Bændablaðið - 05.10.2017, Blaðsíða 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 5. október 2017
Mikilvægasta, verðmætasta og
kostnaðarsamasta verkið á hverju
kúabúi eru mjaltirnar og skiptir
þar engu hvort mjaltaþjónn
er notaður eða mjólkað með
hefðbundnum hætti.
Á öllum kúabúum er notaður
mikill tími í vinnuna sem tengjast
mjöltum og þrátt fyrir að þetta sé
mikilvægasta verk hvers kúabónda,
þá er hægt að spara vinnuna og
kostnaðinn við mjaltir án þess að
það gangi út yfir gæði mjaltanna
eða bitni á júgurheilbrigði. Eins og
greint var frá í síðasta Bændablaði
þá geta þau kúabú sem nota
mjaltaþjóna ekki framleitt mjólk
jafn hagkvæmt og bú sem nota
hefbundna mjaltatækni, en þau geta
þó nálgast framleiðslukostnað hinna
kúabúanna, sé rétt staðið að nýtingu
mjaltaþjónanna og vel staðið að
öðrum verkum svo sem fjósverkum
og bústjórn. Að sama skapi geta þeir
sem mjólka með hefðbundnum
mjaltatækjum náð enn betri árangri
og aukinni hagkvæmni með því að
yfirfara mjaltirnar á búum sínum.
Farðu yfir stöðuna á þínu búi
Til þess að geta bent á leiðir til
hagræðingar við mjaltir þarf fyrst
að skoða vel hver staðan er í dag á
viðkomandi búi. Hér þarf að bera
saman við önnur bú mismunandi
verkþætti og lykiltölur og má
þar t.d. nefna fjölda mjólkaðra
kúa á hverja klukkustund, fjölda
mjólkaðra kúa á hvert mjaltatæki/
mjaltaþjón á klukkustund, hve
margar kýr hver starfsmaður getur
mjólkað á klukkustund, mjaltatíma
á hverja kú, meðal mjólkurflæði,
mesta mjólkurflæði og fleira mætti
nefna. Eitt af því sem gefur ekki
rétta mynd við samanburð mjalta,
ef viðkomandi er með mjaltaþjón,
er fjöldi mjalta pr. kú pr. dag. Það
er afar algengur misskilningur
að sú tala segi mikið um nýtingu
mjaltaþjóns, en mun meira máli
skiptir að horfa á framleiðslugetu
mjaltaþjónsins innan sólarhringsins
í lítrum talið. Það sem etv. mestu
máli skiptir, þegar verið er að
skoða leiðir til þess að draga úr
kostnaði við mjaltirnar, er að geta
stuðst við tölur um mjaltirnar innan
hvers bús og etv. síður á milli búa.
Samanburður við aðra er alltaf
góður en þar sem aðstæður eru svo
gríðarlega ólíkar á milli búa er best
að geta stuðst við eigin gögn og
eigin tölur.
Skrefin fimm
Til þess að auðvelda kúabændum
að skoða eigin tölur og skoða eigin
aðstæður með bætta hagræðingu í
huga má nota eftirfarandi fimm skref
til þess að meta eigin aðstæður.
1. Kýrnar sjálfar
Allra mikilvægasti þátturinn til þess
að geta mjólkað með góðum hætti er
að hafa hreinar kýr. Það er útilokað
að geta mjólkað með hagkvæmum
hætti ef kýrnar koma óhreinar
til mjalta og á þetta bæði við um
hefðbundnar mjaltir og mjaltaþjóna.
Aukatíma við þrif, óhreinir
spenaendar með tilheyrandi
smithættu fyrir kýrnar og ótal fleiri
atriði mætti nefna sem tengjast
óhreinum spenum. Ef fleiri en 5% af
kúnum eru með spena og spenaenda
sem eru óhreinir þá er eitthvað að
legusvæðum eða gangsvæðum
kúnna eða umönnun kúnna er
ábótavant s.s. varðandi klippingu,
notkun á undirburði, hreinsun
legusvæða o.þ.h. Hér geta verið
margar skýringar sem valda því að
kýrnar koma ekki hreinar til mjalta
og því þarf hver og einn að meta
stöðuna á sínu búi og finna sína leið.
Séu margar kýr mjólkaðar er
mikill kostur að geta skipt þeim
niður í hópa eftir því hvort þær þurfi
sérstaka athygli og tíma eða ekki.
Þeir sem nota mjaltaþjóna þekkja vel
velferðarsvæðin sem nýtast fyrir þær
kýr sem þurfa sérstaka athygli en þar
sem notuð er hefðbundin mjaltatækni
er kostur t.d. að mjólka sérstaklega
kýr sem fara í fötu, seigmjólkandi
eða eru „vandræðagripir“. Séu þessar
kýr hafðar saman í hóp, þá ganga
mjaltirnar á hinum kúnum miklu
betur og fyrr fyrir sig.
2. Góð mjaltatæki
Á mörgum kúabúum má vafalaust
finna tæknilegar stillingar
mjaltatækjanna sem má bæta svo
mjaltirnar gangi vel fyrir sig. Þetta
geta verið atriði eins og hvenær tækin
fara af kúnum eftir mjaltir, soghæð,
stillingar sogskipta og margt fleira
mætti nefna.
Það skiptir auðvitað höfuðmáli
að mjaltatæknin virki rétt á
hverjum tíma og sé rétt stillt. Þess
utan er mikilvægt að nota rétt
spenagúmmí fyrir þá hjörð sem er
verið að mjólka og miðað við þær
kröfur og óskir sem gerðar eru til
mjalta á viðkomandi kúabúi. Þetta
á auðvitað við bæði á kúabúum með
hefðbundna mjaltatækni og þar sem
mjaltaþjónar eru notaðir.
3. Eins mjaltir
Ef það er eitthvað sem kúm líkar vel
við þá er það reglusemi í kringum
mjaltirnar. Eins framkvæmdar
mjaltir, óháð því hver mjólkar,
er nokkuð sem fellur kúm best.
Þessa „kröfu“ kúnna er auðvitað
auðveldara að uppfylla með
mjaltaþjóni en þar sem mjólkað er
með hefðbundnum hætti enda vinna
mjaltaþjónar alltaf eins.
Á hinum búunum þarf á móti
að setja sér fastar reglur varðandi
mjaltirnar og sérstaklega varðandi
undirbúning kúnna og hvernig
tækin eru sett á kýrnar, en þessir
þættir eru oftast breytilegir á milli
einstaklinga þar sem ekki er nógu
gott skipulag á mjöltunum. Rétt er
að taka skýrt fram að maður nær
ekki hagkvæmari mjöltum bara með
því að vera fljótur að setja tækin á
kúna heldur með því að vera með
gott skipulag á mjöltunum og gott
verklag við mjaltirnar.
Það er með öðrum orðum
gríðarlega mikilvægt að staðla
vinnubrögðin við mjaltirnar og það
er langeinfaldast að gera með því að
skrifa niður lýsingu á því hvernig
á að mjólka. „Hér mjólkum við
svona“ gæti leiðbeiningin kallast
og svo er þar skrifað niður hvernig
á að standa að mjöltum og það
niður í minnstu smáatriði eins og
t.d. hve oft og hvernig hver speni
og spenaendi er þrifinn, hve langan
tíma á að nota í að örva kýrnar fyrir
mjaltir, í hvaða röð spenahylkin eru
sett á kýrnar osfrv. Sumum kann
að finnast þetta hálf undarlegt, en
tilfellið er að sé þetta gert þá skilar
það árangri og stöðugleika við
mjaltirnar. Hér skiptir t.d. miklu
máli að kýrnar upplifi undirbúning
mjaltanna eins, óháð þeim sem
mjólkar og að það líði alltaf sami
tími frá upphafi undirbúnings kúnna
fyrir mjaltir og til þess tíma er tækin
eru sett á.
Ef til stendur að gera svona
skriflega lýsingu hefur okkur reynst
Hagkvæmar mjaltir –
fimm skref í rétta átt
Uppljóstrun á slæmri meðferð
á svínabúi í Lettlandi
Svínabúið SIA Baltic Pork
í Lettlandi, sem er í eigu
norskra aðila, hefur ratað á
síður lettneskra dagblaða eftir
að dýraverndunarsinni sem
vann á búinu í fimm vikur
á fölskum forsendum birti
myndir og myndbönd frá
svínaframleiðslunni.
Nú hefur málið einnig ratað í
norska fjölmiðla, en fyrirtækið SIA
Baltic Pork er 100 prósent í eigu
Norðmanna, og það sem meira er
það hefur fengið hátt í 150 milljónir
íslenskra í styrk frá Nýsköpunarsjóði
í Noregi (Innovasjon Norge).
Birtingarnar sýna fordæmalausa og
átakanlega meðhöndlun á svínum.
Innovasjon Norge er sjóður í eigu
ríkis og sveitarfélaga og eru margir
á því að það sé ekki forsvaranlegt
að þeir hafi stutt reksturinn.
„Við höfum séð myndina og
ég viðurkenni að hún hafði áhrif á
okkur. Það er aldrei hægt að réttlæta
illa meðferð á dýrum og myndin
sýnir aðstæður sem við verðum að
fá útskýringar á. Við höfum eigin
meginreglu fyrir góða viðskipta-
hætti sem gildir fyrir alla viðskipta-
vini okkar og samstarfsaðila. Þar
að auki erum við mjög upptekin af
því að viðskiptavinir okkar haldi sig
innan ramma laga og reglna,“ segir
Kristin Well-Strand hjá Innovasjon
Norge.
Í samtali við sjónvarpsstöðina
Stöð 2 í Noregi sagði framkvæmda-
stjóri IPI, sem eiga SIA Baltic Pork,
Ove Henrik Mørk Eek, að fyrirtæki
þeirra í Lettlandi væri rekið eftir
þarlendum lögum og eftir regluverki
Evrópusambandsins.
/ehg - Bondebladet
Á FAGLEGUM NÓTUMUTAN ÚR HEIMI
Þessi smávaxna leðurblökutegund sem bundin var við Jólaeyjar er nýlega
útdauð.
Umhverfismál:
Askur og antilópur komin á lista
yfir tegundir í útrýmingarhættu
Stofnun sem kallast Internat-
ional Union for Conservation
of Nature (IUCN) og heldur
utan um stöðu plöntu- og dýra-
tegunda hefur meðal annarra
bætt asktrjám og antilópum við
lista yfir lífverur sem taldar eru
vera í útrýmingarhættu.
IUCN listinn telur nú þegar rúm-
lega 25.000 tegundir lífvera sem
taldar eru vera í útrýningarhættu
og í hverjum mánuði bætast nýjar
tegundir á lista. Asktegundin sem
nýlega bættist við er amerísk tegund,
Fraxinus americana, og er ástæða
fækkunar asksins vera bjöllutegund
frá Asíu sem nýlega er farin að
leggjast á ask í Bandaríkjunum og
Norður-Evrópu.
Leðurblökur og snjóhlébarðar
Fimm afrískar antilóputegundir, þar
sem stofnstærð hefur verið talin í
þokkalegu lagi til þessa, hefur nú
verið bætt á listann enda einstakling-
um af tegundunum fimm fækkað ört
undanfarið.
IUCN heldur einnig saman lista
yfir dýra- og plöntutegundir sem
þegar eru útdauðar og nýjasta líf-
veran til að heiðra þann sorglega lista
er smávaxin leðurblökutegund sem
bundin var við Jólaeyjar.
Góðu fréttirnar eru að samkvæmt
gögnum IUCN eru stofnar snjó-
hlébarða og leðurblakna á eyjunni
Máritíus í vexti þrátt fyrir að dýrin
teljist enn í útrýmingarhættu.
Grafalvarlegt ástand
Dýra- og grasafræðingar segja ástand
gríðarmargra dýra- og plöntutegunda
í heiminum vera grafalvarlegt. Á það
jafnt við lífverur sem lifa á landi og
í sjó og ef ekkert verður að gert mun
helmingur þeirra deyja út á næstu
fjörutíu til fimmtíu árum. Ástæða
þessa er sögð vera eyðing búsvæða,
ofveiðar, mengun og fjölgun manna.
/VH
Undur náttúrunnar:
40% vinnumaura gera ekkert
Í huga flestra eru maurar
táknmynd vinnusemi og atorku
en svo virðist sem sumir maurar
séu vinnusamari en aðrir.
Ný rannsókn á atferli vinnumaura
sýnir að 40% vinnumaura gera
ekkert allan daginn og láta hina um
að vinna vinnuna fyrir sig.
Tilgáta vísindamannanna sem
skoðuðu atferli lötu mauranna
er að atferli þeirra stafi að hluta
til af erfðum og að hluta séu þeir
varavinnuafl ef harðnar á dalnum
og það fækkar í liði hinna 60%
vinnusamra vinnumaura. Auk þess
sem þeir eru varafæða, þar sem
þekkt er að maurar snúa sér að
kannibalisma minnki fæðuframboð
umfram það sem þeir geta aflað utan
maurabúsins.
Letimaurarnir eyða mestum hluta
ævi sinnar í að ráfa um maurabúið
án þess að taka þátt í uppbyggingu
þess. /VH
Líkt og mannfólkið eru maurar misvinnusamir og ný rannsókn á atferli
þeirra sýnir að 40% vinnumaura gera ekkert allan daginn og láta hina um
að vinna vinnuna fyrir sig.
Myndir úr safni / HKr.