Bændablaðið - 09.06.2016, Blaðsíða 66

Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 201666
Lesendabás
Ég er orðin svo hneyksluð á
meðferð ríkisins og annarra
stofnana á framkomu þeirra
gagnvart íbúum í Vestur-
Skaftafellssýslu, hvort sem
stofnanirnar eru opinberar
eða einkareknar, að ég get ekki
þagað lengur. Á þetta við að
mestu leyti um íbúa í Meðallandi
og Landbroti.
Eins og fram hefur komið í
fréttum eru þessi svæði að þorna
upp vegna stíflanagerða sem voru
gerðar þegar síðasta Skaftárhlaup
var. Það sem liggur undir þessari
framkvæmd er að lífríki alls svæð-
isins kemur til með að hrynja.
Fiskistofnar í Grenlæk, Jónskvísl
og öðrum veiðisvæðum eru í stór-
hættu því það er búið að þurrka
upp hrygningarstöðvar fisksins. Ef
áframhald verður á þessum þurrk-
um kemur grunnvatn til með að
hverfa sem gerir það að verkum
að býli og bæir fá ekki það vatn
sem þarf til að sinna bústofni og
ræktun. Þegar þetta svæði þornar
er bara eitt sem gerist: það verður
uppblástur á landinu og það hrein-
lega fýkur burt. Þá er ekki langt í
að fólk neyðist til að flytja búferl-
um hvort sem það vill eða ekki.
Það er líka alveg greinilegt að
tækniþróun 21. aldarinnar hefur
því miður strandað á leið sinni að
þessu svæði og enginn reynir að
hjálpa til.
Rafmagn á þessu svæði er mjög
ótryggt. Ég veit til þess að síðast-
liðinn vetur t.d. fór rafmagn mjög
oft af þessu svæði. Stundum er
rafmagnið að detta út og inn yfir
daginn, sem fer mjög illa með öll
rafmagnstæki. Tengdaforeldrar
mínir búa á þessu svæði.
Tengdamamma notar súrefnisvél
og veldur þetta henni gríðarlegum
óþægindum. Rafmagnið fer oft af
að nóttu til, þá þarf hún að fara á
fætur og finna ljós til að geta tengt
varasúrefniskútinn sinn svo að hún
nái hreinlega andanum.
Þriggja fasa rafmagn er ekki
lagt til bænda nema þeir greiði
fyrir það flýtigjald því það er
ekki á dagskrá hjá Rarik að leggja
þriggja fasa rafmagn á þetta svæði
nærri strax. Þetta heftir framfarir í
t.d. mjólkurframleiðslu því það er
ekki hægt að stækka kúabúin og
fá mjaltaþjóna. Núverandi kerfi
er þannig að öll sveitin finnur
fyrir því þegar mjaltavélamótorar
eru settir í gang, þá blikka ljós á
öðrum bæjum því það er ekki nægt
rafmagn til að keyra samfélagið
allt í einu. Eins kemur þetta ástand
í veg fyrir að bændur setji á stofn
fyrirtæki því það er ekki til raf-
magn fyrir þau. Þetta er eins og að
fara ca 20 til 30 ár aftur í tímann.
Síðast en ekki síst eru það sjón-
varpsútsendingar og nettenging,
þarna eru truflanir í útsendingu
fastir liðir en ekki undantekning.
Hljóðið bjagast og myndin verð-
ur pixluð. Jafnvel dettur sjón-
varpsútsending út allt kvöldið.
Nettengingin er eins dyntótt og
þegar internetið var að koma fyrst
fyrir tuttugu árum, stundum náðist
tenging og stundum ekki.
Miðað við þetta ástand er
greinilegt að það á bara að leggja
þetta svæði í eyði vísvitandi. Það
er búið að senda skrifleg erindi til
hinna ýmsu stofnana, fyrirtækja
og þingmanna og ég vona bara
að þeir sjái sóma sinn í að taka til
höndum og bjarga þessu fallega og
yndislega landsvæði áður en það
fýkur burt og leggst í eyði.
Aðalbjörg Runólfsdóttir
Tengdadóttir úr Landbrotinu
Meðferð ríkisins og annarra stofn-
ana á Vestur-Skaftafellssýslu
Aðalbjörg Runólfsdóttir.
Glæsilegur og rómantískur
veitingastaður í sögufrægu
húsi í hjarta borgarinnar
við Ingólfstorg
j
Borðapantanir í síma
511 5090
www.einarben.is
Bændablaðið
á bbl.is og líka á Facebook
Smáauglýsingar 56-30-300
rahlutir í flestar tegundir dráVa ttarvéla
New Holland, Fiat, Ford, Case, Steyr, Zetor og Fendt
di síur í flestar gerðir þessara vEigum fyrirliggjan éla
varahluta. Einnig sérpantanir.og mikið úrval
Eigum einnig mikið úrval varahluta í gömlu dráttarvélarnar
Austurvegur 69 - 800 Selfoss Lónsbakki - 601 Akureyri Sólvangi 5 - 700 Egilsstaðir Sími 480 0400 jotunn@jotunn.is www.jotunn.is
Búnaðarbálkur hinn nýi
Við höfum gengið gegn-
um gríðarlegar samfélags-
breytingar á síðustu árum og
byggðamál eru stærstu málin
sem þjóðin þarf að glíma við
næstu árin. Hvort sem það
snertir brottflutning af lands-
byggðinni eða brottflutning
frá Íslandi.
Ég hef lengi verið á þeirri
skoðun að tíminn muni vinna
með landsbyggðinni til lengri
tíma litið. Margt af því sem
hefur verið talið til vankosta
eða óhagkvæmni er að verða
sjaldgæft, eftirsótt og sérstakt,
ekki aðeins innanlands held-
ur alþjóðlega. Ég hef verið á
þeirri skoðun all lengi, að í
þeim 6.000 lögbýlum sem við
eigum hérlendis séu miklu fleiri
tækifæri heldur en almennt er
haldið á lofti.
Í Draumalandinu skrifaði ég
heilan kafla um landbúnað. Þá
hafði stjórnmálamaður lýst því
yfir að engin tækifæri væru til
staðar í sauðfjárrækt. En sem
ungur maður sem ákvað að helga
sig ljóðagerð og barnabókaskrifum
í landi með aðeins 4.000 börnum í
árgangi þá hef ég einlægan áhuga á
því að finna tækifæri þar sem aðrir sjá
þau ekki. Ég er ekki sveitabarn sjálf-
ur, ég er bara strákur úr Árbænum,
en við erum ekki alvitlausir, Sindri,
formaður Bændasamtakanna, ólst
upp í næstu götu.
Í Draumalandinu lýsi ég tengsl-
um neytanda á mölinni við íslenskan
landbúnað eins og þau gátu verið
fyrir áratug:
,,Svona gerist það: Maður fer í
Bónus, finnur bleikan hrygg sem
liggur í haug ofan í frystikistu í
þykkum KS-plastpoka. Á mið-
anum stendur: „Hryggur í poka“.
Áhugalaus unglingur rennir honum
gegnum geislann. Maður eldar
hann eða gleymir í frystikistunni.
Hryggurinn er kannski ágætur en
honum fylgir engin saga. Hryggnum
fylgir engin merking, engin mynd af
fjalli, héraði, manni eða menningu
og þar af leiðandi glatast verðmæt-
ar tengingar og þræðir, tækifæri til
að hafa einu sinni örlítið gegnsæi í
veröldinni. Örlítinn þráð sem tengir
mann við mann. Bær sem vörumerki
hljómar kannski markaðslega en án
vörumerkja hefur dýpri sérviska og
matarmenning ekki fengið að þró-
ast. Flestir þekkja muninn á kóki
og pepsí, diet kóki og pepsí max en
það er erfiðara að þekkja muninn á
Vestfjarðalambi og Austfjarðalambi,
fjallalambi, fjörubeit eða sauða-
kjöti.“
Þetta var skrifað fyrir áratug.
Margt hefur gerst síðan þá. Áhugi
neytenda hefur vaxið og nýjar
dreifingarleiðir orðið til. Víða hefur
einmitt komist á samband milli
bænda og neytenda. Beint frá býli
virkar vel, fjölmargar sveitir hafa
mótað sér ímynd og gera út á sér-
kenni sín. Með lítilli fyrirhöfn geta
neytendur um allt land valið um það
hvort lambið sem þeir kaupa hefur
eytt sínu eina sumri á austfirskum
heiðum eða vestfirskum fjöllum;
við getum valið um nautakjöt undan
Jökli, af Mýrunum eða úr Kjósinni
svo dæmi séu tekin og metnaðarfullir
framleiðendur bjóða upp á kjöt af
kjúklingum og svínum sem hafa búið
við gott atlæti og vandað, líf-
rænt fóður. Upprunamerkingum
á grænmeti og kornmeti hefur
líka fleygt fram.
Ólíkt því sem var fyrir tíu
árum er nú hægðarleikur að
elda veislumáltíð úr íslensku
hráefni, einungis með vörum
sem við vitum nákvæmlega
hvaðan koma. Bygg, repjuolía
og fjölbreytt úrval af kryddvör-
um og sælkeravarningi hefur
bæst í innkaupakörfur lands-
manna og við vitum hver sáði
korninu og uppskar það, hver
pressaði olíuna, hver markaði
lambið að vori, fylgdi því á
afrétt snemmsumars og sótti
aftur að hausti.
Nýbreytni í landbúnaði
einskorðast ekki við hráefn-
isframleiðslu. Margir kúabænd-
ur framleiða heimagerðan ís,
hver með sínum sérkennum
– ísinn frá Holtsseli er ekki
eins og ísinn frá Erpsstöðum.
Drykki og krydd með bragði
úr ýmsum byggðarlögum má
nú nálgast víða, sumt er kunnuglegt
eins og saft úr rabarbara og berjum,
annað nýstárlegra eins og birki- og
fíflasíróp.
Bændur og sveitafólk þekkja
landið, hafa búið á því og með því.
Langflestir bændur eru sér meðvit-
aðir um hvernig eigi að umgangast
það, hvað þurfi að gera til þess að
sambúðin við það verði sjálfbær.
Neytendur verða sífellt meðvit-
aðri um afleiðingar neyslu sinn-
ar á umhverfið, bæði sitt nánasta
umhverfi og jörðina alla. Hagsmunir
þessara hópa fara saman, og það þarf
að gefa þeim fleiri tækifæri til að
tala saman og nálgast hver annan.
Ferðamenn eru líka neytendur og
ferðamannaflóðið auðveldar nýja
markaðssókn bænda og stofnar til
nýrra kynna.
Dýravelferð og ábyrg landnýt-
ing eru lykilþættir í að byggja upp
trausta ímynd landbúnaðar fram-
tíðarinnar. Það hefur margt gerst á
áratug, en við erum rétt að byrja,
möguleikarnir eru ótæmandi.
Andri Snær Magnason
Andri Snær Magnason.