Bændablaðið - 05.10.2017, Blaðsíða 58

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. október 201758
LESENDABÁS
Teigsskógarruglið
Í Bændablaðinu frá 24. ágúst
skrifa þeir Hallgrímur Sveinsson,
Guðmundur Ingvarsson og Bjarni
G. Einarsson um eldri vegagerð á
Vestfjörðum þar sem varfærnir
menn á litlum ýtum ruddu vegi sem
falla víðast hvar vel inn í landslagið
og eru þar lítið áberandi.
Þá var um að ræða nauðsynlegar
samgöngubætur sem nú á tímum
nýtast sums staðar helst til
skemmtiferða á sumrin. Þeir jafna
þessu saman við áætlanir um að
leggja tvíbreiðan, upphækkaðan,
malbikaðan heilsársveg sem þarf að
þola þungaflutninga gegnum einn
af fáum ósnertum skógum landsins,
Teigsskóg í Þorskafirði.
Veg sem fer ekki aðeins
gegnum skóglendi í bratta, heldur
á líka að liggja yfir fallega gróið
Hallsteinsnesið og mundi þvera
minni Djúpafjarðar og Gufufjarðar
yfir smáeyjar og leirur með miklu
fuglalífi. Vegur sem þessi er allt
önnur framkvæmd en afrek fyrri
vegagerðarmanna sem þeir vitna
til. Skógarhlíðin í norðanverðum
Þorskafirði er þannig að þar mun víða
þurfa yfir 50 m breitt vegarstæði. Það
yrði skemmd sem gæti sums staðar
tekið verulega úr breidd skógarins.
Mannvirki sem þetta yrði áberandi
í landslaginu og er ekki eins og
vegslóðinn fyrir skagann milli
Arnarfjarðar og Dýrafjarðar. Spyrja
má hvort þarfir mannsins í átt að
meintum efnahagslegum framförum
eigi alltaf að hafa forgang eða gæti
maðurinn haft aðrar þarfir, svo sem
fyrir fegurð og kyrrð og ósnortna
náttúru? Hvað um aðrar lífverur sem
deila Vestfjörðum með mönnunum?
Bent hefur verið á augljósan annan
valkost sem þar að auki yrði öruggari
og gæti komið íbúum sveitarinnar
betur, nefnilega jarðgöng gegnum
einn eða jafnvel tvo hálsa. Það yrði
dýrari kostur í byrjun, en til langs
tíma gæti það reynst betra mál með
tilliti til vegalengda, umferðaröryggis
og landsins. Um leið mætti gera
Teigsskóg aðgengilegri fyrir
göngufólk með aðferðum sem eiga
meira skylt við gamla vegagerð en
þá sem menn telja að nú þurfi.
Þeir félagar minnast á „stráka
sem aldrei hafa komið austur fyrir
Elliðaár“ og virðast telja þá vilja
stjórna því hvernig Vestfirðingar
„haga sínum málum“. Með þannig
orðalagi er verið að kasta rýrð á
aðra með skoðun á málefninu.
Náttúruvernd og vegagerð á
Íslandi eru ekki einkamál einstakra
landshluta, heldur varða alla
landsmenn. Jafnvel fleiri jarðarbúa
sem vilja reyna að halda í náttúru án
áberandi mannvirkja. Ég er sjálfsagt
að mati sumra ekki til þess bær að
fjalla um þessa tilteknu vegalagningu
þar sem örlögin hafa hagað því svo
til að ég fæddist og hef lengst búið
í Reykjavík. Ég hef þó einnig búið
og starfað á Vestfjörðum og alltaf
haft þangað tengsl og taugar. Ég
hef þar að auki komið endurtekið
í Teigsskóg, á Hallsteinsnes og að
mynni fjarðanna, sem er meira en
sennilega verður sagt um flesta
Vestfirðinga. Þarna er fallegur
trjágróður, íslenskt blóma- og
jurtaskrúð og sérstæð fjörunáttúra
ásamt fuglalífi (þ.m.t. arnarvarpi),
sem ég leyfi mér að upplýsa þá um
sem ekki hafa farið á svæðið.
Hér togast á markmið.
Annars vegar þörfin fyrir betri
vegasamgöngur svo koma megi
fólki og vörum til og frá byggðum
Vestfjarða. „Ódýrari“ kostinn. Hins
vegar það að eyðileggja ekki gamalt
gróið land sem kannski er líkt því
sem það var þegar land byggðist.
Frekar ætti að stefna á aðrar lausnir
sem myndu tryggja bæði markmiðin.
Það væri þess virði í framtíðinni,
jafnvel þótt kostnaðurinn væri til
skamms tíma meiri. Einhvern veginn
grunar mig að þeir félagar gætu vel
samsinnt þessu. Að skemma þetta
landsvæði með nútíma vegagerð
væri að mínu áliti hið raunverulega
Teigsskógarrugl.
Reynir Tómas Geirsson
Höfundur er fyrrverandi prófessor
og yfirlæknir.
Reynir Tómas Geirsson.
Þorskafjörður og Teigsskógur. Myndir / RTG
Teigsskógur.
Á miklum uppgangstímum í
efnahagsmálum landsins er ekki
hægt að sætta sig við þá stöðu
sem sauðfjárbændur búa nú við,
verðfall afurða er staðreynd og
gjaldþrot bænda, verði ekkert
að gert. Tilboð land búnaðar-
ráðherrans var smán arlegt og
minnti á slátur tíðina en ekki
framtíðina. Skipun hennar á
Þórólfi Matthíassyni í verðlags-
nefnd búvöru er síðan stríðs-
hanski og pólitískur gjörningur
til að skapa illdeilur milli bænda
og neytenda.
Það hlýtur að verða fyrsta verk
nýrrar ríkisstjórnar að kosningum
loknum að setjast niður með
sauðfjárbændum og vinna að lausn
vandans til að forðast kollsteypu í
byggðum landsins.
Verðum að byggja landið allt
Við verðum að byggja landið allt,
ekki síst nú þegar ferðamanna-
straumurinn gefur tækifæri til að
efla landsbyggðirnar og byggja
upp nýja atvinnumöguleika.
Erlendir markaðir hafa fallið og
gefa minna í aðra hönd, ekki síst
við ofris krónunnar, útflutningur
á lambakjöti stendur því höllum
fæti.
Á meðan allt er á uppleið hafa
lífskjör og afkoma sauðfjárbænda
versnað ár frá ári, haustið 2015
var meðalafurðaverð til bænda
ca 600 kr. á kílóið. Haustið 2016
lækkaði verð enn um 10% til
bænda og var 543 kr. kílóið. Og
nú haustið 2017 hrapar verð til
bænda enn og gert er ráð fyrir 35%
lækkun afurðaverðs og þá verður
kílóverðið á úrvalslambakjöti
komið niður í 353 kr. á kílóið.
Það er eitthvað bogið við þessa
verðlagningu og eitthvað sem
hlýtur að vera hægt að gera betur
og öðruvísi, bæði af hálfu bænda,
verslana og afurðastöðvanna.
Ríkið er ekki heldur stikkfrí
í málinu, markaðir hafa tapast
vegna stjórnvaldsaðgerða, og
öll ríki Vesturlanda koma að
landbúnaði sínum með einum eða
öðrum hætti. Hins vegar hefur
neysla á lambakjöti aldrei verið
meiri en síðustu mánuði eftir að
erfiðleikarnir komu til umræðu
sem sýnir þjóðarviljann, hann er
sauðfjárbændum hliðhollur.
Fréttir berast af því að birgðir
séu miklu minni en talið var og
verð til bænda er byrjað að hækka
á ný.
Hefur markaðssetning og
sölumennska brugðist?
Á dögunum skrapp ég til Akureyrar,
á flugvellinum í Reykjavík ákvað
ég að kaupa rúnstykki með osti
og skinku og einn kaffibolla.
Ég mátti borga fyrir þetta 880
krónur. Berum nú saman verðið á
rúnstykkinu og kílói af lambakjöti,
verðið á lambakjöti til bóndans er
nú boðað 353 krónur en rúnstykkið
sem ekkert er 880 kr., hver trúir
þessu? Svo þegar heim kom
þurfti ég að kaupa eina ljósaperu,
hún kostaði 370 kr., var dýrari en
kílóverðið af lambakjötinu.
Magnið sem bændur framleiða
umfram innanlandsmarkaðinn
og fluttur er til útlanda er ekkert
magn, tvö til þrjú þúsund tonn,
ég hef margrætt þá stöðu bæði
sem landbúnaðarráðherra og
eftir það, að lambið beri að selja
aðeins á sælkeramörkuðum
erlendis eða í verslanir sem leita
eftir gæðum og borga fyrir gæði
og náttúrulega afurð hærra verð.
Ferskt kjöt er þar í sérflokki í
sláturtíðinni. Afurðastöðvarnar og
sauðfjárbændur eru að selja þetta
litla magn með ærnum tilkostnaði
um víða veröld til, Japan, Kína,
Evrópu og Bandaríkjanna, ekki
ætla ég að gera lítið úr þessu
starfi. En ég minnist þess að á
mínum tíma sem ráðherra opnaði
Baldvin Jónsson með styrk
sínum og færni í sölumennsku
hliðið að Whole-Foods Market
í Bandaríkjunum. Þar erum
við Íslendingar enn með okkar
afurðir einir Norðurlandanna,
lambakjöt, skyr, smjör og osta,
súkkulaði og bleikju. Lambið
opnaði þennan markað en það
voru og eru Samherjamenn sem
fylgdu bleikjunni eftir og eru
þeir nú stærstu framleiðendur og
sölumenn á bleikju í veröldinni.
Ég hef oft velt því fyrir mér
hvernig og hvað hefði gerst ef
íslenskir sauðfjárbændur hefðu
falið Samherja að annast alla
sölumennsku á lambakjöti og
fylgja henni eftir í þessum búðum?
Bleikjusalan eykst ár frá ári, væri
það eins með lambakjötið og
mjólkurvörurnar í þeirra höndum,
ég spyr?
Ísland er einstakt
matvælaframleiðsluland
Það er mikilvægt að leita
allra leiða til að fórna ekki
sauðfjárbúskapnum við
tímabundna erfiðleika. Tvennt
á eftir að eflast hér ef rétt
verður haldið á málum, þ.e.
matvælaframleiðsla bænda
við einstakar aðstæður í landi
hreinleikans og án lyfja og
eiturefna. Hitt er sala á fersku
vatni innan skamms tíma, þar
eigum við ein staka auðlind
saman sem er vatnið og það er
meira magn sem rennur til sjávar
af vatni hér en í öllum löndum
Vestur-Evrópu. Vatnið verður
stærsta gjaldeyrisauðlind Íslands
í framtíðinni.
Hér hélt erindi á dögunum,
á vegum Viðskiptaráðs Íslands,
Dominic Barton, einn æðsti
stjórnandi McKinsey&Company.
Hann boðaði skýra sýn um að
landbúnaðurinn og vatnið yrðu í
öndvegi atvinnusköpunar næstu
áratuga. Það er því mikilvægt
að grípa til aðgerða sem styrkja
en veikja ekki grunnstoðir
íslensks landbúnaðar, bændur
verða að vinna sína heimavinnu
með stjórnmálamönnunum og
atvinnulífinu, móta stefnu sem
tendrar ljós, vilja og bjartsýni.
Stefnu sem setur framtíðina í
öndvegi og blómleg bú.
Ísland er gott landbúnaðarland
og býður kosti sem fá eða engin
þjóð önnur getur státað af í
matvælaframleiðslu. Burt með
fordóma og minnimáttarkennd,
íslenskur landbúnaður er einn
besti landbúnaður í heimi enn
fjölskylduvænn og kominn í tísku
eins og lopapeysan.
Guðni Ágústsson,
fyrrv. landbúnaðarráðherra.
Sagan um lambakjötið,
rúnstykkið og ljósaperuna
Guðni Ágústsson.