Bændablaðið - 05.10.2017, Blaðsíða 45

45Bændablaðið | Fimmtudagur 5. október 2017
ensku sem er dregið af latneska
heitinu ficus en á grísku nefnast þær
sykon. Fíkjur eru stundum kallaðar
kóngaspörð á íslensku og gráfíkjur
séu þær þurrkaðar.
Fíkjur sem fæða
Fíkjur hafa um aldir alda verið hluti
af fæðu manna á upprunasvæðum
fíkjutrjáa. Þær eru með elstu
ræktunarplöntum mannsins og talið
er að ræktun þeirra nái að minnsta
kosti níu aldir aftur í tímann.
Fornleifarannsóknir í dalnum Jórdan,
sem liggur frá Sýrlandi og niður að
Rauðahafinu, og skammt frá hinni
fornu borg Jeríkó hafa fundist leifar
af ræktuðum fíkjum sem taldar eru
vera milli 9.400 og 9.200 ára gamlar.
Fíkja má neyta ferskra, þurrkaðra
og sultaðra. Ferskar fíkjur geymast
stutt og því eru þurrkaðar fíkjur
algengastar á markaði. Þurrkaðar
fíkjur eru ríkar af trefjum, kalsíumi,
járni, fosfór og andoxunarefnum og í
Mið-Asíu þykja þær góðar gegn alls
kyns hjartasjúkdómum.
Grikkir og Rómverjar til forna átu
fíkjur með bestu lyst og þóttu þær
allt í senn góðar til að bæta ástarlífið,
losandi við harðlífi og líknandi við
þvagsýrugigt.
Cato gamli nefnir nokkur yrki af
fíkjum í riti sínu De Agri Cultura.
Úr fíkjum er bruggaður bjór. Í
Túnis er framleitt fíkjubrandý sem
kallast búka og í Tyrklandi er hægt
að fá rakí úr fíkjum. Auk þess sem
á boðstólum eru fíkjubragðbættir
líkjörar, arak og vodka.
Greinarnar fíkjutrjáa má brenna
sem reykelsi.
Apar eiga það til að éta mikið af
fíkjum á tímabilum og er talið að þeir
geri það í lækningaskyni þar sem
fíkjur innihalda bakteríudrepandi
efni.
Klæðaskápur Evu
Í fyrstu Mósebók 3:7 Biblíunnar
segir um Adam og Evu eftir að
þau neyttu ávaxta skilningstrésins,
sem líklega voru fíkjur en ekki epli.
„Þá lukust upp augu þeirra beggja,
og þau urðu þess vör, að þau voru
nakin, og þau festu saman fíkjuvið-
arblöð og gjörðu sér mittisskýlur.“
Eftir að siðsemi og tepruskap-
ur kristni náði að bægja burt sið-
leysi og strípihneigð Grikkja og
Rómverja í daglegu lífi og listum
var fíkjublað iðulega notað til að
skýla nekt í myndlist. Adam og Eva
eru máluð með fíkjublaði í stað kyn-
færa og í stað tittlinga hafa högg-
myndir af karlmönnum fíkjublað
milli fótanna.
Árið 1541 koma fram hugmynd-
ir um nauðsyn þess að hylja getnað-
arlim höggmyndar Michelangelos
af Davíð, hinum örvhenta, með
fíkjublaði. Af siðferðisástæðum er
slíkt hið sama talið brýnt nokkrum
áratugum síðar til að hylja nekt
veggmyndar hans af dómsdegi í
Sistínsku kapellunni í Vatíkaninu.
Páfarnir Páll fjórði, Innosentus
tíundi og fleiri á sextándu og sautj-
ándu öld gengu reyndar lengra og
létu sér ekki nægja fíkjublað til að
hylja nektina heldu létu meitla karl-
mannsstoltið af fjölda höggmynda.
Ficus religiosa
Ýmiss konar mismunandi fíkju-
tegundir njóta helgi í ólíkum
trúarbrögðum heimsins og trén
koma fyrir í goðsögnum allra stóru
trúarbragðanna. Ein tegund er svo
tengd trúarbrögðum að hún kallast
F. religiosa eða helgifíkus.
Samkvæmt sköpunarsögu
frumbyggja í Indónesíu tálguðu
guðirnir fyrstu mannverurnar, mann
og konu, úr rót fíkjutrés af ógreindri
tegund og Masaíar í Afríku segja að
rót fíkjutrés hafi verið notuð til að
flytja fyrstu nautgripina frá himnum
til jarðar.
Egyptar til forna töldu að
Hador gyðja, himinsins, ástarinnar,
gleðinnar, tónlis tarinnar,
frjóseminnar og verðandi mæðra,
hafi stigið fullsköpuð úr fíkjutré
og að fíkjur séu uppáhalds fæða
guða. Mikið af fíkjum hafa fundist
í egypskum grafhýsum sem líklega
voru ætlaðar sem nesti eða snakk
fyrir hina látnu. Í Egyptalandi
þjálfuðu bændur litla apa til að tína
fíkjur af trjánum og auðvelduðu sér
þannig uppskeruna.
Grikkir sögðu fíkjur gjöf
gyðjunnar Demetis til manna og
tengdu þær einnig guðinum Apolló.
Rómverjar tengdu fíkjur lukku og
lífsláni og helguðu þær guðunum
Satúnusi og Mars og gyðjunni
Venus. Tvíburarnir, Romulus og
Remus, sem eiga að hafa stofnað
Rómaborg eru sagðir hafa fundist
undir fíkjutré í umsjón úlfynju.
Fylgjendur frjósemis- og
gleðiguðsins Bakkusar eða
Díónisíusar höfðu mikið dálæti á
fíkjum og sagt er að þær hafi verið
nátengdar svallveislum helguðum
honum. Enda fíkjur sem búið er
að skera í tvennt stundum líkt við
persónulegasta hluta kvenlíkamans.
Fíkjur voru eins konar Viagra síns
tíma og í Ljóðaljóð Biblíunnar,
sem eignuð eru Salómoni konungi,
segir: „Ávextir fíkjutrésins eru þegar
farnir að þroskast, og ilminn leggur
af blómstrandi vínviðnum. Stattu
upp, vina mín, fríða mín, æ kom þú.“
Samkvæmt Tóra, helgibók
gyðinga, var fíkjan fyrsta fæða
mannkynsins. Fíkjur koma oft
fram í Kóraninum og flestir
kannast við missögnina um að
hvers múslímskur karlmaður sem
deyr píslavættisdauða í nafni trúar
sinnar bíði sjötíu hreinar meyjar í
paradís. Hér er um misskilning að
ræða og það rétta er að hans bíða
sjötíu fíkjur.
Fíkjur eru oft nefndar í Biblíunni
og tákna lýð Guðs og á kraftaverka-
tímum bera trén ávöxt í hverjum
mánuði. Í Matteusarguðspjall 7:15
segir að menn eigi að gæta sín á fals-
spámönnum: „Af ávöxtum þeirra
skuluð þér þekkja þá. Hvort lesa
menn vínber af þyrnum eða fíkjur
af þistlum?“
Í Markúsarguðspjalli 11:12-
14 segir um Jesús þegar svengd
var að pirra hann: „Á leiðinni frá
Betaníu morguninn eftir kenndi
Jesús hungurs. Þá sá hann álengdar
laufgað fíkjutré og fór að gá hvort
hann fyndi nokkuð á því. En þegar
hann kom að því fann hann ekkert
nema blöð enda var ekki fíkjutíð.
Jesús sagði þá við tréð: „Enginn
neyti framar ávaxtar af þér að eilífu.“
Sagt er að Búdda hafi öðlast
hugljómun eftir að hafa fastað
í fjörutíu daga undir fíkjutré.
Samkvæmt hindúisma fæddist
guðinn Visnú undir fíkjutré.
Í Þúsund og einni nótt segir: „Það
er ekki allt hnot, sem er hnöttótt og
ekki allt langt, sem er fíkja.“ og í
gríska gamanleiknum Lýsiströtu
frá því á fjórðu fyrir Krist segir frá
fullorðinsvíxlu ungrar konu sem ber
hálsfesti úr gráfíkjum.
Fíkjur í Slæpingjalandi
Í Nýju félagsriti frá 1843 er minnst
á fíkjur í varningsskrá um innflutn-
ing sem unnin er af Herra kaup-
manni Hemmerts. Eins og búast
má við er ekki um mikið magn að
ræða enda á þeim tíma um fáséð-
an ávöxt að ræða bæði hér og í
Danmörku, þaðan sem mest af
nýlenduvöru var flutt inn.
Í Almanaki fyrir hvern mann
frá 1884 er að finna smásögu sem
kallast Slæpingjaland. Þar í landi
fljúga steiktir fuglar um loftin og
beint í munninn. Þegar rignir í því
gæðalandi þá „rignir þar eintómu
hunangi í sætum dropum, sem
ánægja er að sleikja, og þegar að
snjóar, þá snjóar hvítasykri, og
þegar heglir, þá heglir ekki öðru
en sykurkúlum og brjóstsykrinum
ljúfa saman við fíkjur, rúsínur og
möndlur.“
Þrátt fyrir að ekki fari mikið fyrir
fíkjum í ræktun hér á landi minnist
ég þess að þær uxu í Bananahúsi
Garðyrkjuskólans á Reykjum í eina
tíð. Auk þess sem má rækta harð-
gerðar fíkjutegundir í gróðurskálum
og líklega einnig í köldum gróður-
húsum hér á landi.
Fíkjur eru ekki aldin heldur ummynduð og hol grein og kjötmikið innihaldið samsett úr hundruðum lítilla blóma sem
við frjóvgun mynda hundruð fræja inni í fölsku aldini.
og aðlögunar.
undir fíkjutré.
Fylgjendur frjósemis- og gleðiguðsins Bakkusar eða Díónisíusar höfðu
helguðum honum.
Brottvikning Adam og Evu úr Paradís með og án fíkjublaða.