Bændablaðið - 05.10.2017, Side 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 5. október 2017
„Þetta litla kvöldgrúsk mitt vatt
heldur betur upp á sig,“ segir
Óskar Þór Halldórsson, sem ásamt
systkinum sínum, ættuðum frá
Jarðbrú í Svarfaðardal, gefur út
bókina Svarfdælasýsl nú um miðj-
an október.
Óskar Þór er höfundur bókarinnar
að stórum hluta, en bróðir hans,
Atli Rúnar, er einnig höfundur
efnis í tveimur köflum. Félag í eigu
systkinanna frá Jarðbrú, þeirra Atla
Rúnars, Jóns Baldvins, Helga Más,
Óskars Þórs, Jóhanns Ólafs og Ingu
Dóru Ingibjargar- og Halldórsbarna
gefur bókina út, en það hlaut nafnið
Svarfdælasýsl forlag sf.
Bókin er 560 blaðsíður og ljós-
myndir eru um 500 talsins, fæstar
þeirra hafa áður sést opinberlega
og margar raunar komið fyrir fárra
manna augu þar til nú. Bókin verður
kynnt á þremur stöðum í næstu og
þarnæstu viku, á Dalvík, Akureyri
og í Kópavogi.
Sögur af Jonna á Sigurhæðum
urðu kveikjan að bókinni
Óskar Þór segir að hann hafi
fyrir fáum árum farið að safna
saman sögum sem sagðar voru
af ömmubróður sínum, Jóni
Sigurðssyni, Jonna á Sigurhæðum
eins og hann var iðulega kallaður.
Hann var fæddur og uppalinn á
Göngustöðum í Svarfaðardal, einn
sjö systkina sem við bæinn eru
kennd.
„Það eru margar sögur til af Jonna,
hann var mikill húmoristi og ýmis til-
svör hans eru enn höfð á hraðbergi.
Ég var farinn að heyra ýmsar útgáf-
ur af þessum sögum og tilsvörum
og fór að kanna hvaða útgáfa væri
rétt í þeim tilgangi að skrá sögurnar
réttar í skjal til varðveislu í tölvunni
minni. Lengra átti þetta nú ekki að
fara,“ segir Óskar Þór. Sögur bætt-
ust í sarpinn eftir því sem hringt var
í fleira fólk og margar sem hann
hafði aldrei áður heyrt. „Áður en ég
vissi af sat ég löngum stundum á
síðkvöldum og skráði sögur af öllum
Göngustaðasystkinunum. Og var
kominn með dágott safn af sögum
af þeim öllum.“
Sýndi kvölddundið og
teningunum var kastað
Það var svo haustið 2015 sem efnt
var til samkomu á Dalvík þar sem
þess var minnst að 60 ár voru liðin
frá tveimur mannskæðum snjó-
flóðum sem urðu í Skíðadal. Helgi
Aðalsteinsson, bóndi á Másstöðum,
fórst 3. nóvember 1955 og Sigtryggur
Guðjón Steingrímsson, bóndi á
Hjaltastöðum, fórst á Þorláksmessu
sama ár. Báðir voru við leit að kind-
um er þeir urðu fyrir snjóflóðum sem
kostuðu þá lífið.
Fátt eitt hafði verið ritað um
þessi mannskæðu slys þar til Atli
Rúnar tók sig til og skráði söguna en
frásögn hans er að finna á vef hans;
svarfdaelasysl.com.
„Í framhaldi af þessari minn-
ingarsamkomu greindi ég systkin-
um mínum frá því að ég hefði um
skeið dundað mér við að skrá sögur
af Göngustaðasystkinum og leyfði
þeim að lesa þær. Það þótti öllum
ástæða til að fleiri fengju að sjá, því
þarna væri margt athyglisvert að
finna og eigingirni að halda þessu
bara fyrir mig.
Við veltum í sameiningu fyrir
okkur næstu skrefum og úr varð að
við myndum standa að því saman,
Jarðbrúarsystkinin, að gefa sögurnar
út á bók ásamt því að víkka verk-
efnið út og bæta við köflum. Við
héldum okkur við heimaslóðirnar,
Svarfaðardalinn, og niðurstaðan var
sú að ég tók til við að skrifa sögu
Húsabakkaskóla, með dyggri hjálp
Atla, skólans sem var hjartað í hinu
svarfdælska samfélagi þann tíma
sem hann starfaði,“ segir Óskar Þór.
Þriðja kaflann skrifuðu Óskar Þór
og Atli Rúnar en í honum er rakin
sagan á bak við gerð kvikmyndar-
innar Land og synir sem tekin var
upp í Svarfaðardal sumarið 1979.
Göngustaðasystkinin sjö,
goðsagnir í lifanda lífi
Göngustaðasystkinin sjö, sem sum
urðu goðsagnir í lifanda lífi, eru í
öndvegi í fyrsta kafla bókarinnar en
Óskar Þór segir þau öll hafa verið
mikla karaktera og af þeim séu enn
sagðar sögur og vitnað í tilsvör sem
enn lifa. Systkinin voru þau Nunna
á Göngustöðum/í Dröfn á Dalvík,
Jonni smiður á Sigurhæðum á
Dalvík, Engilráð á Bakka, Rannveig
á Jarðbrú, Davíð, smiður og harm-
onikuleikari á Dalvík, Páll málari í
Laxamýri á Dalvík og Jóhann smiður
á Akureyri.
„Ég hugsa að margt sem þarna
er skrifað eigi eftir að koma á óvart.
Þetta er saga um birtu og rökkur í
tilverunni, gleði og sorgir, velgengni
og basl, en kannski fyrst og fremst
saga um áhugavert fólk sem setti
sterkan svip á mannlífið og markaði
spor í byggðarlaginu,“ segir hann.
Húsabakkaskóli í hálfa öld
Skóla- og menningarstarfið í
kringum Húsabakkaskóla var
nokkuð friðsælt og farsælt í þá
hálfu öld sem skólinn starfaði,
frá 1955 til 2005. Þó voru skiptar
skoðanir í upphafi um staðsetningu
hans, þ.e. hvort hann skyldi reistur
á Húsabakka í landi Laugahlíðar og
Tjarnar eða honum fundinn staður
framar í dalnum, á Tungunum. Þá
gekk sömuleiðis mikið á þegar
ákveðið var að leggja skólastarfið
niður á Húsabakka og urðu deilur
á stundum harkalegar.
Sjónum er einnig beint að
nemendalífinu, birt skrá yfir alla
nemendur í Húsabakkaskóla á
starfstíma hans, sem og starfsmanna
og aðalfulltrúa í skólanefnd
Svarfaðardalshrepps. Fjöldi mynda
úr skólastarfinu prýðir þennan
kafla.
Kvikmyndagerðin létti lundina á
óþurrkasumri
Þriðja kafla bókarinnar skrifa
Óskar Þór og Atli Rúnar og
fjalla þar um kvikmyndina Land
og syni, sem að mestu var tekin
upp í Svarfaðardal sumarið og
um haustið 1979. Rakin er sagan
á bak við myndina, en í henni
bregður fyrir mörgum leikurum og
áhugaleikurum sem fallnir eru frá,
auk þess sem myndin er ákveðin
heimild um Þinghúsið Grund sem
varð eldi að bráð.
„Það var gríðarleg lyftistöng
fyrir okkur heimamenn að
fá kvikmyndafólkið í dalinn
okkar á þessu kalda og blauta
sumri, lífið og fjörið í kringum
kvikmyndagerðina má segja að
hafi bjargað sálarheill okkar og létt
lundina á sumri þegar aldrei kom
þurrkur,“ segir Óskar Þór og bætir
við að í íslenskri kvikmyndasögu
sé myndin merkileg því oft sé talað
um hana sem upphaf hins íslenska
kvikmyndavors.
Fyrir tilviljun hefðu þeir
bræður haft spurnir af dýrmætum
ljósmyndum sem leikstjórinn Ágúst
Guðmundsson og Sigurður Sverrir
Pálsson kvikmyndatökumaður ættu
í sínum fórum og margar ekki
áður komið fyrir almannasjónir.
Við vinnslu bókarinnar hafi síðan
fjölmargar aðrar áhugaverðar
myndir tengdar kvikmyndagerðinni
komið í leitirnar.
Samfélags- og
menningarverkefni
„Við sem að útgáfunni stöndum
lítum svo á að þetta sé samfélags-
og menningarverkefni og erum
stolt af því að hafa látið verða af
þessu. Við erum, ef svo má segja,
að gefa okkar gamla byggðarlagi
til baka, í Svarfaðardal ólumst
við öll upp og eigum þaðan góðar
minningar,“ segir Óskar Þór.
Vinnsla bókarinnar hefur staðið
yfir undanfarin þrjú ár og er vandað
til útgáfunnar, bókin er innbundin
og á bókarkápu er ljósmynd af
Svarfaðardalsmálverki eftir Kristin
G. Jóhannsson, myndlistarmann
af Göngustaðaætt. Þorleifur Rúnar
Örnólfsson braut bókina um og bjó
til prentunar.
Bókin verður kynnt og seld
á þremur samkomum, í Bergi á
Dalvík fimmtudaginn 12. október
kl. 20.30, í Norðurslóðasetrinu á
Akureyri föstudaginn 13. október
kl. 17 og í Salnum (anddyri) í
Kópavogi laugardaginn 21. október
kl. 16. Einnig verður hægt að nálgast
bókina hjá Jarðbrúarsystkinum og
stefnt að því að hún verði síðar
seld í bókabúðum, en eins verður
hægt að panta bókina á vefnum
svarfdaelasysl.com. /MÞÞ
„Við sem að útgáfunni stöndum lítum svo á að þetta sé samfélags- og menningarverkefni og erum stolt af því að
hafa látið verða af þessu,“ segir Óskar Þór Halldórsson, sem að stórum hluta skrifaði bókina Svarfdælasýsl sem
út kemur um miðjan október.
Horft heim til Göngustaða í Svarfaðardal. Málverk sem Jóhann Sigurðsson
málaði, líklega í kringum 1930.
SKÓGRÆKT&LANDGRÆÐSLA
Þann 24. nóvember 2016 hittist samstarfsfólk úr Landi og sonum og fannst ekki leiðinlegt að rifja upp ýmislegt í
tengslum við tökur á myndinni sumarið 1979. Frá vinstri: Ágúst Guðmundsson leikstjóri, Sigurður Sigurjónsson
(Einar), Guðný Ragnarsdóttir (Margrét), Jón Sigurbjörnsson (Tómas), Friðrik Stefánsson hljóðmaður og Jón Baldvin
Halldórsson, sem vann við gerð leikmyndar. Mynd: Atli Rúnar Halldórsson.
Göngustaðasystkinin sjö. Aftari
röð frá vinstri: Ingibjörg Engilráð,
Rannveig Anna og Steinunn
Guðbjörg. Fremri röð frá vinstri:
Davíð Skarphéðinn, Arngrímur
Jóhann, Páll og Jón. Myndina tók
Ingi Þór Jóhannsson á tröppunum
á Göngustöðum.
Bókin Svarfdælasýsl kemur út um miðjan október:
Kvöldgrúskið vatt upp á sig og varð að
heilmikilli bók með svarfdælsku þema