Bændablaðið - 07.11.2019, Blaðsíða 42

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. nóvember 201942
Útgjöld vegna fóðurs eru alla
jafnan stærsti kostnaðarliður í
rekstri kúabúa og stefna flestir
kúabændur að því að lækka þenn­
an útgjaldaþátt með bæði ódýrara
fóðri og bættri nýtingu á því fóðri
sem gefið er. Þá vinnur vísindafólk
víða um heim að því að leita leiða
til að bæta fóðurnýtingu kúa svo
draga megi úr sótspori mjólkur­
framleiðslunnar.
Nýverið birtist í hinu heimsfræga
tímariti Journal of Dairy Science
áhugaverð grein varðandi samspil
frumutölu mjólkur og annarra þátta
þar sem fram kom m.a. að kýr sem
eru með háa frumutölu nota tvö til
þrjú prósent meira fóður fyrir hvern
framleiddan lítra mjólkur, en hinar
sem frumulægri eru. Þá mjólka þær
frumuháu að jafnaði minna en hinar
frumulægri svo enn á ný koma því
fram staðfestingar á því sem lengi
hefur verið haldið fram þ.e. að
frumuháar kýr séu mun óhagkvæm­
ari í rekstri en frumulágar kýr.
Flókin rannsókn
Rannsóknin, sem unnin var
við háskólann í Pennsyl­
vaníu, var einkar um­
fangsmikil enda hefur
reynst erfitt að fá fram
marktækar niðurstöður
um samspil frumutölu og
margra þátta, m.a. fóður­
nýtingar, á grunni einstak­
lingsupplýsinga kúa sem
hafa verið notaðar í rann­
sóknir almennt. Skýringin
á því er sú að oftast eru
nefnilega fóðurathuganir
frekar smáar í sniðum og
því varasamt að álykta út
frá litlu gagnasafni.
Vísindafólkið sem að
þessari rannsókn stóð fór því þá
leið að draga saman niðurstöður sjö
ólíkra rannsókna, sem gerðar höfðu
verið við háskólann, á fóðrun kúa
og með því að slá saman niðurstöð­
um allra rannsóknanna sjö varð til
myndarlegt gagnasafn sem unnt
var að vinna með. Gögnin náðu
til fóðrunar­, afurða­ og mjólkur­
gæðaupplýsinga um 254 kýr og gáfu
niðurstöðurnar skýrt til kynna mark­
tækt samhengi á milli frumutölu og
fóðurnýtingar auk fleiri þátta.
Rétt er að taka fram að í þessari
rannsókn var miðað við frekar háa
frumutölu kúa eða >250.000 frumur/
ml sem er 50.000 frumum/ml hærra
en almennt er miðað við í Evrópu
þegar talað er um háa frumutölu, en
almennt er miðað við í dag að ef kýr­
sýni fer yfir 200.000 frumur/ml þá
er kýrin skilgreind með júgurbólgu.
3% munur
Samhengið sem fannst má setja fram
með tiltölulega einföldum hætti eins
og sjá má í meðfylgjandi töflu. Taflan
sýnir spágildi, byggt á niðurstöðum
þessarar rannsóknar, um það hve
sterkt samhengi er á milli hækkandi
frumutölu og mjólkurframleiðslunnar
annars vegar og fóðurnýtingarinnar
hins vegar.
Eins og sjá má við lestur töflu 1 er
samhengið afar sterkt og tölfræðilega
marktækt og sýnir skýrt hve óhag­
kvæmni kúa eykst mikið eftir því
sem frumutalan hækkar. Taflan
byggir á útreikningi á fráviki kúa
frá 0 gildi, þ.e. hvernig samhengið
er á milli hækkandi frumutölu frá 0
frumum/ml. Það er auðvitað tölu­
gildi sem ekki er raunhæft að ná svo
Á FAGLEGUM NÓTUMUTAN ÚR HEIMI
Snorri Sigurðsson
snsig@arlafoods.com
Norsku bændasamtökin ræða við stjórnvöld:
Útflutningsstyrkur lækkar
Norsku Bændasamtökin og stjórn­
völd þar í landi urðu á dögunum
sammála um hvernig koma ætti
til móts við norska kúabændur,
nú þegar minnka á framleiðslu á
mjólk þar í landi á næstu tveimur
árum.
Kemur það til vegna WTO­
samnings sem undirritaður var í
Naíróbí í Kenía árið 2015 og snýr að
því að hætt verður að greiða útflutn­
ingsbeingreiðslur frá og með árinu
2021. Fyrir Noreg þýðir þetta minni
framleiðslu upp á um 100 milljónir
lítra af mjólk sem er um 7 prósent
af núverandi mjólkurframleiðslu.
Á síðustu stundu drógu norsku
smábændasamtökin sig út úr samn­
ingaviðræðunum þar sem ekki var
tekið tillit til mikilvægra þátta land­
búnaðarins af hálfu stjórnvalda að
þeirra mati.
„Eftir mikla baráttu náðum við að
láta stjórnvöld fjármagna 200 millj­
ón króna (norskar) uppkaupskerfi
fyrir mjólk. Það er rétt að svína­
bændur munu einnig finna fyrir því
að útflutningsstuðningurinn fer nú
af en það er um 1,3 prósent af fram­
leiðslunni á meðan það er 7 prósent
hjá kúabændum,“ útskýrir formað­
ur norsku bændasamtakanna, Lars
Petter Bartnes.
Útflutningsstopp á
Jarlsbergostinum
Stærsta mjólkursamlag Noregs, Tine,
er í miklum skipulagsbreytingum
og munu um 400 störf leggjast af
hjá fyrirtækinu innan fárra ára og
lækka á kostnað um 14 milljarða
íslenskra króna. Ein af ástæðum
þess er Naíróbí­samningurinn því nú
mun útflutningi á Jarlsbergostinum
verða hætt. Jarlsbergosturinn er ein
mikilvægasta útflutningsvara fyrir­
tækisins í dag, eða um tíu þúsund
tonn sem selst af honum árlega er­
lendis, þar af selst helmingurinn á
Bandaríkjamarkaði.
Útflutningur á Jarlsbergostinum
hefur fengið mikla ríkisstyrki, eða
um 500 milljónir norskra króna á
ári hverju, en frá árinu 2020 mun
útflutningnum hætt sem þýðir að nú
verður fyrirtækið að finna leið til að
nýta þá 100 milljónir lítra sem farið
hafa í framleiðslu á ostinum árlega.
Fyrir kúabændur þýðir það að allir
framleiðendur verða að framleiða
minna en áður eða að einhverjir
verða að hætta. Nú byggir fyrirtækið
verksmiðju á Írlandi sem mun sjá
um útflutningsmarkað fyrirtækisins.
Nýsköpun í ostaframleiðslu
Norskir neytendur breyta neyslu­
mynstri sínu hratt líkt og gerist í
öðrum Evrópulöndum og þegar
norsk mjólkursamlög fá minni og
minni vörn gegn samkeppni erlendis
frá þurfa þau að hugsa í nýsköpun.
Í kjölfar mjólkurumræðunnar
í Noregi hefur nú talsmaður frá
Synnøve­ostaframleiðandanum
gengið hart fram í fjölmiðlum þar
í landi og biður um 50 aura við­
bót í styrki á lítra til að geta fram­
leitt meira og stundað enn frekari
nýsköpun á ostamarkaði.
Í dag eru um 400 ostategundir í
verslunum í Svíþjóð en um helmingi
færri í Noregi, eða um 200 tegundir,
og benda forsvarsmenn Synnøve á
að mikil tækifæri séu fyrir norsk
mjólkursamlög að gefa enn frekar
í og framleiða fleiri tegundir en til
þess þurfi fyrirtækið meiri styrki.
Á þessu og næsta ári verða not­
aðar hátt í 200 milljónir norskra
króna til mjólkursamlaga til að efla
samkeppni við mjólkurrisann Tine.
/Bondebladet - ehg
Um 400 störf verða lögð niður hjá Tine, stærsta mjólkursamlagi Noregs,
á næstu árum m.a. vegna lækkandi útflutningsstyrkja norska ríkisins. Því
mun Tine hætta útflutningi á hinum fræga Jarlebergosti og einnig mun
útflutningsstyrkur til svínabænda verða skorinn niður.
Hárri frumutölu fylgir bæði lægri
nyt og slök fóðurnýting
Nýverið birtist í hinu heimsfræga tímariti Journal of Dairy Science áhugaverð grein varðandi samspil frumutölu
mjólkur og annarra þátta þar sem fram kom m.a. að kýr sem eru með háa frumutölu nota tvö til þrjú prósent meira
fóður fyrir hvern framleiddan lítra mjólkur, en hinar sem frumulægri eru. Myndir / HKr.
Tafla 1.
Samhengi hækkandi frumutölu og afurðasemi auk fóðurnýtingar
miðað við 0 gildi frumutölu*
50.000
frumur/ml
100.000
frumur/ml
250.000
frumur/ml
750.000
frumur/ml
Nyt
kg/dag
Orkuleiðrétt nyt
kg/dag
Þurrefnisát
kg/dag
Fóðurnýting,
kg mjólkur/kg þurrefnisáts
Fóðurnýting
kg orkuleiðréttrar mjólkur/kg þurrefnisáts
*Um er að ræða reiknuð meðalgildi af greinarhöfundi byggðum á niðurstöðum rannsóknarinnar
-0,14 -0,17
-0,08 -0,1 -0,12 -0,14
-6,45
-2,7 -3,18 -3,81 -4,57
-0,8 -0,94 -1,12 -1,35
-3,82 -4,49 -5,38
-0,1 -0,12
Tafla 2.
Samanburður á samhengi hækkandi frumutölu og afurðasemi
50.000
frumur/ml
250.000
frumur/ml Mismunur
Nyt
kg/dag
Orkuleiðrétt nyt
kg/dag
Þurrefnisát
kg/dag
Fóðurnýting,
kg mjólkur/kg þurrefnisáts
Fóðurnýting
kg orkuleiðréttrar mjólkur/kg þurrefnisáts
-0,08 -0,12 -0,04
auk fóðurnýtingar á kúm með annars vegar 50.000 frumur/ml og 250.000 frumur/ml*
*um er að ræða reiknuð meðalgildi af greinarhöfundi byggðum á niðurstöðum rannsóknarinnar
-0,8 -1,12 -0,32
-0,1 -0,14 -0,04
-3,82 -5,38 -1,56
-2,7 -3,81 -1,11
Marktækt samhengi var á milli frumutölu og fóðurnýtingar auk fleiri þátta.
Skipulagsbreytingar hjá Tine
Nýjar tölur sýna að hagnaður
norska mjólkursamlagsins Tine
fer niður á við og ef stjórnendur
þar innanborðs munu ekki grípa
til aðgerða sér fram á hallarekstur
eftir sjö ár hjá samlaginu. Því
hefur stjórn fyrirtækisins útbúið
áætlun til næstu ára sem felur í sér
aðra forgangsröðun, færri vörur
og mjólkursamlög ásamt alþjóð­
legri markaðssetningu á norskri
mjólk fyrir 2025.
Mjólkursamlagið mun nú nýta
tíma sinn enn frekar í vinsælustu
vöruflokkana sína og minna í aðrar
vörur. Nú verður lögð enn frekari
áhersla á Jarlsberg­ og Norvegia­
ostana, mjólk og Sunniva­djúsinn.
Þessir vöruflokkar gefa um 80
prósent af virði fyrirtækisins
sem hefur í kringum 1.400 vöru­
flokka. Kjarnavörur fyrirtækisins
eru jógúrt, mjólk, ostar og sýrður
rjómi. Hin nýja stefna fyrirtækisins
mun einnig leiða í för með sér að
einhverjir vöruflokkar verða tekn­
ir út eða að minni peningar verði
nýttir til að markaðssetja þá. Mest
verður lagt í þær vörur sem þýða
mest fyrir mjólkurvinnsluna þar
sem möguleiki er á að skapa enn
frekari vöxt.
Einnig munu einhver mjólkur­
samlög verða lögð niður en ekki er
búið að taka endanlega ákvörðun um
hver verða fyrir valinu. Fyrirtækið
óskar eftir því að vera sýnilegt um
allt land áfram en stjórnendur viður­
kenna jafnframt að það verði erfitt
að halda í þann sýnileika um allan
Noreg á næstu árum. Meiri áhersla
verður á að flytja út mjólkurvörur
fyrirtækisins og er Asía nefnd þar
til sögunnar en þó er ekki ljóst um
hvaða vöruflokka ræðir til útflutn­
ings. Fyrirtækið fer nú í gegnum
miklar skipulagsbreytingar og áætla
að spara einn milljarð norskra króna
og segja upp 400 starfsmönnum.
/Bondebladet - ehg