Bændablaðið - 07.11.2019, Blaðsíða 26

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. nóvember 201926
Umhverfismál og framtíð landbúnaðar til umræðu á afmælismálþingi Samtaka ungra bænda:
Fjölmörg tækifæri í boði
fyrir unga bændur
– Skýr sýn samtakanna til að styrkja stöðu þeirra
Umhverfismál og framtíð land­
búnaðar voru til umræðu á
afmælis málþingi Samtaka ungra
bænda (SUB ) sem haldið var á
Hótel Sögu föstudaginn 25. október
undir yfirskriftinni Ungir bændur
– búa um landið. Samtökin fagna
tíu ára afmæli um þessar mundir.
Guðmundur Ingi Guðbrandsson
umhverfis- og auðlindaráðherra flutti
fyrsta erindi málþingsins. Hann talaði
meðal annars um þau framtíðarverk-
efni þar sem umhverfisvernd og land-
búnaður geti skarast og hvernig ungir
bændur gætu skapað þá framtíð sem
þarf fyrir landbúnaðinn. Hann sagði
að ákveðin tímamót væru í íslensku
samfélagi þar sem nauðsynlegt væri
að takast á við ákveðnar áskoranir
tengdar umhverfis- og auðlindamál-
um – og sérstaklega loftslagsmálum.
Hann sagði að í þeim væru fólgin
tækifæri fyrir bændur; að móta sér
framtíð sem tekur tillit til þessara
áskorana og að tryggja fæðuöryggi
á Íslandi – sem of sjaldan sé talað
um á Íslandi miðað við mikilvægi
þess fyrir Ísland þegar horft sé til
framtíðar.
Verkefni ungra bænda sé líka að
skapa framtíðarímynd landbúnaðar
á Íslandi – og það verði sameigin-
legt verkefni þeirra og stjórnvalda.
Sjálfbær landnýting ætti alltaf að
vera sameiginlegt markmið allra
hlutaðeigandi aðila. Nefndi ráðherra
verkefnið Grólind sem lykilatriði í
þeirri vegferð.
Nýliðunarstuðningur
í mjólkurframleiðslu
Helgi Haukur Hauksson, fyrsti
formaður SUB, og Jóna Björg
Hlöðvers dóttir, núverandi formaður,
fóru yfir sögu samtakanna og áherslur.
Helgi rakti aðdragandann að stofnun
samtakanna og lýsti tíðarandanum
í landbúnaðinum á þeim tíma, þar
sem ákveðnar þrengingar voru eftir
fjármálahrun sem gerðu ungum
bændum nokkuð erfitt fyrir. Úr þeim
jarðvegi hafi samtökin sprottið.
Í máli Helga kom fram að mark-
verðasta árangurinn hefði náðst þegar
nýliðunarstuðningi var komið á í
mjólkurframleiðslunni.
Jóna Björg sagði að ekki síður hafi
það verið markvert þegar komið var á
nýliðunarstyrkjum, þvert á búgreinar.
Hún fór yfir stefnumörkun SUB og
markmið. Þar kom fram að mikilvæg-
ast væri að skýr sýn sé til staðar til að
styrkja stöðu ungra bænda. Helstu
markmið SUB væru að standa vörð
um þá samninga sem hefðu náðst,
stuðla að nýliðun í öllum greinum
landbúnaðarins, gæta að því að góð
og öflug menntun væri í boði í land-
búnaði á Íslandi, þar sé fjölbreyttur
búskapur, fjölskylduvænt starfsum-
hverfi, umhverfisvænn landbúnaður
og stuðlað sé að dýravelferð.
Fjölmörg tækifæri í landbúnaði
Finnbogi Magnússon, formaður
Landbúnaðarklasans, flutti erindi
um tækifærin í íslenskum landbúnaði.
Hann sagði að nýjum tímum fylgdi
gríðarlega spennandi tækifæri, sem
væru ólík þeim sem áður gáfust.
Hann byrjaði á því að fara
yfir svið landbúnaðarins eins og
það blasti við honum í dag. Sala
mjólkurafurða á innanlandsmarkaði
hefði væntanlega náð hámarki og
mikil fækkun – jafnvel um helming
– yrði meðal mjólkurframleiðenda á
næstu þremur til fimm árum. Fækkun
sauðfjárbænda væri fyrirsjáanleg og
sauðfjárrækt yrði almennt stunduð
með annarri vinnu. Hrossa-, eggja-,
svínakjöts- og kjúklingaframleiðsla
væri í ágætu jafnvægi miðað við
markaði í dag. Þar væru þó jafnvel
möguleikar á að gera enn betur.
Finnbogi sagði að miklar
neyslubreytingar virtust hafa þau
áhrif að samdráttur væri í neyslu
matvæla með uppruna úr dýraríkinu.
Mikil tækifæri virtust að sama skapi
í aukinni ræktun matjurta og ræktun
túna og akra. Vaxandi áhersla sé á
skógrækt og umhverfisvernd sem
skapi mörg tækifæri. Bændur séu
vörslumenn landsins og þeir séu vel
til þess fallnir að hugsa áfram um það
með þeim hætti.
Þá hafi mikill vöxtur í netverslun
opnað óteljandi möguleika fyrir
sérhæfða framleiðslu og markaðs-
setningu matvæla.
Góðir hlutir gerast hægt
Að sögn Finnboga er að ýmsu að
hyggja fyrir unga bændur sem eru að
hefja búskap. Það geti verið erfitt í
byrjun og því sé skynsamlegast að
byrja rólega. Ágætt framboð sé nú
af ódýrum jörðum til sölu – sem
mun væntanlega aukast. Hann segir
að farsælast sé að byggja sig upp í
markvissum skrefum – og sjá fyrir
sér ferilinn. Til dæmis gæti verið góð
byrjun að kaupa ódýra jörð, hefja
búskap en sækja vinnu utan bús sem
verktaki. Þannig væri hægt að reikna
sér lágmarks endurgjald frá búinu en
flýta eignarmyndun í því í staðinn
umtalsvert þar sem skattgreiðslur
frestist. Þannig væri hægt að byggja
upp starfsemi á jörðinni sem er
eftirsóknarverð og svo væri hægt að
selja hana eftir fimm til fimmtán ár.
Varðandi tækifæri í hefðbundnum
búskap í þessu tiltekna dæmi nefndi
Finnbogi nokkra möguleika; nauta-
kjötsframleiðslu, grísaeldi í minni
hópum og með útivist, kjúklinga eldi
með samning við stærri framleið-
endur, hrossarækt með áherslu á
blóðmerar og sölu folaldakjöts, ræktun
í gróður húsum með eða án lýsingar,
garðyrkju með hita undir beðunum
og yfirbreiðslu, heysölu og akuryrkju
og loks skógrækt.
Tækifæri í sérstöðunni
Í aðgerðaráætlun stjórnvalda um
matvæla öryggi og vernd búfjár-
stofna er kveðið á um að ráðist
skuli í átak til að draga úr útbreiðslu
sýklalyfjaónæmra baktería á Íslandi.
Finnbogi sér tækifæri í þessu. Hans
mat er að Ísland gæti orðið fyrsta
landið í heiminum til að banna
sölu á matvælum sem innihalda
sýklalyfjaónæmar bakteríur. Því sé
spáð að þessar bakteríur verði mesta
ógn við heilsufar manna á næstu árum.
Slíkt bann myndi þannig lyfta
allri íslenskri matvælaframleiðslu á
einstakan stall í heiminum og nýtast
ferðaþjónustunni, landbúnaðinum,
fiskvinnslunni – og öðrum íslenskum
atvinnugreinum – á innlendum og
erlendum mörkuðum. Við séum í
dag að flytja inn um 20 prósent af
því kjöti sem neytt er á Íslandi – mjög
mikið korn og grænmeti líka – og
þetta mætti auðveldlega framleiða
hér innanlands. Grunnurinn hafi verið
lagður og ungbændur geti hjálpað til
við að fylgja þessu eftir.
Óhefðbundnar greinar
Finnbogi fór einnig yfir dæmi um
nokkrar óhefðbundnar greinar sem
hann sér tækifæri í og tiltók okkar
helstu náttúruauðlindir og mannkosti
sem gefa okkur forskot að ýmsu leyti.
Hann sagði að enn væru tækifæri
í ferðaþjónustu, sérstaklega þar sem
ekki þyrfti að byggja sérstaklega
upp eða kosta til; meðal annars í
skipulögðum ferðum og dægradvöl
af ýmsu tagi.
Hann nefndi grasrækt sem tækifæri
til framtíðar. Nóg væri af graslendi
á Íslandi sem gæti nýst í tengslum
við miklar tilraunir sem nú væru í
gangi innan Evrópusambandsins,
þar sem gras er notað sem prótein-
gjafi í stað soja – líka fyrir svín og
kjúklinga. Þá væri vaxandi áhugi
á grasrækt vegna þess að það væri
mun umhverfisvænna í ræktun en
einær akuryrkja. Í kvikfjárrækt verði
mikill ávinningur í því að auka hlut-
fall grasfóðrunar. Finnbogi sagði að
Írar væru með tilraun í gangi þar
sem safinn er kreistur úr grasinu og
honum breytt í verðmætt próteinduft,
sem síðan er notað í kjarnfóður eða
til manneldis. Þurrefnið sem eftir
stendur vonist menn til að geta breytt
í áburð eða gas með hjálp örvera.
Þangræktun er líka á lista Finnboga
yfir tækifæri í óhefðbundnum grein-
um. Þangræktun í fjörðum landsins,
eða jafnvel í gömlum haug húsum, geti
þannig orðið spennandi framleiðslu-
kostur til fóðurgerðar og manneldis, en
að sögn hans er mikill vöxtur í slíkri
framleiðslu á Norður löndunum.
Einnig nefndi Finnbogi hamprækt
sem framtíðar nytjajurt, en notagildi
hans er talið vera afar fjölþætt.
Fiskeldi á landi er fýsilegt að mati
Finnboga, sérstaklega í sameldi með
plöntum þar sem úrgangurinn væri
hreinsaður og notaður sem áburður.
Það muni bjóða upp á vaxandi
tækifæri í framtíðinni.
Mikilvægast að sýna áræði
Finnbogi sagði þetta einungis
nokkur dæmi af mörgum, en það
væri öruggt að tækifærin lægju víða.
Mikilvægast væri að sýna áræði til að
hrinda hugmyndunum í framkvæmd,
það versta sem gæti gerst er að það
misheppnaðist. Meiri líkur væru hins
vegar á því að verkefnið heppnaðist,
ef farið væri af fullri alvöru í það.
Að auki fluttu erindi á mál-
þing inu þau Sigurður Eyþórsson,
framkvæmdastjóri Bændasamtaka
Íslands, Pétur Halldórsson, formaður
Ungra umhverfissinna, Guðrún
Schmidt frá Landgræðslunni, Hlynur
Gauti Sigurðsson, framkvæmda-
stjóri Landssamtaka skógareigenda,
og þá ávarpaði Katrín Jakobsdóttir
forsætisráðherra gesti við lok mál-
þingsins.
Bent er á að upptaka frá mál-
þinginu er aðgengileg á Facebook-
síðu Samtaka ungra bænda. /smh
Jóna Björg Hlöðversdóttir, formaður Samtaka ungra bænda, á afmælismálþinginu. Myndir / smh
Finnbogi Magnússon, formaður Landbúnaðarklasans, fór yfir framtíðar-
möguleikana í íslenskum landbúnaði.
LÍF & STARF