Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Page 27

Aðeins eitt dæmi fannst í fornu máli þar sem nafnorðið regn kemur fyrir
með sögninni rigna (46).
(46) öllungis kannt illa,
oddskýs, fyr þér nýsa,
rigna getur að regni,
regnbjóður, Hávars þegna.  (ÍT, Egils saga, 44. kafli)
‘[K]ant ǫllungis illa nýsa fyr þér, oddskýs regnbjóðr; getr at rigna
regni Há[v]ars þegna.’   (Samantekt Finns Jónssonar (útg.) 1925:43)
Sögnin rigna með nafnháttarmerkinu að fylgir hér merkingarsnauðu
stoðsögninni geta.16 Raunar vísar nafnorðið regn í þessu tilviki ekki til
venjulegrar rigningar heldur stendur það með eignarfallseinkunninni
Hávars þegna og merkingin er ‘regn Ásanna’, sem er kenning fyrir orr-
ustu.
Í (47) er klofningssetning (e. cleft sentence) þar sem nafnorðið blóð er í
nefnifalli í yfirskipuðu setningunni en rigna í tilvísunarsetningunni.
(47) Og er lýsa tók veðrið sá þeir at það var blóð eitt er rignt hafði.
(ONP, Eyrbyggja saga, Eb162E(2003))
Með hliðsjón af dæmunum hér að framan (45)–(46) má ætla að tilvísunar -
tengingin er í (47) samsvari nafnlið í þágufalli (sbr. einhverju rignir) og það
sama á raunar við um (48) þar sem tilvísunartengingin sem vísar í undan-
farann vatni því.
(48) … að honum þótti sem allir skógar og allt land flyti í vatni því, sem
ofan rigndi.
(ÍT, Sögubrot af nokkrum fornkonungum í Dana ok Svíaveldi)
Samanburður við skyld mál leiðir í ljós að notkun þágufalls með sögninni
rigna í íslensku á sér germanskar hliðstæður. Til dæmis kemur þágufall
fyrir í fornenska dæminu í (49).
(49) Hit ágan rínan xl. daga and xl. nihta tósomne ðæm mǽstan réne.
það byrjaði rigna 40 daga og 40 nætur samtals því(þgf.) mesta(þgf) regni(þgf.)
‘Það byrjaði að rigna í samtals fjörtíu daga og fjörtíu nætur hinu mesta regni.’
(Wulfstan, Napier (útg.) 1883:216–217)
Þegar veðrið kólnar og vindinn hvessir — þá snjóar hann 27
16 Samkvæmt Wood (1952:39) stendur nafnháttarmerkið að ævinlega á undan sögn í
nafnhætti í dróttkvæðum. Í (46) fer að á undan nafnorðinu regni og því er hugsanlegt að að
sé hér forsetning.