Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Síða 73

þolmynd eins og (45) ráðgáta ef sig er í þolfalli og enginn setninga fræði -
legur undanfari í nefnifalli.
(45) Svo var drifið sig á ball.
Við stingum því upp á þeim möguleika að sig sé ekki eingöngu þolfalls-
mynd afturbeygða fornafnsins, heldur geti sig einnig verið nefnifall þegar
um er að ræða veikt afturbeygt fornafn, svo sem í afturbeygðri þolmynd.
Ef tilgáta okkar um veika fornafnið sig er rétt, þ.e. að þetta fornafn hafi
sama form í nefnifalli og þolfalli, þá lítur endurskoðað beygingardæmi út
eins og í töflu 2.
nf. sig
þf. sig
þgf. sér
ef. sín
Tafla 2: Endurskoðað beygingardæmi fyrir sig þegar það er VF.
Við fyrstu sýn kann að virðast óvanalegt að afturbeygt fornafn geti verið
í nefnifalli en þó eru til dæmi um slíkt; t.d. er til sérstök nefnifallsmynd
afturbeygða fornafnsins í forngrísku, 3.p.ft.nf. spheis, og er notuð í auka-
setningum með vísun í undanfara í móðursetningu (Smyth 1920:305).
Enn fremur eru vísbendingar um að sterka afturbeygða fornafnið í ís -
lensku hafi einnig nefnifallsmynd eins og sjá má með því að skoða langdræga
afturbeygingu. Eftirfarandi dæmi sýna að í langdrægri afturbeygingu er
notað sterkt afturbeygt fornafn sem vísar til baka í frumlag aðalsetningar
en fær fall miðað við stöðu sína í aukasetningu.
(46)a. Maríai sagði að sigi vantaði tómata.
b. Maríai sagði að séri líkaði vel við Jón.
c. Maríai sagði að síni væri saknað.
Þegar fallið í aukasetningunni er nefnifall er setningin túlkuð á sama hátt
og dæmin að ofan, þ.e. fornafnið er samvísandi frumlagi aðalsetningar. Af
setningunum í (46) að dæma eru fornöfnin í (47) í sérstakri stöðu fyrir
afturbeygð fornöfn en þau eru samt sem áður borin fram eins og venjuleg
persónufornöfn sem ekki eru afturbeygð. Afturbeygða fornafnið sig ann-
ars vegar og persónufornöfnin hann, hún og það hins vegar hafa því sams
konar setningafræðilega stöðu í svona dæmum þrátt fyrir að þau séu vana-
lega í fyllidreifingu.
Veik fornöfn í afturbeygðri þolmynd 73