Bændablaðið - 09.06.2016, Blaðsíða 59

59Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 2016
Búvörusamningur og tollasamn-
ingurinn við Evrópusambandið
eru til umfjöllunar í nefndum
Alþingis. Hægt er að gagnrýna
báða þessa samninga út frá
mörgum sjónarmiðum.
Eins og komið hefur fram hefur
tollasamningurinn ekki verið unn-
inn í neinu samráði við bændur,
aðra hagsmunaaðila, neytendur eða
aðra flokka en þá flokka sem sitja í
ríkisstjórn. Ef þessi tollasamningur
gengur eftir hefur þetta gífurleg
áhrif á starfsumhverfi landbúnaðar
í heild á Íslandi, ekki bara þeirra
bænda sem eru að framleiða hvítt
kjöt heldur alla kjötframleiðslu í
landinu og vinnslu afurða þegar
menn ætla sér að opna svona gíf-
urlega mikið á kjötinnflutning inn
til landsins eins og áætlað er en
þar er ekkert smámagn á ferðinni.
Í svínakjöti er núverandi kvóti
200 tonn og fer upp í 700 tonn á
þessu tímabili, á fjórum árum, og
í alifuglakjöti er kvótinn í dag sem
flytja má inn 200 tonn en fer upp í
856 tonn, svo dæmi sé nefnt. Við
þetta bætast unnar kjötvörur, þar
á innflutningur að aukast úr 50
tonnum upp í 400 tonn, og inn-
flutt magn af pylsum á að aukast
úr 50 tonnum í 250 tonn. Þetta er
gífurleg aukning og ekkert skrýtið
að svínabændur og kjúklingabænd-
ur hafi lýst miklum áhyggjum af
því hvað þessi samningur muni
þýða fyrir afkomu þessara greina.
Að óbreyttu er raunveruleg hætta
á að fólk hrökklist út úr þessum
atvinnugreinum vegna þessa.
Það er erfiðara að reisa aftur
við matvælaframleiðslu í þessum
greinum ef snúa á til baka seinna
meir ef í ljós koma neikvæðar
afleiðingar mikils innflutnings á
landbúnaðarafurðum á framleiðslu
innlendrar landbúnaðarafurða. Í
þessu samhengi vil ég líka leggja
mikla áherslu á að innlend fram-
leiðsla á mjólkurdufti njóti for-
gangs.
Mér finnst þessi umræða um
aukinn innflutning landbúnaðar-
afurða sem notið hefur tollverndar
oft mjög sérstök. Það er alltaf tengt
saman að aukinn innflutningur
gefi sjálfkrafa lærra verð til neyt-
enda. Við þekkjum það varðandi
afnám vörugjalda og tolla á ýmsan
varning að lækkunin hefur langt í
frá skilað sér til neytenda.
Í dag er mikið magn af land-
búnaðarvörum og hvítu kjöti flutt
til landsins. Það hefur komið fram í
umræðunni eins og varðandi svína-
kjötið að þar eru menn að nýta
tollkvótana til að flytja inn dýr-
ustu hlutana eins og lundir. Síðan
verður skortur á vöru eins og svína-
síðum sem beikonið er framleitt
úr, og þá bætist það við og verður
að frjálsum innflutningi eins og
verið hefur frá maí til september. Í
lok september birgja menn sig upp
fyrir næstu mánuði svo það er verið
að flytja inn miklu meira magn en
menn gera sér grein fyrir.
Það veldur ójafnvægi í sam-
keppni við alla kjötframleiðslu í
landinu þegar þessi innflutningur
á hvítu kjöti verður að veruleika.
Þá er hætta á undirboðum gagn-
vart framleiðslunni hér á landi sem
veldur því að innlendir kjötfram-
leiðendur eiga erfitt með að keppa
við þær aðstæður.
Núna eru aðstæður þannig,
t.d. í Danmörku og fleiri löndum
þar sem svínakjöt er framleitt, að
það er viðskiptabann hjá Rússum
gagnvart innflutningi frá Evrópu
á svínakjöti og verðið þess vegna
mjög lágt í Evrópu sem hefur áhrif
á íslenska framleiðslu.
Þarna eru á ferðinni mjög erf-
iðar og ósanngjarnar samkeppnis-
aðstæður og öll virðiskeðjan með
fjölda starfa kemst líka í uppnám
vítt og breitt um landið. Úrvinnsla
kjötafurða og annara fjölbreyttra
afurða úr landbúnaðargeiranum
skapar miklu fleiri störf í landinu
en fólk gerir sér grein fyrir.
Tollasamningur
ríkisstjórnarinnar ógn við
landbúnað og byggðaþróun
Ef þessi tollasamningur gengur
fram óbreyttur mun það valda
mikilli byggðaröskun í landinu.
Þetta mun ekki bara bitna á þeim
bændum sem þarna eiga í hlut
heldur hefur þetta áhrif á svo
margt annað sem fylgir þessari
atvinnustarfsemi í hliðargreinum í
landbúnaðargeiranum. Ég held að
menn ættu að hugsa sig tvisvar um
áður en þeir skera í raun og veru
upp herör gagnvart byggð í landinu
sem verið er að gera með þessum
tollasamningi.
Það er verið að ógna byggð um
landið með þessum samningi. Það
er með ólíkindum að þetta eigi
að fara sisona í gegn án þess að
afleiðingar af þessum samningi
verði skoðaðar ofan í kjölinn.
Það hefur líka komið fram að
heilbrigði íslenskrar framleiðslu,
svo ég taki sérstaklega út fyrir
sviga svínarækt og alifuglarækt,
er með allt öðrum hætti en víða
í Evrópu. Við erum þar mjög
framarlega með lágmarksnotkun
sýklalyfa og strangar reglur varð-
andi heilbrigði búa og afurðanna.
Innanlandsframleiðsla ætti auð-
vitað að njóta þess þegar horft
er á verð, samkeppni og aukinn
innflutning. Fram hefur komið í
könnunum á gæðum á ferskum
kjúklingi í kjötborði í Bretlandi að
allt að 70% af ferskum kjúklingi
var sýktur af kampýlóbakteríu og
salmonellu.
Verjum sjálfbærni í íslenskum
landbúnaði og eflum
umhverfisvæna framleiðslu
Við Vinstri græn viljum verja
íslenska landbúnaðarframleiðslu og
teljum að með þeim tollasamningi
sem hér liggur fyrir sé verið að ógna
landbúnaðarframleiðslu í landinu,
og ekki bara henni heldur líka ótal
atvinnugreinum sem starfa til hliðar
við frumframleiðslu í landbúnaði.
Við eigum að standa vörð um okkar
góðu framleiðslu og halda áfram að
þróa hana á sjálfbæran hátt og efla
lífræna framleiðslu og kornrækt hér
á landi. Það eru líka umhverfisleg
sjónarmið sem liggja að baki, því
fylgir mikil mengun að flytja hing-
að landbúnaðarafurðir um langan
veg, hvort sem um er að ræða kjöt,
osta eða aðra þá vöru sem við getum
framleitt hér heima. Íslenskar land-
búnaðarafurðir eru í fremstu röð
hvað heilnæmi og gæði vörunnar
varðar og við eigum líka að horfa
til matvælaöryggis í landinu og að
stuðningur við innlenda framleiðslu
skili sér sem best í verði og aukinni
innanlandsneyslu.
Lilja Rafney Magnúsdóttir,
þingmaður VG í
Norðvesturkjördæmi.
Lesendabás
Tollasamningur sem ógnar
byggð og atvinnuöryggi
Lilja Rafney Magnúsdóttir.
Það var þann 14. janúar sl. sem í
Bændablaðinu birtist grein eftir
Einar K. Guðfinnsson alþingis-
mann undir nafninu: Langþráð
baráttumál komið í höfn.
Þar lýsir hann áratuga baráttu
sinni og fleiri góðra manna fyrir
því að lækka húshitunarkostnað á
svokölluðum „köldum svæðum“ til
jafns við kostnað hjá þeim sem búa
við þann munað að geta notað hita-
veitu til að hita hús sín. Við lestur
þessarar greinar vaknaði sú von í
brjósti mínu að nú myndi rafmagns-
reikningurinn lækka verulega.
Sú varð ekki raunin og kannske
ekki von þar sem aðeins var tekið á
öðrum aðalorsakavaldi þessa mikla
húshitunarkostnaðar, en sjálfur orku-
kostnaðurinn var látinn óbreyttur.
Enn sitjum við dreifbýlisbúar uppi
með það, sem ég vil kalla óréttlæti,
að orkuverð er nánast 50% hærra en
hjá þeim sem í þéttbýli búa. Ég spyr.
Hvers vegna? Eftir alla þessa baráttu
fyrir jöfnun húshitunarkostnaðar á
köldum svæðum sýnist mér að við
stöndum nánast í sömu sporum og
áður.
Ekki dreg ég efa einlægan vilja
Einars og annarra, sem barist hafa
fyrir jöfnun húshitunarkostnaðar á
þessum köldu svæðum, sem ekki
eru í þeirri aðstöðu að geta nýtt sér
jarðhita til að hita upp hús sín, en
aftur á móti fyllist maður vonleysi
yfir því, að hægt verði að rétta okkar
hlut í þessu mikilvæga máli, miðað
við þann árangur sem þessi einarða
barátta á Alþingi okkar Íslendinga
hefur skilað. Í grein Einars kemur
fram, að stefnt sé að því að hús-
hitunarkostnaður í dreifbýli verði
svipaður og hjá þeim hitaveitum
sem dýrastar eru og þegar ég las
fyrirsögn á grein hans taldi ég víst
að því takmarki væri náð, sem er
þó fjarri lagi. Flutningskostnaður á
raforku til húshitunar hefur um árabil
verið greiddur niður að hluta og ekki
ber að vanþakka það og samkvæmt
lögum, sem hann vitnar til, er flutn-
ingskostnaður á raforku til húshitun-
ar greiddur niður að fullu frá 1. apríl
sem vissulega er þakkar vert. Því
takmarki virðist vera náð en hvernig
stendur þá á því að raforkureikningur
minn lækkar ekki?
Á undanförnum árum hef ég bara
móttekið rafmagnsreikninginn og
greitt hann án þess að grennslast eftir
hvað lægi að baki þeim tölum, sem
á honum voru. Ég gerðist því forvit-
inn og fór inn á vef Orkusölunnar
til að fá yfirlit yfir taxtana, en fann
þar ekki neitt annað en lýsingu á því
hvernig Orkusalan breytir orkunni í
STUÐ. Einhver hefur eflaust fengið
eitthvað greitt fyrir þessa frábæru
hugmynd, en taxtana fann ég ekki
(enda eru tölvur alls ekki mitt sér-
svið). Ég fór því inn á vef RARIK
(er þetta ekki skammstöfun fyrir
Rafmagnsveitur RÍKISINS) og þar
gaf á að líta, og nú komst ÉG í stuð!
Hvílík fjölbreytni! Þarna voru sem
sagt allir taxtarnir og nú vaknaði
spurning í huga mér hvort þetta væri
í raun og veru ekki eitt og sama fyr-
irtækið, sem sendi bara reikninga
út í tvennu lagi, annan fyrir orkuna
og hinn fyrir flutninginn. Og þarna
fann ég kannske skýringuna á því
hvers vegna hitunarkostnaðurinn hjá
mér er svona hár. Það er nefnilega
ekki sama verð á orkunni hjá okkur,
sem erum að þrjóskast við að dvelja
í þessu dreifbýli og hinum, sem eru
svo skynsamir að velja sér búsetu
í þéttbýli. Kílówattstundin hjá mér
kostar kr. 9.73 þegar búið er að taka
tillit til dreifbýlisframlags og virð-
isaukaskatts, en í þéttbýli er gjaldið
kr.6.46. Þarna munar nokkru (ca 50
%).
Af hverju er þessi munur á orku-
verði í dreifbýli og þéttbýli? Er þetta
svona miklu betra rafmagn sem ég
fæ eða minni hætta á truflunum á
orkuafhendingu? Þarna var að finna
annan lið, fastagjald, og nú kom
sama í ljós. Fastagjald í dreifbýli
með virðisauka er kr. 35.188 á ári,
en í þéttbýli kr. 22.318. Hvers vegna
þessi munur? Getur hugsast að inni í
þessum mun sé að finna dulinn flutn-
ingskostnað?
Ég hef spurt nokkra aðila um
það hvernig þessi gjaldaliður hafi
orðið til og hver hafi ákveðið þessa
mismunun, en enginn hefur getað
gefið mér skýringu á því. Það virkar
stundum á mann eins og stofnanir
taki jafnvel völdin af stjórnendum
sínum og ákveði vissa hluti án þeirra
aðkomu og ef leitað er upplýsinga
þá er skýringin sú að þetta SÉ bara
svona. Enn er einn liður, sem reyndar
er alveg skiljanlegur, en það er jöfn-
unargjald, sem er kr. 0.30 á kwst.
Þegar ég ræddi við starfsmann
Orkustofnunar sagði hann að þetta
kæmi ekkert við hvorki orkuverði
né flutningskostnaði: Þetta er bara
skattur! (Ég vona svo sannarlega að
ég hafi nú ekki misskilið neitt.) Svo
fór ég að skoða þetta á rafmagns-
reikningnum mínum og þá sá ég að
þessi skattur er innheimtur með 24%
virðisaukaskatti á almenna orku og
11% skatti á orku til húshitunar. Ég
skal viðurkenna að ég veit lítið um
innheimtuaðferðir á skattheimtu
ríkisins en ég man ekki eftir öðrum
skatti, sem innheimtur er með virð-
isaukaskatti.
Ég hef í þessum orðum mínum
lýst óánægju minni með mismunun
og ójöfnuði milli þegna þessarar
þjóðar, af hverju við sitjum ekki
öll við sama borð þegar kemur að
úthlutun þeirra náttúrugæða sem
við eigum öll sameiginlega, hvar á
landinu sem við búum. Þegar við
lítum til þess að stóriðjan notar 85%
af allri framleiddri orku þjóðarinn-
ar, iðnaður og stórfyrirtæki nota
10% og við HIN notum 5% (skv.
upplýsingum frá Orkustofnun) þá
væri fróðlegt að fá reiknað út hversu
mörg pro mill af þessum 5 prósent-
um fara til nota í dreifbýlinu, en mér
vitanlega liggja þær tölur ekki fyrir.
Það væri kannske verðugt verkefni
t.d. fyrir Bændasamtökin að skipa
sér í hóp með öðrum í baráttusveit
fyrir bættum kjörum okkar drei-
býlisbúa, því við erum jú á þeirra
VERNDARSVÆÐI, – eða hvað?
Mér fyndist það t.d. vera verðugt
markmið að allir landsmenn fengju
almenna orku á sama verði. Mér
reiknast til að við það myndi minn
orkureikningur lækka um ca 120.000
á ári og væri það mikil kjarabót, jafn-
vel svo mikil að húshitunarkostnaður
minn yrði hliðstæður við það sem er
hjá þeim sem nota hitaveitu þar sem
hún er dýrust.
Vel má vera að ég hafi misskilið
eitthvað eða farið rangt með tölur
og reynist svo biðst ég afsökunar á
því og vænti þess að það verði þá
leiðrétt af þar til bærum aðilum. Hitt
er þó ljóst, og verður varla hrakið,
að verulegur munur er á kjörum á
raforkuverði eftir því hvar við búum
þrátt fyrir þessa leiðréttingu á flutn-
ingskostnaðinum.
Ég vil að lokum þakka þeim sem
unnið hafa að þessum málum fyrir
okkur, sem í dreifbýli búum, þótt
enn vanti mikið til að réttlætis sé
gætt okkur til handa. En vonandi
getum við áður en langt um líður
tekið undir lokaorð í grein Einars
Kristins þar sem hann „segist vona
að þetta verði til heilla þeim byggð-
um og íbúum, sem hafa mátt þola
sligandi kostnað á undanförnum
árum við það eitt að halda á sér hita
í húsnæði sínu“.
Og nú hefur síðasti rafmagns-
reikningur minn, sem ég á að greiða
þ. 2. júní, borist mér. Þar kemur í
ljós að orkureikningurinn hækkar
um rúmar 1.000 krónur, en reikning-
ur yfir flutninginn lækkar um tæpar
1.000 krónur.
Það munar um minna.
Innri-Fagradal á vormánuðum
í maí 2016
Sigurður Þórólfsson
Takmarkinu náð?− Hugleiðingar um raforkuverð
Lesendabás
yrkjuframleiðslu svo sem til
frjóvgunar á plöntum, til þess
að ráðast gegn lúsum og fleira
í þeim dúr. Í dag er Biobee
talið þriðji stærsti framleið-
andinn í heiminum á alls konar
skordýrum sem kaupa má til
þess að nota í lífrænni land-
búnaðarframleiðslu.
Dauðahafið minnkar og
minnkar
Einn mesti vandinn sem
steðjar að víða í heimin-
um er vatnsskortur og sem
afleiðing af því minni land-
búnaðarframleiðsla enda er vatn-
ið undirstaða framleiðslunnar. Í
Ísrael er vatn af skornum skammti
og vegna ófriðar hefur landið þurft
að byggja upp umfangsmikið kerfi
til þess bæði að endurnýta vatn og
til þess að framleiða ferskvatn úr
söltum sjó.
Í dag er Ísrael talið leiðandi á
heimsvísu á þessu sviði og með
öfugri osmósu geta þeir í dag fram-
leitt gott drykkjarvatn úr brimsölt-
um sjó. Það er ekki einungis tækni
þeirra til framleiðslu á drykkj-
arvatni úr sjó sem er eftirtektarverð
heldur einnig endurnýting vatns-
ins sem notað er bæði í þétt- og
dreifbýli.
Talið er að um 80% vatnsins sé
endurnýtt í Ísrael en til samanburðar
er þetta hlutfall talið vera um 17% á
Spáni og um 5% í Bandaríkjunum.
Við hvert bú eru stórar uppsöfnunar-
tjarnir vatns og þar safnast fyrir bæði
skolvatn, regnvatn og annað sem
nýta má eftir minni háttar hreinsun.
Annað vatn eins og skólp er leitt í
hreinsistöðvar og þegar hreinsun er
lokið er vatnið nýtt til vökv-
unar í landbúnaði.
Þessi umfangsmikla endur-
nýting á vatni hefur hins vegar
leitt til þess að frárennsli í ána
Jórdan er í dag miklu minna
en áður var. Auk þess er mikið
vatn tekið úr ánni og nýtt sem
neysluvatn og samhliða minni
úrkomu undanfarna áratugi
hefur það svo leitt til þess
að þetta áður mikla fljót er í
dag vart svipur hjá sjón. Það
hefur svo aftur leitt til þess að
Dauðahafið, sem er stöðuvatn
sem áin Jórdan rennur í, hefur
minnkað dag frá degi síðustu
áratugi. Yfirborð Dauðahafsins var
-392 metra hæð árið 1930, -412
metra hæð árið 1999 og tíu árum
síðar var yfirborðið í -423 metra
hæð. Nú er yfirborðið komið í -430
metra, lækkar um 1 metra á ári og
mun gera það á komandi árum verði
vatnsrennslið í Dauðahafið ekki
aukið á ný.
Snorri Sigurðsson
sns@seges.dk
Ráðgjafi hjá SEGES P/S
Danmörku
Pálmar eru meira en falleg tré enda eru þeir undir-
staða döðluframleiðslu Ísraels. Pálmar eru einstak-
lega harðgerðir og henta vel fyrir bændur sem búa
við bæði úrkomuleysi og mikinn hita.