Morgunblaðið - 12.12.2019, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Pólsk stjórn-völd skiluðugreinar-
gerð til Mannrétt-
indadómstóls Evr-
ópu þar sem þau
lýstu stuðningi við
málstað íslenska ríkisins í
Landsréttarmálinu sem nú er
rekið fyrir þeirri stofnun. Ein-
hverjir hafa kosið að gera mál
úr þessu og jafnvel harmað
stuðning Pólverja, sem er sér-
kennilegt. Það er vitaskuld
Pólverja sjálfra að ákveða
hvaða skoðun þeir lýsa eða
lýsa ekki á þessu máli, en hafa
mætti í huga að Pólverjar hafa
á undanförnum árum reynst
Íslendingum betri vinir í raun
en ýmsir sem oft eru taldir
nær okkur standa. Það er þess
vegna engin ástæða til að
hnýta í Pólverja fyrir stuðn-
ingsyfirlýsinguna.
Þá er sjálfsagt að hafa í
huga, eins og bent hefur verið
á, að Landsréttarmálið og
deilurnar um dómstólana í
Póllandi eru gjörólík. Pólsk
stjórnvöld hafa verið sökuð
um óeðlileg inngrip í dóms-
kerfið, sem þau hafa alfarið
hafnað, meðal annars með því
að skipta út dómurum. Enginn
málsmetandi maður heldur því
fram að hér hafi verið viðhöfð
óeðlileg inngrip í dómskerfið
þó að ýmsir aðrir hafi farið
með hefðbundið fleipur.
En það er líka alveg óhjá-
kvæmilegt að hafa í huga að
réttarkerfið íslenska á sér allt
aðra sögu en hið pólska. Hér
höfum við búið við réttarríki
svo lengi sem elstu
menn muna þó að
hægt sé að gera
ágreining um ein-
staka dóma eða
dómara. Pólland
var þar til fyrir
þremur áratugum undir kúg-
unarhæl kommúnismans. Þar
hafa síðan setið dómarar, jafn-
vel í æðsta rétti landsins, sem
dæmdu mótmælendur kúg-
unarinnar til þungrar refs-
ingar. Þetta kann að eiga sinn
þátt í að skýra að dómstólar
þar hafa búið við afar lítið
traust almennings.
Fróðlegt er í þessu sam-
bandi að lesa Hvítbók um um-
bætur í pólska réttarkerfinu,
sem pólsk stjórnvöld gáfu út í
fyrra. Þar kemur til dæmis
fram að árið 2007, „nær 20 ár-
um eftir fall kommúnismans,
hafi hæstiréttur gefið út
ákvörðun sem í raun hafi leyst
alla dómara undan ábyrgð
vegna ólögmætra dóma á tím-
um herlaga á níunda áratugn-
um“.
Íslendingar eiga ekki auð-
velt með að setja sig inn í
þessa sögu Póllands og ann-
arra ríkja sem fyrir ekki svo
mörgum árum tókst að brjót-
ast undan oki kommúnismans.
Engu að síður er mikilvægt að
reyna að skilja þetta samhengi
og fordæma ekki án umhugs-
unar þá sem enn glíma við leif-
arnar af þeim óskapnaði og
þeirri mannvonsku sem sósíal-
istar og kommúnistar í Aust-
ur-Evrópu buðu löndum sínum
upp á.
Ekki er hægt að
líkja saman sögu
pólsks og íslensks
réttarkerfis }
Ólíku saman að jafna
Bretar ganga í
dag að kjörborð-
inu og velja sér
forystu til næstu
fimm ára. Í lýð-
ræðisríkjum eru
allar kosningar
mikilvægar á sinn hátt, en
víst er að sjaldan hefur jafn-
mikið legið við og nú.
Fyrir einungis tveimur vik-
um stefndi í að Íhaldsflokk-
urinn undir forystu Boris
Johnson myndi vinna sinn
stærsta meirihluta frá því að
Margaret Thatcher tryggði
sér glæsilegt endurkjör árið
1987. Þær kannanir virðast
einkum hafa ýtt við þeim sem
vilja fresta eða hætta við út-
göngu Bretlands úr Evrópu-
sambandinu, því að helsta
fylgisbreytingin sem orðið
hefur á þeim tíma er frá
Frjálslyndum demókrötum
og yfir til Verkamannaflokks-
ins.
Sú breyting
kemur til, þrátt
fyrir að Jeremy
Corbyn, leiðtogi
Verkamanna-
flokksins, hafi
tekið þá afstöðu í
Brexit-málinu að taka enga
afstöðu, aðra en að fullyrða að
hann geti gert allt betur en
núverandi stjórnvöld.
En Bretar þurfa ekki að-
eins að hafa áhyggjur af
stefnu hans í Brexit-málinu.
Hann hefur hótað því að þjóð-
nýta stóran hluta af breska
hagkerfinu og keyra harðari
vinstri stefnu en rekin hefur
verið um áratugaskeið í Evr-
ópu. Ónotalegt er til þess að
hugsa að raunhæft sé að slík
öfgastefna verði ofan á í vest-
rænu lýðræðisríki og full
ástæða fyrir Breta að horfa til
Venesúela til að sjá hvaða
áhrif slíkur sósíalismi getur
haft.
Vonandi vanda
Bretar valið og kjósa
ekki yfir sig öfgar og
óstjórn Corbyns}
Skýrir kostir í Bretlandi
L
ítil stúlka mætir í enn eitt skiptið
á slysavarðstofuna. Hún er kvik
á fæti og að þessu sinni mætir
hún með enn eitt gatið á hausn-
um, núna eftir að hafa hlaupið
niður stóru rennibrautina á Hringbraut-
arróló. Ungu foreldrarnir mæta á heilsugæsl-
una með hvítvoðunginn. Mæling og skoðun á
barni ásamt dassi af hughreystingu til hinna
nýbökuðu foreldra. Afi mættur í skoðun eftir
aðsvif. Læknar vilja fylgjast með honum
áfram enda afi nokkuð við aldur. Hjartað,
heilinn, hugurinn, maginn, nárinn, hnéð, nefið
og hálsinn. Allt er undir, ekkert undanskilið.
Mannfólkið allt, allan sólarhringinn og þeim
ekkert óviðkomandi. Starfsfólkinu sem hleyp-
ur á milli okkur og ástvinum okkar til að-
stoðar.
Þetta er heilbrigðiskerfið okkar. Það hríslast um allt
okkar samfélag. Meðalfjölskyldan á margar sögur af
snertingum sínum við heilbrigðiskerfið og starfsfólk þess.
Sumar sárar, aðrar gleðilegar en langsamlega flestar til
heilsubótar og hagsbóta fyrir samfélagið. Það er óumdeilt
til hagsbóta fyrir samfélagið að heilbrigðiskerfið virki
sem best. Við sem störfum í stjórnmálum berum ábyrgð á
að kerfið okkar virki og því miður þá er það svo að skiptar
skoðanir virðast ríkja innan ríkisstjórnarflokkanna um
það hvernig best er að reka þessa nauðsynlegu innviði.
Þrátt fyrir fögur orð þeirra sem nú sitja í ríkisstjórn, ekki
síst viðbrögð þeirra við mögnuðu átaki Kára Stefánssonar
fyrir kosningarnar 2016 þegar tæplega 90 þúsund ein-
staklingar skrifuðu undir ákall til stjórnvalda
um aukið framlag til heilbrigðismála, er heil-
brigðiskerfið okkar enn einu sinni að verða
halloka í glímunni við fjármálaráðherra um
nauðsynlegt fjármagn. Þjóðarákallið 2016
hljóðaði upp á að framlag ríkisins til heilbrigð-
ismála færi upp í 11% af landsframleiðslu. Það
er sambærilegt hlutfall og önnur norræn lönd
eru að leggja til heilbrigðismála á sama tíma og
íslensk stjórnvöld skammta heilbrigðiskerfinu
öllu rúmlega 8% af landsframleiðslu, lang-
minnstu af Norðurlöndum og mun minna en
þekkist í hinum vestrænu samanburðarríkjum.
Fjármagn er ekki nægjanlegt. Heilbrigðis-
stofnanir þurfa að draga saman þjónustu sína.
Loka þarf deildum og segja upp starfsfólki.
Fastlaunasamningum er sagt upp hjá öllu
starfsfólki Landspítala og biðlistar lengjast.
Öryggi sjúklinga minnkar og starfsfólk brennur upp í
starfi.
„Það er alltaf þannig að þegar það er verið að skera nið-
ur þá er eitthvað sem lætur undan, sem bitnar á einhvern
hátt á sjúklingunum“ sagði einn fjölmargra frábærra
starfsmanna Landspítala á dögunum. Það bitnar á sjúk-
lingum, aðstandendum og samfélaginu öllu. Það bitnar
líka á okkar frábæra starfsfólki sem hleypur okkur til
heilla. Þeim vil ég þakka störf þeirra fyrir landsmenn alla.
Ykkar starf skiptir okkur miklu máli.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Takk fyrir að hlaupa
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
Þegar Sanna Marin tók viðembætti forsætisráðherraí Finnlandi síðastliðinnþriðjudag varð hún um
leið yngsti forsætisráðherra heims.
Marin er einungis 34 ára gömul
en hún hefur klifið pólitískan stiga
Finnlands hratt síðan hún kom inn á
þing árið 2015.
Hún var valin af Jafn-
aðarmannaflokki Finnlands til þess
að taka við embættinu í kjölfar af-
sagnar fyrrverandi forsætisráð-
herra, Antti Rinne.
Marin er þó ekki yngsti ráð-
herra ríkisstjórnarinnar en fjár-
málaráðherra Finnlands, Katri
Kulmuni, er 32 ára gömul. Það kem-
ur því varla á óvart að ríkisstjórn
Marinar sé ein sú yngsta í heimi.
Marin fæddist ekki með silfur-
skeið í munninum en foreldrar
hennar skildu þegar hún var ung að
árum og var Marin alin upp af ein-
stæðri móður sem átti í fjárhagserf-
iðleikum.
Marin útvegaði sér vinnu í bak-
aríi þegar hún var fimmtán ára
gömul og starfaði sem bréfberi sam-
hliða menntaskólagöngu sinni.
Marin var fyrsta manneskjan
úr fjölskyldu sinni til að klára
menntaskóla og fara í háskóla.
Hún hóf stjórnmálaferil sinn
þegar hún var tvítug og tveimur ár-
um síðar bauð hún sig fram til borg-
arráðs í finnsku borginni Tampere.
Hún var ekki kosin inn en tæpum
fimm árum síðar var hún orðin for-
maður ráðsins.
Marin er sögð vera ein þeirra
vinstrisinnaðri í Jafnaðarmanna-
flokknum og hún talar mikið fyrir
umbótum í velferðarkerfi Finn-
lands.
Eftir að hún varð þingmaður
árið 2015 greip hún fljótlega athygli
formanns flokksins, fyrrnefnds
Antti Rinne, og varð staðgengill
hans þegar hann neyddist til að taka
sér nokkurra mánaða veikindaleyfi
síðasta vetur.
Rinne sneri aftur eftir leyfið og
leiddi Jafnaðarmannaflokkinn til
sigurs í kosningum.
Marin varð þá samgöngu- og
samskiptaráðherra landsins en ekki
leið á löngu þar til forsætisráð-
herrann, þá Rinne, þurfti að hörfa
frá störfum.
Þá hafði mikillar óánægju gætt
á meðal Finna vegna þess hvernig
Rinne brást við verkföllum póst-
starfsmanna í landinu.
Síðastliðinn laugardag vann
Marin kosningar innan Jafn-
aðarmannaflokksins sem gerði
henni kleift að taka við embætti for-
sætisráðherra. Mjótt var á munum í
kosningunni.
Tekur við erfiðu búi
Marin er móðir 22 mánaða
gamallar dóttur en Marin hefur vís-
að spurningum um hæfi sitt á bug.
„Ég hef aldrei velt fyrir mér
aldri mínu eða kyni. Ég hugsa ein-
ungis um ástæðurnar fyrir því að ég
fór út í stjórnmál og trausti kjós-
enda í minn garð,“ sagði Marin við
fréttafólk eftir að hún hlaut kjör.
Marin tekur við Finnlandi í við-
kvæmu ástandi. Fleiri verkföllum er
hótað og búist er við því að fram-
leiðsla í landinu dragist saman í
sumum stærstu fyrirtækjum
Finnlands.
Á sama tíma hefur flokkur
popúlista í Finnlandi, flokkurinn
Sannir Finnar, aukið mikið við fylgi
sitt og hlýtur hann nú 25% at-
kvæða samkvæmt skoð-
anakönnunum. Fylgi
jafnaðarmanna og
samstarfsflokka
þeirra hefur dalað.
34 ára og leiðir eina
yngstu stjórn heims
Eftir að Marin tók við eru fjórir
af fimm forsætisráðherrum
Norðurlandanna kvenkyns.
„Það er auðvitað ekkert nýtt
að það séu konur í forystu á
Norðurlöndunum. Það hefur að
vísu ekki gerst að kona sé for-
sætisráðherra í Svíþjóð en þar
hafa konur verið í forystu fyrir
flokka og annað svo það er bara
tímaspursmál hvenær það verð-
ur,“ segir Birgir Hermannsson
stjórnmálafræðingur.
Hann bendir á að þótt ungt
fólk sé í auknum mæli að
ryðja sér til rúms í
norrænum stjórn-
málum þá sé hið
andstæða upp á
teningnum í Banda-
ríkjunum.
„Forsetinn er yfir
sjötugt og hans
helstu keppinautar í
Demókrata-
flokknum eru
allir á svip-
uðum aldri.“
Fjórir af
fimm konur
NORRÆNIR RÁÐHERRAR
Birgir Hermannsson
AFP
Ungstirni Val jafnaðarmanna á Sönnu Marin er sagt vera til þess gert að
hleypa nýjum straumum inn í flokkinn sem stendur nú höllum fæti.