Bændablaðið - 09.06.2016, Blaðsíða 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 2016
Þjóðarréttur Íslendinga:
Lambakjötið ber höfuð og herðar yfir
aðra fæðu í huga landsmanna
− Kjötsúpan langvinsælasti einstaki rétturinn en útlenskættuð pitsa lenti í ellefta sæti, næst á eftir skyri
Kokkalandslið Íslands fékk
Gallup til að kanna það meðal
þjóðarinnar hvað fólk teldi vera
þjóðarrétt Íslendinga. Skemmst
er frá að segja að 73,9% töldu
að lambakjöt og blandaðir réttir
úr lambakjöti væri þjóðarréttur
Íslendinga.
Þessi niðurstaða fékkst með net-
könnun sem framkvæmd var 22.
mars til 1. apríl 2016. Var könnun-
in gerð með handahófskenndu
úrtaki 18 ára og eldri á landinu
öllu. Úrtakið var 1.418 manns. Alls
svöruðu 833, eða 58,7%.
Lambakjötið og kjötsúpan
standa upp úr
Sem fyrr segir skoraði lambakjöt-
ið og blandaðir réttir úr lambakjöti
langhæst með 73,9% samanlagt. Af
þessum lambakjötsréttum skoraði
kjötsúpan hæst sem hinn eini sanni
þjóðarréttur með 21,4%. Þá kom
hangikjöt með 14,7%, lambalæri
með 13,8% og óskilgreint lamba-
kjöt 12,5%.
Ýmsir réttir af margvíslegum
toga voru samtals með 17,7% en
sumir þeirra innihalda reyndar
lambakjöt í einhverjum mæli.
Fiskur og fiskréttir með 8,4%
Fiskur og fiskréttir voru með samtals
8,4% sem þjóðarréttur Íslendinga.
Það þykir eflaust mörgum ekki
hátt skor þar sem fiskur hefur verið
meginuppistaðan í gjaldeyrisöflun
þjóðarinnar um aldir.
Það var þó ekki fyrr en bænda-
samfélagið fór að riðlast og þorp að
myndast í kringum sjávarútveginn
sem fiskur varð ein helsta hvers-
dagsfæða fjölskyldna í landinu. Um
margra áratuga skeið var þá þver-
skorin soðin ýsa trúlega oftast í pott-
um landsmanna, en lítið um þorsk,
enda var hann verðmætasta útflutn-
ingsvaran. Margar aðrar fisktegundir
sem nú þykja lúxusvara voru ekki
einu sinni talinn mannamatur.
Það hversu fiskur og þá aðallega
ýsa var algeng á hversdagsborðinu
hefur væntanlega ráðist af því
hversu ódýr hún var í samanburði
við aðra fæðu. Þótt fólk væri flutt
úr sveitunum
á mölina gerði
það sér samt
áfram dagamun með
neyslu á lambakjöti. Það fékk þar
með ákveðinn sess og gæðastimpil
í samanburði við ýsuna.
Hænur voru vart talin
mannamatur
Mörgum þótti lengi vel að hænur
væru ekki til annars nýtar en
að framleiða egg. Hænsna- eða
kjúklingakjöt var því gjarnan sett
í sama flokk og óætar fisktegundir,
eins og skötuselur og jafnvel síld
sem oft var gefin sauðfé. Nú þegar
kjúklingakjöt er trúlega orðið mun
algengara á hversdagsborðum
landsmanna en bæði lambakjöt
og fiskur er því athyglisvert að
það sé vart greinanlegt í könnun-
inni. Kannski hafa þessir ágætu fugl-
ar ekki enn náð að ávinna sér þann
virðingarsess í huga landsmanna að
þeir skili sér inn í slíka könnun.
Pitsa af erlendum uppruna á lista
yfir þjóðarrétt Íslendinga
Það vekur vissulega undrun að hin
ítalskættaða pitsa skuli vera í ellefta
sæti í könnun Gallup yfir hvað fólk
telji vera þjóðarrétt Íslendinga. Samt
er þetta fyrirbæri sem er tiltölulega
nýkomið inn á matseðil landans og
langt frá því að geta talist íslenskur
réttur að uppruna. Kemur pitsan þar
næst á eftir rammíslenska skyrinu og
er eins og skrattinn úr sauðarleggn-
um í þessu samhengi.
Þar á eftir kemur SS-pylsa
sem er örugglega einn vinsælasti
skyndibitaréttur Íslendinga. Þótt
pylsan eigi sér evrópskan uppruna,
þá er örugglega í henni mun meira
íslenskt hráefni en hægt er að finna
í flestum pitsum. Allavega er um
65% af kjöti í íslensku SS-pylsunum
og 25% íslenskt vatn. Ekki skal þó
útilokað að til séu pitsur úr íslensku
hveiti eða byggi þótt aðallega séu
þær búnar til úr innfluttu hveiti.
Áleggið getur líka vissulega verið
íslenskt að stórum hluta, bæði græn-
meti og unnar kjötvörur.
Það er þó ánægjulegt að sjá að
Íslendingar kunni enn að meta svið
þar sem þau lentu í fimmta sæti á
listanum. /HKr.
Fréttir
Bændum sem hafa orðið fyrir
kalskemmdum á túnum sínum
er bent á að hafa samband við
viðkomandi trúnaðarmenn
Bjargráðasjóðs, sem eru starfsfólk
Búnaðarsambanda á viðkomandi
svæði, sem taka út kalskemmdir,
og aðstoða við umsóknir til
Bjargráðasjóðs.
Skilyrði fyrir umsókn er að ráðu-
nautur/trúnaðaðarmaður hafi tekið
út kal á túnum.
Í 8. gr. laga um Bjargráðasjóð
segir í c. lið:
Hlutverk almennrar deildar
sjóðsins er að veita einstaklingum og
félögum fjárhagsaðstoð til að bæta
meiri háttar beint tjón af völdum
náttúruhamfara:
c) vegna uppskerubrests af völd-
um óvenjulegra kulda, þurrka,
óþurrka og kals.
Bætur eru reiknaðar eftir 4 liðum.
a) Kalhlutfalli á túnum.
b) Uppskerutapi miðað við fyrri
ár.
c) Fóðurvöntun.
d) Flutningur á heyi af leigutúnum
eða vegna heykaupa.
Umsóknum skal skila inn þegar
uppskeru er lokið og forðagæslu-
skýrslum hefur verið skilað til
Mast,en þær upplýsingar sem þar
eru liggja til forsenda fyrir bótum.
Trúnaðarmenn/ráðunautar þurfa að
staðfesta umsóknina.
Umsóknir skulu berast til
Bjargráðasjóðs Hvanneyrargötu
3, Hvanneyri, 310 Borgarnes á
eyðublöðum sem nálgast má á www.
bondi.is.
Bjargráðasjóður:
Tjón vegna kals
vorið 2016
Lambakjöt
og blandaðir
lambakjötsréttir
73,9%
Annað
17,7%
Fiskur og blandaðir
fiskréttir 8,4%
ÞJÓÐARRÉTTUR ÍSLENDINGA
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0%
Kjötsúpa
Hangikjöt
Lambalæri
Lambakjöt
Svið
Pylsa
Slátur
Soðin ýsa/fiskur
Fiskur
Skyr
Pizza
SS pylsa
Þorramatur
Plokkfiskur
Saltkjöt og baunir
Þorskur
Steiktur fiskur
Annað
21,4%
14,7%
13,8%
12,5%
5,8%
5,5%
5,1%
3,3%
2,7%
2,4%
2,1%
2,1%
1,5%
1,4%
0,7%
0,6%
0,4%
4,1%
Spurning Gallup:
Hallur Hróarsson og Berglind
Kristinsdóttir keyptu nýlega
jörðina Gerðarkot í Ölfusinu
og hafa verið að koma sér fyrir
í rólegheitunum ásamt börnum
sínum og bústofni.
Samhliða bústörfunum eru þau
að gera upp húsakostinn á jörðinni
og starfa sem grunnskólakennarar í
Hveragerði. Þau eiga fimm börn og
til stendur að nokkrir grísir bætist í
hópinn á næstunni.
Síðastliðið sumar voru þau í
fyrsta skipti með frjáls svín á jörðinni
og ólu þau með það að leiðarljósi að
geta fært fólki svínakjöt af frjálsum
svínum sem hafa lifað við gott atlæti
á sinni ævi.
Önnur dýr á bænum eru hundur
og köttur, 21 hæna, 4 hanar, 6 endur
og 11 ungar, auk þess er á bænum
einn gæsasteggur sem elskar að horfa
á sjónvarpið.
Berglind og Hallur segjast hafa
mikinn áhuga á umhverfisvernd
og náttúrunni og vilja helst rækta
allt með lífrænni vottun en það
ferli er flókið og dýrt, svo það
mun verða einhver bið á því að
það náist fullkomlega. Í vor hófu
Gerðarkotsbændurnir hópsöfnunar-
átak þar sem þau freista þess að
selja kjötið fyrirfram í samstarfi við
Karolina Fund. Átakið hefur geng-
ið vel og vakið nokkra athygli og
hægt er að skoða það nánar á síð-
unni https://www.karolinafund.com/
project/view/1400. /VH
Landsmót á
næsta leiti
Landsmót hestamanna verður
haldið á Hólum í Hjaltadal dagana
27. júní til 3. júlí. Bændablaðinu er
að þessu sinni dreift til allra félaga
í Landssambandi hestamanna
en í miðju blaðsins er átta síðna
umfjöllun um mótið. Í aukablað-
inu eru viðtöl við mótshaldara,
heimafólk í Skagafirði og aðra
sem að mótinu koma, fréttir og
fróðleikur.
Undirbúningur mótsins hefur
staðið lengi yfir og fjöldi fólks
lagt hönd á plóg til þess að gera
Landsmót hestamanna sem best
úr garði. Á næstu dögum skýrist
hvernig hestakosturinn lítur út sem
keppir á Hólum. Mótshaldarar lofa
sannkallaðri veislu þar sem áhersla
er lögð á fjölbreytta skemmtun fyrir
alla fjölskylduna.
Miðasala hefur gengið með
afbrigðum vel en síðustu forvöð eru
að fá miða keypta í forsölu en henni
lýkur 15. júní. Allar upplýsingar um
miðakaup og fleira sem að móts-
haldi lýtur má nálgast á vefsíðunni
landsmot.is /TB
Sjá nánar bls. 33-40
Landsmót
hestamanna
á Hólum í Hjaltadal
27.06-03.07 2016
Ungt fólk í búskap:
Útisvín í Gerðarkoti í Ölfusi