Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Blaðsíða 157

brageyrað getur ekki þróast eða orðið til í höfði málnotenda nema það fái
viðeigandi örvun, enda hafa ýmsir beinlínis bent á þá staðreynd:12
(9)a. Í fljótu bragði virðast þessar reglur mjög flóknar og ekki líklegar til
þess að hafa verið virkar í ljóðagerðinni. Reynslan sýnir hins vegar
hið gagnstæða. Reglurnar tileinka menn sér mjög fljótt með því að
læra rétt kveðnar vísur og koma sér upp því sem kallað hefur verið
„brageyra“ og gerir þeim kleift að heyra hvort vísa er rétt kveðin —
án þess að þurfa að kunna beinlínis reglur um stuðlasetningu
(Heimir Pálsson 2001).
b. Þrátt fyrir að höfundurinn [Hákon Aðalsteinsson] kunni engar af
þeim reglum sem liggja til grundvallar fræðilegri umræðu um
bragfræði er ljóst að eyrað svíkur hann ekki. Af þessu má sjá að ein-
hvers konar tilfinning, sem ekki er lærð af bókum, skapast hjá þeim
sem fást við hefðbundinn kveðskap eða hlusta tíðum á hann fluttan
(Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010:61).
c. Skáldin sem best yrkja eftir þessum reglum gera það ekki vegna
þess að þau kunni þær svo nákvæmlega. Þau yrkja eftir eyranu. Þau
eru eins og píanóleikari sem þarf ekki að kunna mikla tónfræði en
getur spilað eftir eyranu, hann heyrir um leið hvort hann slær feil-
nótu og þarf ekki að fletta upp í tónfræðibókinni til að gá að því. Á
sama hátt er til fólk sem heyrir um leið hvort vísa er rétt kveðin eða
ekki. Sagt er að slíkt fólk hafi brageyra […] Þeir sem búa yfir brag -
eyranu hafa alist upp við kveðskap og lært við móðurkné hvernig
ljóðstafirnir þrír binda hendingar saman með mátulegum þunga
(Skúli Pálsson (skulip), bloggfærsla, http://skulip.123.is/blog/2013
/03/26/ad_yrkja_eftir_eyranu_eda_yrkja_eftir_reglum/).
Við síðustu ummælin má gera þá athugasemd að þeir sem hafa brageyra
hafa ekki bara tilfinningu fyrir hefðbundinni ljóðstafasetningu þar sem
tveir stuðlar eru í ójöfnu braglínunum og einn höfuðstafur í þeim jöfnu
(„ljóðstafirnir þrír“), eins og í ferskeytlum til dæmis, heldur fá þeir strax
tilfinningu fyrir annars konar stuðlasetningu ef bragarhátturinn er öðru-
vísi, geta notfært sér hana og ort undir slíkum bragarháttum. Þetta minnir
á það sem áður var sagt um mismunandi tónlistarform, til dæmis hið ein-
falda og algenga AABA-form dægurlaga eða blúsformið, og tilfinningu
Þrjú eyru 157
12 Eins og Haraldur Bernharðsson hefur bent mér á er brageyrað ólíkt tóneyranu að
því leyti m.a. að það er byggt á tungumálinu, einkum á reglum þess um áherslu og á
hljóðkerfinu (sjá líka umræðu hjá Höskuldi Þráinssyni 1981 og 2014b).