Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Side 167

Ritfregnir
Tvær doktorsritgerðir
Íslenskir málfræðingar halda áfram að verja doktorsritgerðir af ýmsu tagi við
erlenda skóla. Hér er sagt frá tveim slíkum.
Anton Karl Ingason. 2016. Realizing Morphemes in the Icelandic Noun Phrase.
Doktorsritgerð frá University of Pennsylvania, Philadelphia, PA.. x + 258
bls.
Doktorsritgerð Antons Karls Ingasonar frá University of Pennsylvania var varin
25. apríl 2016. Leiðbeinandi var David Embick og aðrir meðlimir doktorsnefndar
voru Julie Anne Legate og Florian Schwarz. Ritgerðin fjallar um tilvistun (e. rea-
lization) morfema í íslenska nafnliðnum og hún er skrifuð innan kenningakerfis-
ins dreifðrar orðhlutafræði (e. distributed morphology, sjá t.d. Halle og Marantz
1993). Meginþema ritgerðarinnar er að ýmis málfræðileg mynstur sem virðast
flókin á yfirborðinu séu í raun afleiðing af samspili ólíkra hluta málkerfisins.
Þannig getur yfirborðsmynd eins orðs borið þess merki að djúplægar setn-
ingafræðilegar aðgerðir spila saman við yfirborðslægar aðgerðir á skilum setn-
ingafræðinnar við framburð/hljóðkerfisfræði og túlkun/merkingarfræði. Rök
eru færð fyrir því í ritgerðinni að nýlegar kenningar um svokallaðar grenndar-
hömlur í dreifðri orðhlutafræði (Embick 2010, Marantz 2013) útiloki tilteknar
tegundir af setningafræðilegri greiningu og að vel upplýst greining á einstökum
morfemum sé gjarna útilokuð án þess að tilvistun þeirra sé rannsökuð bæði á skil-
um setningafræðinnar við framburð og túlkun.
Gögnin sem rannsökuð eru í ritgerðinni koma úr ýmsum áttum en megin-
áhersla er þó lögð á morfem í íslenska nafnliðnum og tilvistun róta, orðflokks -
viðskeyta, beygingarmorfema og ákveðins greinis en allar þessar tegundir af
morfemum geta komið fyrir í sama nafnorðinu eins og sjá má hér að neðan.
(1) leik-end-ur-nir (rót-nafnorðsviðskeyti-beygingarmorfem-ákv.gr.)
Ritgerðin skiptist í þrjá meginhluta sem fjalla um (i) „óbein andlög“ nafnorða, (ii)
ákveðinn greini og (iii) morfófónólógíu. Færð eru rök fyrir því að nafnorð geti
tekið með sér nokkurs konar „óbein andlög“ sem eru þágufallsskynjendur eða
-njótendur (dæmi: Þetta var stelpunum góð skemmtun/mikill léttir/verulegur álits-
hnekkir …) án þess að sömu nafnorð feli í sér sagnliðarformgerð. Þessi niðurstaða
bendir til þess að útbreiddar kenningar um eðli óbeinna andlaga í algildismál -