Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Blaðsíða 43

Tengieyðing í síðari lið tengdra aðalsetninga bendir einnig til að ein-
hvers konar frumlag fylgi veðurfarssögnum. Í tengieyðingu er gert ráð
fyrir að hægt sé að sleppa frumlagi síðari setningarinnar vegna þess að það
er samvísandi við frumlag fyrri setningarinnar. Þetta virðist líka eiga við
um gervifrumlög enda þótt þau hafi enga merkingarlega vísun. Eins og
dæmin í (97) sýna er bæði unnt að hafa sýnilegt gervifrumlag í síðari lið
tengdra setninga (97a) og undanskilja það (97b). Væntanlega er frumlags -
eyðan í síðari liðnum í (97b) samvísandi við veður-hann í fyrri liðnum.
(97) a. Hann rigndi og hann snjóaði.
b. Hann rigndi og __ snjóaði.
Fyrri liðurinn í (97b) inniheldur gervifrumlagið hann sem ósýnilegur
liður í síðari liðnum er samvísandi við. Á sama hátt bendir sú staðreynd
að veðurfarssagnir án sýnilegs (gervi)frumlags geta staðið í setningum
með tengieyðingu til þess að þar sé í raun og veru til staðar frumlag sem
hægt er að undanskilja, eins og í dæmi (98a).
(98) a. Á þessum árstíma hafði oft rignt en __ hafði þó aldrei snjóað.
b. Á þessum árstíma hafði oft rignt en það hafði þó aldrei snjóað.
Þar sem unnt er að skjóta inn lepp (98b) lætur nærri að þetta séu tengdar
setningar en ekki tengdir sagnliðir. Leppurinn getur, eins og áður hefur
verið sagt, aðeins komið fyrir á undan persónubeygðri sögn í upphafi setn -
inga.
Því mætti halda fram að í (98) væru tengdar saman tvær frumlagslaus-
ar setningar og því væri ekki tengieyðing í síðari liðnum. Þetta væri þá
sambærilegt við dæmið í (99) ef gert væri ráð fyrir að þar væri síðari liður-
inn tengdur við þann fyrri án þess að nokkru frumlagi væri eytt — enda
ekkert frumlag til staðar, samkvæmt þessari hugmynd, og því ekkert til að
fella brott.
(99) Veður var kalt og snjóaði síðdegis.
Að okkar dómi er þó setningin í síðari liðnum í (99) ekki fyllilega eðlilegt
nútímamál heldur tilheyrir hún formlegu eða jafnvel fornlegu málsniði.
Við teljum að hér séu tvær sjálfstæðar setningar (táknaðar með lágstæðu s
(= setning) innan hornklofa) tengdar saman án tengieyðingar í síðari lið,
eins og greiningin í (100a) sýnir. Þar er mun eðlilegra að hafa leppinn þótt
hægt sé að sleppa honum í áðurnefndu málsniði. Til samanburðar má
nefna setningar með veðurfarssögn sem tekur nafnlið, eins og í (100b).
Þegar veðrið kólnar og vindinn hvessir — þá snjóar hann 43