Læknablaðið - feb. 2020, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2020/106 63
R A N N S Ó K N
Inngangur
Kransæðahjáveituaðgerð er algengasta opna hjartaaðgerðin á Ís-
landi1 og er oftast framkvæmd sem valaðgerð en stundum brátt
í kjölfar nýlegs hjartadreps, óstöðugra brjóstverkja eða vegna
hjartabilunar.2 Hjá sjúklingum sem þarfnast bráðrar aðgerðar, eða
hafa verulega skerðingu á slegilstarfsemi fyrir eða eftir aðgerð
getur komið til greina að beita meðferð með ósæðardælu (intra
aortic balloon pump, IABP).3 Ósæðardæla er helíumfyllt plastblaðra
og slanga sem tengd er dælu sem blæs upp og tæmir blöðruna,
oftast í takt við hjartalínurit en í takt við slagæðakúrfu ef óregla er
mikil á hjartslætti.4 Blöðrunni er komið fyrir gegnum náraslagæð
þannig að endi hennar sé í fallhluta ósæðar, rétt neðan við vinstri
viðbeinsslagæð (left subclavian artery). Blaðran þenst út við upp-
haf þanbils (diastole) sem eykur blóðflæði til kransæða sem undir
venjulegum kringumstæðum er langmest í þanbili. Blaðran dregst
síðan saman í slagbili (systole) sem minnkar eftirþjöppun (afterload)
hjartans og auðveldar því að tæma sig (sjá mynd 1.) Heildaráhrifin
eru því þau að ósæðardælan eykur framboð súrefnis til hjarta-
vöðvans og minnkar súrefnisþörf hans.5
Notkun ósæðardælu geta fylgt alvarlegir fylgikvillar eins og
blæðingar, sýkingar og blóðþurrð í ganglimum.6,7 Auk þess hef-
ur gagn af notkun hennar verið dregið í efa.8 Í slembuðu SHOCK
II-samanburðarrannsókninni frá 2012 var ekki sýnt fram á að
Notkun ósæðardælu við
kransæðahjáveituaðgerðir
Á G R I P
INNGANGUR
Ósæðardæla eykur blóðflæði um kransæðar í þanbili og auðveldar
vinnu hjartans við að tæma sig í slagbili. Hún er einkum notuð við
bráða hjartabilun, en í minnkandi mæli við hjartabilun eftir opnar
hjartaskurðaðgerðir þar sem umdeilt er hvort notkun hennar bæti
horfur sjúklinga. Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
tíðni, ábendingar og árangur notkunar ósæðardælu í tengslum við
kransæðahjáveituaðgerðir á Íslandi.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsóknin var afturskyggn og náði til 2177 sjúklinga sem gengust
undir kransæðahjáveituaðgerð á Landspítala á tímabilinu 2001-
2018. Sjúklingar sem fengu ósæðardælu voru bornir saman við
sjúklinga í viðmiðunarhópi með ein- og fjölþáttagreiningu. Lang-
tímalifun og langtímafylgikvillar voru áætluð með aðferð Kaplan-
Meiers.
NIÐURSTÖÐUR
Alls fengu 99 (4,5%) sjúklingar ósæðardælu og var tíðnin hæst
árið 2006 (8,9%) en lægst 2001 (1,7%) og breyttist ekki marktækt
yfir rannsóknartímabilið (p=0,90). Flestir fengu ósæðardælu fyrir
(58,6%) eða í (34,3%) aðgerð, en aðeins 6,1% eftir aðgerð. Heildar-
tíðni fylgikvilla var 14,1% og var blæðing frá ísetningarstað algeng-
asti kvillinn (4,0%). Tíðni fylgikvilla og 30 daga dánartíðni var hærri í
ósæðardæluhópi en viðmiðunarhópi (22,2% á móti 1,3%, p<0,001)
og heildarlifun 5 árum eftir aðgerð reyndist síðri (56,4% á móti
91,5%, 95% ÖB: 0,47-0,67) sem og 5 ára MACCE-frí lifun (46,9% á
móti 83,0%, 95% ÖB: 0,38-0,58).
ÁLYKTUN
Innan við 5% sjúklinga fengu ósæðardælu í tengslum við
kransæðahjáveitu á Íslandi og hefur hlutfallið lítið breyst á síðast-
liðnum 18 árum. Tíðni fylgikvilla og 30 daga dánartíðni var hærri hjá
sjúklingum sem fengu ósæðardælu og bæði langtíma- og MACCE-
frí lifun þeirra umtalsvert síðri, sem sennilega skýrist af alvarlegra
sjúkdómsástandi þeirra sem fengu dæluna.
Sunna Lu Xi Gunnarsdóttir1
Erla Liu Ting Gunnarsdóttir1
Alexandra Aldís Heimisdóttir1
Sunna Rún Heiðarsdóttir1
Sólveig Helgadóttir2
Martin Ingi Sigurðsson1,3
Tómas Guðbjartsson1,4
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2svæfinga- og gjörgæsludeild Akademíska
sjúkrahússins í Uppsölum, Svíþjóð, 3svæfinga- og gjörgæsludeild, 4hjarta- og
lungnaskurðdeild Landspítala.
Höfundar eru læknanemar við læknadeild Háskóla Íslands nema Martin Ingi
Sigurðsson, Tómas Guðbjartsson og Sólveig Helgadóttir sem eru læknar.
Fyrirspurnum svarar Tómas Guðbjartsson, tomasgudbjartsson@hotmail.com
notkun ósæðardælu bætti lifun hjá sjúklingum með bráða hjarta-
bilun eftir kransæðastíflu.9 Fleiri rannsóknir hafa kannað ár-
angur ósæðardælu hjá sjúklingum í losti eftir hjartadrep10,11 en
færri rannsóknir hafa kannað árangur ósæðardælumeðferðar hjá
sjúklingum í tengslum við hjartaaðgerðir, og þá sérstaklega eftir
kransæðahjáveitu.12 Í nýlegri safngreiningu var þó sýnt fram á að
notkun ósæðardælu fyrir hjáveituaðgerð lækkaði 30 daga dánar-