeirra finnst mikill munur á þjónustusviðum og
að bæði sviðin hafi sína kosti og galla. Niðurstöðurnar eru
dregnar saman í töflu 2 (van Staa o.fl., 2011).
ritrýnd grein • peer reviewed paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 93. árg. 2017 87
Tafla 1. Þroskaverkefni unglingsáranna*
Öðlast aukinn vitsmunaþroska Geta ungmenna til rökhugsunar eykst og þau eiga auðveldara með að meta afleiðingar gjörða sinna
Skilja mikilvægi vináttu Vináttusambönd verða ungmennum mikilvæg og hæfileiki þeirra til setja sig í spor annarra eykst
Móta lífsgildi og viðhorf Ungmenni byrja að efast um viðhorf sín frá barnæsku og fara að tileinka sér þýðingarmikil og
þroskaðri viðhorf
Þroska sjálfsmynd Ungmenni uppgötva og skilgreina sjálf sig sem einstaklinga
Móta markmið tengd framtíðarhlutverkum Hugsun og hegðun ungmenna miðar að því að byggja upp færni sem nauðsynleg er fyrir framtíðar-
hlutverk
Endurskilgreina samband við foreldra Ungmenni byrja að losa um tengsl við foreldra og sjálfstæði þeirra eykst
Öðlast aukinn hæfileika til að mynda náin sambönd Ungmenni móta kynímynd sína og geta þeirra til að stofna til rómantískra sambanda eykst
*Kennedy o.fl., 2007
Tafla 2. Kostir og gallar barna- og fullorðinsþjónustu að mati ungmenna og foreldra þeirra*
Kostir barnaþjónustu Ókostir fullorðinsþjónustu
• Kunnuglegt umhverfi • Framandi umhverfi
• Hlýlegt andrúmsloft • Formlegt, kröfuhart og kuldalegt andrúmsloft
• Aðstæður vinveittar börnum • Ungmennum ekki veitt sérstök athygli
• Þátttaka foreldra • Foreldrar ekki alltaf velkomnir
• Virðing fyrir sérþekkingu ungmenna og foreldra • Skortur á virðingu fyrir sérþekkingu ungmenna og foreldra
• Traust gagnvart meðferðaraðilum • Meðferðaraðilum ekki alltaf treyst
• Góð samvinna meðferðaraðila • Lítil samvinna við fagaðila í barnaþjónustu og aðra sérfræðinga
• Þverfagleg teymisvinna • Ekki sjálfgefið að teymisvinna sé ástunduð
• Heildræn nálgun • Sálfélagslegum þáttum veitt lítil athygli
• Framúrskarandi aðstæður á legudeildum • Lélegar aðstæður á legudeildum
• Fagaðilar sjá um að skipuleggja þjónustuna fyrir ungmennin • Ungmenni þurfa að umgangast eldri sjúklinga
• Aðrar aðferðir og meðhöndlun en í barnaþjónustu
• Ungmenni þurfa að skipuleggja þjónustuna sjálf
Kostir fullorðinsþjónustu Ókostir barnaþjónustu
• Hentar aldri ungmenna • Komið fram við ungmennin sem börn, hentar ekki aldri
• Staðreyndir, verkefnamiðað andrúmsloft • Ungmenni þurfa að umgangast ung börn
• Áhersla á sjálfstæði og sjálfsábyrgð ungmenna • Lítil hvatning til sjálfstæðis og sjálfsábyrgðar
• Ungmenni þátttakendur í ákvarðanatöku • Viðvera foreldra takmarkar frelsi ungmenna til að tjá sig og taka þátt í ákvarðanatöku
• Myndun nýrra sambanda, fersk byrjun • Fast samband við meðferðaraðila
• Upplýsingagjöf tengd málefnum fullorðinna • Skortur á upplýsingum tengdum málefnum fullorðinna
• Möguleiki á að velja spítala nær heimili • Fagaðilar hikandi við að reyna nýjar aðferðir og beita erfiðri meðferð
• Nýir meðferðarmöguleikar í boði
*van Staa o.fl., 2011