Bændablaðið - 05.10.2017, Qupperneq 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 5. október 2017
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.200 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgarar kostar 5.100 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Dominic Barton, forstjóri ráðgjafar-
fyrirtækisins McKinsey & Company,
hélt fyrirlestur á Íslandi 21. september
síðastliðinn í tilefni af 100 ára afmæli
Viðskiptaráðs Íslands. Í ræðu hans kom
fram að heimsbyggðin horfist nú í augu
við meiri og hraðari samfélagsbreytingar
en menn hafa nokkru sinni upplifað.
Dominic Barton er hátt skrifaður í
ráðgjöf stórfyrirtækja og er jafnframt
helsti efnahagsráðgjafi kanadísku
ríkisstjórnarinnar. Hann nefndi sérstaklega í
ræðu sinni vaxandi mikilvægi landbúnaðar
og annarrar matvælaframleiðslu, en
uppruna sinn á hann einmitt að rekja í 2000
manna landbúnaðarbæ í Bresku Kólumbíu
í Kanada.
Barton kom víða við í ræðu sinni er hann
talaði um „fjórðu iðnbyltinguna“ sem hann
nefndi svo. Í þeirri byltingu, sem byggir
að verulegu leyti á aukinni tölvuvæðingu
og sjálfvirkni, mun hátæknivæddur
landbúnaður leika stórt hlutverk. Þar gæti
Ísland átt mikla möguleika, ekki síst vegna
fámennis, stuttra boðleiða og möguleika til
að bregðast hratt við breyttum aðstæðum.
Máli sínu til stuðnings benti hann m.a. á
þann undraverða árangur sem náðst hafi
við að rétta íslensku þjóðarskútuna af
eftir efnahagshrunið 2008. Eitthvað sem
margfalt stærri samfélögum hafi enn ekki
tekist. Þrátt fyrir þessi orð Bartons er vert
að halda því til haga að enn er mikill fjöldi
fólks hérlendis í sárum vegna hrunsins.
Barton sagði að þúsund sinnum öfl-
ugri bylgja nýríkra einstaklinga í milli-
stétt væri að flæða yfir heiminn en gerðist
í iðnbyltingunni. Í þessu fælust tækifæri
vegna stóraukinnar eftirspurnar, en um leið
áskorun þar sem allur almenningur væri
óánægður með kerfið og leiðtogana.
„Við erum í ójafnvægi og það er enginn
sem virðist geta lagað það. Við gerum öll
ráð fyrir að þetta lagist en það gerist bara
ekki. Þarna verða viðskiptaleiðtogar að
stíga fram og koma með öðruvísi lausnir.“
Benti Barton benti á að fjölgun
mannkyns og fjölgun í millistétt muni
auka eftirspurn um 25% fram til 2025.
Fjölgun í millistéttinni leiði auk þess til
breyttra neysluvenja þess hóps sem skapaði
gríðarleg tækifæri m.a. í mjólkuriðnaði.
Þessi þróun hefur líka sínar neikvæðu
hliðar eins og með ofnýtingu ræktarlands
og vatnsskort sem mjög er farið að bera á.
Flest það sem Barton talaði um í ræðu
sinni hefur verið til umfjöllunar á síðum
Bændablaðsins í mörg undanfarin ár.
Hefur á síðum blaðsins verið reynt að opna
augu Íslendinga fyrir þeim risabreytingum
sem eru að eiga sér stað í heiminum. Það
er staðreynd að farið er að ganga mjög
á grunnvatnsbirgðir heimsins samfara
stóraukinni eftirspurn eftir vatni. Vatn er því
að verða mun mikilvægara og verðmætara
en olían hefur nokkru sinni verið.
Þarna eiga Íslendingar gríðarlega
möguleika með allt sitt aðgengi að
ógrynni vatns. Lítið hefur þó heyrst um
það á pólitískum vettvangi hérlendis að
ráðmenn taki þetta alvarlega. Nær engar
skorður hafa verið settar við eignarhaldi
útlendinga á landi með tilheyrandi yfirtöku
vatnsréttinda. Samt er þetta verðmætasta
auðlind sem hægt er að hugsa sér hér
á jörðinni, því án neysluvatns getur
mannfólkið ekki lifað.
Útlendingar ráða nú þegar yfir stórum
landsvæðum hér á landi með gríðarlegum
vatnsréttindum. Munu verðandi þingmenn
opna augu sín fyrir þessu, eða munu þeir fá
þann stimpil í sína ferilskrá að verða þeir
sem glutra út úr höndunum þessari mikil-
vægustu sameiginlegu eign Íslendinga? –
Tíminn er þar sannarlega að renna mönnum
úr greipum. Það á ekki að þurfa menn eins
og Dominic Barton til að berja þetta inn í
hausinn á okkur. /HKr.
Speglun í gestsauga
ÍSLAND ER LAND ÞITT
-
Mynd / Hörður Kristjánsson
Fram undan er snörp kosningabarátta. Á
þessum rúmum þremur vikum sem eru til
kosninga munu fulltrúar framboða, sem
gætu náð að fylla tuginn á landsvísu, reyna
að sannfæra okkur öll um ágæti sinna hug-
mynda. Þar á meðal verður talað til bænda
og landsbyggðarfólks eins og annarra.
Ég vil hvetja þá sem þetta lesa til að mæta
á framboðsfundi og á aðrar uppákomur þar
sem tækifæri gefst til að ræða við það fólk
sem vill vinna fyrir land og þjóð. En það ætti
ekki að vera eingöngu til að hlusta á ræður og
þiggja veitingar, heldur til að ganga eftir skýr-
um svörum um sýn framboðanna á málefni
landbúnaðarins og landsbyggðanna. Mörg
mál mætti þar nefna – til dæmi eftirfarandi:
• Hver er stefnan í málefnum sauðfjár-
bænda? Vill framboðið grípa til ein-
hverra aðgerða vegna þess vanda sem
þar er uppi? Á að beita sér fyrir einhverri
breytingu á umgjörð á sölu sauðfjár-
afurða, svo sem með því að taka upp
möguleika á sveiflujöfnum eins og tíðk-
ast víða erlendis?
• Hverjar eru áherslur framboðsins við
endurskoðun búvörusamninga? Við erum
að fara inn í endurskoðun samninganna á
árinu 2019. Hverju vill framboðið breyta
við þá endurskoðun og í hvaða tilgangi?
• Hver er skoðun framboðsins á rekstr-
arumhverfi mjólkurframleiðslunnar?
Sér það fyrir sér breytingar á því og þá
hverjar og á hvaða forsendum?
• Hver er afstaða framboðsins til tollvernd-
ar í landbúnaði? Á að nýta hana áfram,
tryggja að hún þjóni tilgangi sínum eða
breyta henni? Ef draga á úr tollvernd,
styðja menn þá að beinn stuðningur auk-
ist á móti?
• Hver er afstaða framboðsins til upp-
runamerkinga á matvörum? Hvernig
telur framboðið að ástand merkinga sé
í dag og er frekari aðgerða þörf? Styður
framboðið merkingar þar sem fram
komi enn frekari upplýsingar, svo sem
um framleiðsluaðstæður, dýravelferð,
lyfjanotkun, umhverfisfótspor og aðra
áhrifaþætti?
• Hvernig metur framboðið ástand innviða
í hinum dreifðu byggðum, svo sem vega,
póstþjónustu, fjarskipta, flutningskerfis
raforku og annarrar samfélagsþjónustu?
Á að beita sér fyrir einhverjum breyting-
um þar, þá hverjum og á hvað löngum
tíma?
• Hvernig metur framboðið samkeppnis-
stöðu landbúnaðarins? Hvar er hún best
og hvar er hún lökust og hvernig sér það
þróun mála fyrir sér til framtíðar? Á að
leggja áherslu á sem lægst verð eða er
annað í forgangi? Er landbúnaðarstefna
og byggðastefna það sama að mati fram-
boðsins?
Margt fleira mætti nefna og víða
eru auðvitað staðbundin mál
þar til viðbótar. En það skipt-
ir verulegu máli að bændur
og landsbyggðarfólk spyrji
framboðin gagnrýninna
spurninga á þessum stutta
tíma sem kosningabaráttan
stendur og gangi eftir því að
svarað sé skýrt og greinilega.
Síðan verðum við að vona að
kosningarnar skili þeirri niðurstöðu
að hægt verði að mynda ríkisstjórn fljótt
og vel sem njóti trausts bæði inn á við og
út á við. Við vonumst auðvitað til að það
verði ríkisstjórn sem hafi skilning á málefn-
um bænda og landsbyggðanna, en valdið er
kjósendanna og þannig á það að vera.
Skipan nýrrar verðlagsnefndar búvöru
Síðustu daga hefur verið mikil umræða innan
landbúnaðarins og víðar um skipan nýrrar
verðlagsnefndar búvöru. Nefndin ákveður
verð á mjólk til bænda sem og heildsöluverð
á mjólk til vinnslu, drykkjarmjólk, rjóma og
smjöri og nokkrum öðrum mjólkurafurðum.
Aðrar landbúnaðarafurðir eru ekki verðlagðar
með opinberum hætti. Í nefndinni hafa setið
fulltrúar bænda, mjólkuriðnaðarins, launþega
og stjórnvalda.
Mikilvægt þótti að launþegar kæmu þar að
enda er hér um nauðsynjavörur að ræða og
mjólkuriðnaðurinn hefur leyfi til að skipu-
leggja sig sem eina heild – í hagræðingar-
skyni, en ræður ekki verði afurða sinna á
móti. Átök hafa oft verið um verðákvarðanir.
Mörg dæmi eru um að hagsmunir launþega
hafi þar ráðið för. Árið 2015 ákváðu ASÍ og
BSRB að hætta að tilnefna í nefndina. Þá var
umframeftirspurn eftir mjólk og samtökin
völdu að halda ekki samstarfinu áfram, en
tóku þó fram eftirfarandi í tilkynningu:
„Í nýlegri skýrslu Ríkisendurskoðunar
kemur skýrt fram að starf verðlagsnefndar
búvara hefur verið farsælt og til hagsbóta fyrir
bæði neytendur og bændur. Niðurstaða nýrrar
skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands
er á sama veg.“ Undir það skal tekið hér.
Við þetta féll tilnefningarrétturinn til
ráðherra félagsmála sem reyndi að
finna fólk með bakgrunn í laun-
þegahreyfingunni þó þeir væru
ekki fulltrúar ASÍ eða BSRB.
Þeir fulltrúar voru, þar til nú,
annars vegar skrifstofustjóri
Verkalýðsfélags Akraness
sem kom af almenna vinnu-
markaðnum og hins vegar
þáverandi formaður Samtaka
slökkviliðs- og sjúkraflutninga-
manna af opinbera markaðnum.
Formaðurinn var embættismaður af
landbúnaðar skrifstofu atvinnuvegaráðuneyt-
isins. Fulltrúar núverandi ráðherra hafa ekki
tengingu við samtök launþega (prófessor
og lögmaður sem er einn eigenda stofunnar
þar sem hún starfar). Formaður er svo hag-
fræðingur hagsmunasamtaka fyrirtækja sem
eru helst þekkt fyrir að berjast fyrir aukinni
markaðshyggju. Þetta eru alltént ekki fulltrú-
ar sömu sjónarmiða. Auk þess er gengið fram-
hjá þeirri þekkingu sem til er á málaflokknum
í ráðuneytinu. Ráðherrar Viðreisnar hafa talað
mikið um sjónarmið neytenda. Ekki varð þó
vart við að samtökum neytenda væri boðin
nein aðkoma að þessari uppstokkun.
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Gangið eftir svörum
Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Ásgerður María Hólmbertsdóttir amh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is −
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Anna Kristín Ólafsdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621