Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Side 25

Í (38) lýtur merking sagnarinnar blása að eyðingu jarðvegs af völdum foks,
sem er frábrugðin því þegar blása stendur með nefnifalli, eins og í (35b).14
Enn fremur kemur þessi sögn fyrir með þolfalli í merkingunni ‘bólgna’,
en sú notkun er vafalaust merkingarlega tengd áhrifssögninni blása (upp)
‘fylla af lofti’.
(39) Sár Gríms varð illa og blés upp fótinn.
(Droplaugarsona saga, 15. kafli)
Til samanburðar er til dæmi þar sem blástur, þ.e. ‘það sem er blásið (upp),
bólga, ígerð’, kemur í fót.
(40) Blástur kom í fótinn Ingjaldi. (Brennu-Njáls saga, 132. kafli)
Sagnirnar dimma, drífa, lýsa, frysta og hvessa taka einnig með sér nafnlið
sem líklega er í þolfalli þótt það sé ekki fulljóst þar sem nafnliðurinn er
eins í nefnifalli og þolfalli í þeim dæmum sem varðveist hafa.
(41)a. … hvessti veðrið og …  (ONP, Böglunga saga, BǫglEirsp 45014)
b. Flókann dró og skjótt af og lýsti veðrið.
(ÍT, Eyrbygja saga, 51. kafli)
Með sögninni drífa kemur fram önnur merking þegar nafnliðurinn er í
þolfalli en þegar hann er í nefnifalli, eins og í (35a) hér að ofan þar sem
hún merkir ‘flykkjast, drífa að’. Í dæmi (42) er merking sagnarinnar að
‘verða fyrir drífu, verða þakin(n) snjó’. Raunar sést fall nafnliðarins ekki
en sennilega er hann í þolfalli fleirtölu. Sögnin drífa kemur líka fyrir með
nafnlið í þágufalli, eins og fjallað verður um í kafla 3.2.3; sjá dæmi (44).
(42) Dreif hross í héruðum …  (ONP, Annálar, AnnHx 6137)
Í (43) er lygna með nafnlið í þolfalli en þar sem láta í móðursetningunni
krefst þolfalls er dæmið tvírætt. Jafnvel þótt lygna tæki með sér nefnifall
myndi nafnliðurinn birtast í þolfalli í nafnháttarsetningu af þessum toga.
(43) Guð lét lygna storminn.  (ONP, Ívents saga, ÍvB 2512)
Þegar veðrið kólnar og vindinn hvessir — þá snjóar hann 25
14 Greining okkar á blása sem áhrifslausri sögn með þolfallsfrumlagi í dæminu í (38)
byggir á umfjöllun Kjartans Ottóssonar (2013). Ekki er þó loku fyrir það skotið að blása sé
hér notuð sem áhrifssögn og hvassviðri væri þá frumlag hennar en hauginn andlag. Þetta er
eina dæmið af þessu tagi í fornum heimildum sem okkur er kunnugt um.