Bændablaðið - 05.10.2017, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Fimmtudagur 5. október 2017
Sameinuðu þjóðirnar sendu nýlega
frá sér skýrslu sem kallast Global
Land Outlook og fjallar um notkun
landgæða í heiminum og framtíð
þeirra út frá mörgum hliðum.
Í skýrslunni eru landgæði
og landnotkun skoðuð út frá
mörgum hliðum eins og fjölgun
mannkyns, fólksflutningum,
loftslagsbreytingum, líffræðilegum
fjölbreytileika þéttbýlismyndun,
átökum um fæðu, og orku- og
vatnsbúskap.
Global Land Outlook er viðamikil
skýrsla en í samantekt segir að álag
á land sé mikið og að það eigi
eftir að aukast. Samkeppni um
land og landgæði er þegar mikið
og fer harðnandi þegar kemur að
framleiðslu á matvælum og nýtingu
á orku og vatni og öðrum gæðum
sem eru nauðsynleg til að viðhalda
hringrás lífsins.
Bændablaðið mun á næstu vikum
fjalla um einstaka þætti Global Land
Outlook og birta útdrætti úr henni.
Eftirfarandi texti er lausleg þýðing
á lykilatriðum skýrslunnar.
Hnignun vistkerfa
Vistkerfi, hvort sem þau eru
náttúruleg eða manngerð, eru á
undanhaldi. Á tveimur síðustu
áratugum hefur um 20% af grónu
yfirborði jarðar sýnt merki um
hnignun og minni framleiðslu vegna
slælegrar stjórnunar í nýtingu á landi
og vatni.
Líffræðilegur fjölbreytileiki á
undanhaldi
Loftslagsbreytingar undanfarinna
áratuga vegna aukins koltvísýrings
í andrúmslofti hafa hafa letjandi
áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika.
Auk þess munu loftslagsbreytingar í
auknum mæli í framtíðinni hafa áhrif
á veðurfar, uppblástur og möguleika
á nýtingu lands til fæðuframleiðslu
og búsetu.
Umhverfisstreita og
minna þolgæði
Hnignun landgæða mun auka
varnarleysi fátækra í heiminum,
sérstaklega kvenna og barna, og valda
aukinni samkeppni um minnkandi
náttúrugæði. Slíkt mun leiða til
aukinna fólksflutninga, óstöðugleika
og átaka.
Rúmlega milljarður í sjálfheldu
Meira en 1,3 milljarðar manna eru
nú þegar bundin við ræktarland
í hnignun. Bændur, sérstaklega á
þurrkasvæðum, hafa takmarkaða getu
til að framfleyta sér á annan hátt og
eru oft og tíðum ekki hluti af stærri
innviðum samfélaga eða áætlunum
um efnahagslegar endurbætur.
Breytingar á lífsháttum
Breytingar síðustu áratuga á
lífsháttum á landsbyggðinni hafa
aldrei verið meiri. Milljónir manna
um allan heim hafa yfirgefið
heimaslóðirnar og land forfeðranna
og flutt í þéttbýli. Þetta hefur iðulega
haft í för með sér aukna fátækt,
breytingar á landnotkun og að
þekking innfæddra glatist.
Ósjálfbær fæðuframleiðsla
Óhagkvæm og ósjálfbær
fæðuframleiðsla ógnar heilsufari
jarðarbúa og hefur slæm áhrif á
umhverfið. Mengun og misnotkun
á landi vegna skammtíma gróða við
fæðu framleiðslu og fólksdreifingu
tekur ekki á yfirstandandi vanda.
Matarsóun
Bilið milli framleiðslu og neyslu
og síaukin matarsóun eykur enn
á þörfina fyrir aukið land til
fæðuframleiðslu og aukins skógar
og landeyðingar. Slíkt á aðallega
við í fátækari löndum heims þar
sem helsta ástæða matarsóunar er
skortur á viðeigandi geymslurými og
takmarkaðir flutningar. Matarsóun
hjá efnuðum þjóðum stafar aftur á
móti af ofgnótt og óráðsíu neytenda.
Álag á smábændur
Landbúnaður í þeirri mynd sem
hann er rekinn í dag miðar að
ávinningi fárra á kostnað hinna
mörgu. Smábændur eru undirstaða
lífsviðurværis fólks í dreifðum
byggðum um allan heim og hafa þeir
verið grundvöllur fæðuframleiðslu
um aldir alda. Í dag eru smábændur
undir miklu álagi vegna hnignunar
landgæða, deilna um umráðarétt yfir
landi og aukinnar hnattvæðingar,
vélvæðingar og einsleitni í
fæðuframleiðslu.
Landhremmingar
Stórfelld uppkaup og ásælni hinna
efnameiru og stórfyrirtækja í
matvælaiðnaði í land hafa aukist
gríðarlega síðustu áratugi. Í
flestum tilfellum er um að ræða
landhremmingar á ræktarland, land
með vatnsréttindum eða greiðum
samgöngum.
Ákvörðun einstaklinga
Samanlögð ákvarðanataka
einstaklinga er drifkraftur ástandsins
í heiminum í dag. Hvort sem við
komum fram sem neytendur,
framleiðendur, fyrirtæki eða
stjórnvöld er ekki ásættanlegt að við
lítum svo á að allt sé í góðu lagi.
Umfang vandans er meiri en það.
Land er takmörkuð auðlind
Þrátt fyrir að land sé takmörkuð
auðlind er með því að breyta
núverandi notkun þess,
neysluvenjum, betra skipulagi og
sjálfbærni hægt að
nýta það betur og tryggja langvarandi
nýtingu þess til framleiðslu á
margvíslegum lífsnauðsynjum.
Virðing fyrir takmörkunum
Í samantekt Global Land Outlook
segir að hægt sé að grípa til upplýstra
ráðstafana strax án þess að draga úr
núverandi lífsgæðum eða væntingum
til framtíðarinnar. Það sem aftur á
móti þarf að gera er að nýta betur það
sem við höfum á milli handanna og
hætta óþarfa sóun í daglegu lífi og
draga þannig úr álagi á landi.
Réttur, jafnrétti og ávinningur
Til þess að hægt sé að bregðast við
núverandi ástandi og aðsteðjandi
vanda er nauðsynlegt að auka
réttindi og ávinning og byggja slíkt
á ábyrgð samfélagsins. Vitneskja um
réttinn til að nytja land þarf að vera
tryggð og aukið jafnrétti kynjanna
nauðsynlegt til þess að hægt sé að
tryggja skynsamlega landnýtingu.
Innleiðing og markmið
Möguleikar okkar til innleiðingar
verndunar, stjórnunar á nýtingu lands
og vatns og endurheimt jarðargæða
mun endanlega ákvarða hvernig til
tekst við að koma á markmiðum um
sjálfbæra nýtingu lands og landgæða.
Skynsamleg landnýting
Rétt nýting lands felur í sér að taka
skynsamlegar áætlanir og rétta
ákvarðanatöku, á réttum stöðum og
í réttum hlutföllum. Fjölbreytt nýting
á landi er skynsamlegri en einsleit
ræktun eða eldi. Auk þess sem líta
þarf til staðbundinna auðlinda og
endurvinnslu til að draga úr sóun.
Allt þetta þarf að vinna í samvinnu
og þátttöku íbúa.
Áræðni og fjárfestingar
Djarfar ákvarðanir og fjárfestingar
sem teknar eru í dag munu
ákvarða lífsgæði vegna landgæða
í framtíðinni. Global Land Outlook
er ætlað að benda á leiðir til að sýna
landi tilhlýðandi virðingu og tryggja
öruggari framtíð með réttri nýtingu
þess.
„Til að koma þjóð-
vegakerfinu í sam-
bærilegt horf og í
nágrannalöndun-
um er áætlað að
þurfi 378 milljarða
króna, þar að auki
þyrfti 215 milljarða
í viðhald til að mann-
virki rýrni ekki og til
að halda verðgildi
fjárfestinga.
Á þessu ári er ráð-
gert að verja um 9,5
milljörðum til fram-
kvæmda og 8 milljörðum í heild
til viðhaldsþátta sem er lágmark.
Þetta merkir áframhaldandi
rýrnun eigna,“ sagði Ásmundur
Friðriksson, alþingismaður og
formaður samgönguráðs, þegar
hann fjallaði um 20 ára fjár-
festingaþörf Vegagerðarinnar
til framkvæmda og viðhalds á
Samgönguþingi sem haldið var
28. september á Hótel Örk í
Hveragerði.
Samkvæmt tölunum sem hann
lagði fram myndi það því taka
40 ár miðað við núverandi fram-
kvæmdafé að koma þjóðvega-
kerfinu í það horf sem við vilj-
um. „Eigi vel að vera miðað við
gríðarlega aukningu í umferð og
kröfum, þyrfti í raun að þrefalda
framkvæmdaféð í um 20 millj-
arða á ári og auka fjárveitingar
til viðhalds um 50%. Þá ættum
við sambærilegt þjóðvegakerfi og
hin Norðurlöndin í lok tímabils
árið 2030,“ sagði Ásmundur enn
fremur. /MHH
Landssamband hestamannafélaga stendur fyrir
málþingi um úrbætur í reiðvegamálum 14.október 2017
í Menntaskóla Borgarfjarðar Borgarnesi.
Fulltrúar reiðveganefnda hestamannafélaga eru
sérstaklega hvattir til að mæta en málþingið er opið
Enginn þátttökukostnaður en tilkynna þarf þátttöku á
lh@lhhestar.is fyrir 9.október
Málþing um úrbætur í
reiðvegamálum
Þörf á 378 milljónum króna í vega-
gerð og 215 milljónum í viðhald vega
Hér má sjá myndrænt hvað vantar mikla peninga til framkvæmda í
vegagerð og til viðhalds. Glæra sem Ásmundur Friðriksson birti á
Samgönguþinginu. Myndir / MHH
Jón Gunnarsson, fráfarandi samgönguráðherra
á Samgönguþingi í Hveragerði.
FRÉTTIR
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Sameinuðu þjóðirnar – Global Land Outlook:
Landnotkun í heiminum
Hundraðasti veitingastaðurinn
í samstarf við Icelandic lamb
Icelandic lamb hefur gert sam-
starfssamninga við hundrað
veitingastaði sem setja íslenskt
lambakjöt í öndvegi. Hundraðasti
veitingastaðurinn er Dill við
Hverfisgötu, sem er eini íslenski
veitingastaðurinn með Michelin-
stjörnu. Með því er hann kominn
í flokk bestu veitingastaða í heimi.
Samstarfið við veitingastaðina
hófst í fyrra og er hluti af þeirri
viðleitni Icelandic lamb að ná til
erlendra ferðamanna á Íslandi og
segja þeim frá íslensku lambakjöti.
Sala á lambakjöti jókst að jafnaði
um fjórðung hjá þeim þrjátíu
veitingastöðum sem voru með í
samstarfinu í fyrra.
Að auki hefur samfélags-
miðlaherferð náð til milljóna
og unnið er að vöruhönnun og
sérstökum vörulínum og umbúðum
fyrir erlenda ferðamenn. Sala á
íslensku lambakjöti innanlands jókst
um rúm 5% í fyrra eftir samdrátt árin
þar á undan. Sala það sem af er ári
hefur einnig verið góð.
-
son, rekstrarstjóri veitingastaðarins Dill skrifa undir hundraðasta samninginn.
Mynd / Geirix