Bændablaðið - 07.11.2019, Blaðsíða 40

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. nóvember 201940
Eldvarnir á lögbýlum
skipta almennt miklu
máli, en þá er ekki einungis
verið að tala um eldvarnir
í landbúnaðarbyggingum
heldur einnig í íbúðarhús-
um. Aukin vitundarvakn-
ing skiptir máli og getur
hún komið í veg fyrir
mögulega eldsvoða.
Oft hagar svo til að býli
eru í talsverðri fjarlægð frá
slökkvistöð og getur þá
tekið töluverðan tíma fyrir
slökkvilið að komast á vett-
vang. Lengri viðbragðstími
getur í sumum tilfellum
þýtt auknar eldvarnir, það
er umfram lágmarkskröfur
í reglugerðum, til að koma í
veg fyrir bruna eða til að lág-
marka það tjón sem getur orðið.
Ein af algengustu orsökum elds-
voða á Íslandi eru rafmagnsbilan-
ir og röng notkun og uppsetning
raftækja. Þess vegna er mikilvægt
að frágangur á rafmagni sé góður
og vandaður. Hér verður stiklað á
stóru varðandi helstu atriði sem
hafa ber í huga við eldvarnir gegn
rafmagnsbrunum.
Raftæki og frágangur á
rafmagni
Rafmagnsbilanir og röng notkun
eða uppsetning raftækja leiðir
oft til eldhættu. Rafbúnaður,
raflagnir og tæki í landbúnað-
arbyggingum eru gjarnan undir
miklu álagi. Raki í lofti, ryk og
titringur eða slit hefur áhrif á
endingartíma og öryggi tækja.
Allur rafbúnaður skal vera viður-
kenndur og frágangur þarf að
taka mið af aðstæðum á hverjum
stað.
Gæta þarf þess að laustengd
vinnuljós (ljósahundar) séu ekki
nálægt heyi eða öðru auðbrenn-
anlegu efni. Fylgjast þarf vel
með ástandi á rafmagnssnúrum
og tenglum. Gamlan og úr sér
genginn búnað þarf að endurnýja.
Ætíð skal leita aðstoðar fag-
manna við uppsetningu á rafbún-
aði, við reglulega yfirferð á raf-
magnstöflum eða við breytingar
á rafmagni í útihúsum. Það hefur
gefist vel að nota hitamyndavél í
eldri byggingum til þess að meta
hvort óeðlilegur hiti myndast út
frá lélegum rafmagnslögnum eða
tækjabúnaði.
Rafmagnsinntak og
rafmagnstafla
Margir eldsvoðar eiga upptök sín
í rafmagnstöflum. Ýmist losna
skrúfur eða raki verður til þess að
eyðileggja leiðslur eða festingar.
Nauðsynlegt er að loka skápum
vel og að tryggja að raki eigi ekki
greiða leið inn í töfluna. Oft eru
rafmagnsleiðslur lagðar beint upp
úr töfluskápum. Í þeim tilfellum er
meiri hætta á að vatn komist niður
með raflögnum og inn í töfluna.
Mjög mikilvægt er að frágang-
ur rafmagnsbúnaðar sé óaðfinnan-
legur og að búnaðurinn allur ryk-
og rakaþéttur. Rafmagnstöflur
eiga að vera í stál- eða plastskáp-
um og staðsettar á vegg úr óbrenn-
anlegum efnum. Raflagnaefni sem
notað er í landbúnaðarbyggingum
á að vera sérstaklega viðurkennt
til nota við slíkar aðstæður.
Jarðtenging og
bilunarstraumrofar
Fyrir eldri byggingar þarf að ganga
úr skugga um að þær séu jarð-
tengdar og með bilanastraumrofa
(lekaliða). Bilunarstraumrofinn
(lekaliðinn) vakir yfir rafkerf-
inu á býlinu og slær rafmagninu
út ef straumur leiðir til jarðar.
Lekaliðinn getur komið í veg fyrir
stórslys og verndað bæði mann-
eskjur og búpening frá því að fá
lífshættulegan straum.
Í eldri rafmagnstöflum eru
bræðivör (öryggi) sem skipta þarf
um þegar þau springa en í nýrri
töflum eru varrofar sem slá út við
bilun eða of mikið álag.
Brunaviðvörunarkerfi
Til að tryggja öryggi búfjárins er
best að hafa fullkomið brunavið-
vörunarkerfi í húsinu. Ein gerð
viðvörunarkerfa hefur reynst sér-
staklega vel í gripahúsum en þar
er um að ræða reyksogskerfi. Þau
eru þannig gerð að einföld röra-
lögn er lögð um húsið. Göt eru
boruð á rörin, skv. forskrift og þau
tengd við dælu sem sogar loftsýni
stöðugt inn í rörin, gegnum raka-
gildru og síu, að reykskynjara í
stjórnstöð kerfisins. Verði vart við
reyk í loftsýninu gerir stjórnstöðin
viðvart með því að senda boð á
vaktstöð og með því að hringja í
ákveðin símanúmer. Jafnframt er
hægt að vera með sjálfvirka opnun
á hurðum og jafnvel sírenu þar
sem slíkt hentar.
Nokkur slík kerfi hafa verið
sett í gripahús hér á landi og fer
þeim nú fjölgandi enda er reynslan
góð.
Kristján Vilhelm Rúriksson,
verkfræðingur hjá
Mannvirkjastofnun, tók saman
fyrir Eldvarnabandalagið.
Greinaflokkur Eldvarnabandalagsins
Eldvarnir vegna rafmagns
í landbúnaði
Gæta þarf þess að laustengd vinnuljós (ljósahundar) séu ekki nálægt
heyi eða öðru auðbrennanlegu efni. Fylgjast þarf vel með ástandi á
rafmagnssnúrum og tenglum.
Kristján Vilhelm Rúriksson.
LANDBÚNAÐARHÁSKÓLI ÍSLANDS
Gæði broddmjólkur
íslenskra mjólkurkúa
Í BS-ritgerðinni „Gæði brodd-
mjólkur íslenskra mjólkurkúa“
er fjallað um rannsókn á samsvar-
andi efni sem framkvæmd var í
kennslufjósi Landbúnaðarháskóla
Íslands. Þar var skoðað hvort
hægt væri að nýta ljósbrotsmæli
til að mæla magn mótefnis (IgG)
í broddmjólkinni.
Mælirinn gefur upp ljósbrot sem
BRIX % sem gefur vísbendingu
um hversu mikið af mótefni er í
broddmjólkinni. Hugsunin var að
bændur gætu nýtt mælinn og geymt
aðeins brodd af viðunandi gæðum..
Hvanneyrarbúið byrjaði að taka
broddsýni í byrjun árs 2016 og síðar
voru tekin sýni á fjórum öðrumbúum
til samanburðar. Tekið var sýni sem
fyrst eftir burð en í Hvanneyrarfjósi
var einnig tekið sýni úr seinni mjölt-
um. Bændur fengu verkefnalýsingu
til að samræma verklagið við sýna-
tökuna. Það voru u.þ.b. 20 sýni
tekin frá hverjum bæ, bændurnir á
samanburðarbúunum mældu ljós-
brotið úr sýnunum sjálfir, líkt og á
Hvanneyrarbúinu. Tekin voru sýni úr
öllum aldurshópum, hvort sem kýrn-
ar voru að bera sínum fyrsta kálfi eða
ekki. Sýnin voru ljósbrotsmæld strax
eftir burð og svo fryst. Sýnin voru
síðar þýdd upp, ljósbrotsmæld aftur
og IgG innihald sýnana mælt með
ELISA prófi. Framleiðnisjóðs land-
búnaðarins fjármagnaði verkefnið
og Bústólpi útvegði ljósbrotsmæla.
Gæði broddmjólkur
Markmið rannsóknarinnar var að
sjá hvort hægt væri að nota ljós-
brotsmæli til að meta IgG magn
í broddmjólk og búa til skala yfir
gæði hennar hjá íslenskum mjólk-
urkúm. Bændur gætu þá notað
skalann til að meta broddmjólk-
urgæði með því að mæla mótefna-
magn. Ljósbrotsmælirinn er ódýr
og auðveldur í notkun. Samkvæmt
erlendum rannsóknum er talið að
broddur sem inniheldur að lágmarki
50 grömm í lítra (g/l) af IgG sé góður
broddur .
Efnagreind voru 114 sýnum. IgG
mælingarnar sýndu meiri fylgni við
ljósbrot þiðinna sýna heldur en ljós-
brot ferskra sýna eins og sjá má í
töflu 1. Þegar sýni voru mæld eftir
burð voru flest sýnin í kringum
19 BRIX% en eftir að búið var að
frysta og þíða þau aftur voru 18 og
19 BRIX% algengastar. Dreifingin
á sýnunum var þannig að meiri hluti
þeirra var undir 50 g/l í tilrauninni.
Þegar línulegt aðhvarf var gert á
milli IgG og klst. frá burði sást að
því lengra sem leið frá burði, því
lægra var IgG gildi broddsins.
Það var marktæk fylgni milli IgG
magns og ljósbrots gildanna eins og
sjá má í töflu 2. Það er lægri fylgni
heldur en rannsókn sem Quigley
Kálfur að drekka og broddur í flösku.
Ljósbrotsmælir. Mælirinn gefur upp ljósbrot sem BRIX % sem gefur vísbendingu um hversu mikið af mótefni er í
broddmjólkinni.
Tafla 1: Samantekt um lýsandi tölfræði fyrir þætti í gagnaskránni
Gildi N Meðaltal SD (staðalfrávik) Lægsta-gildi Hæsta - gildi
Tími frá burði (klst)¹ 107,0 3,2 3,9 -8,0² 20,0
Ljósbrotferskt (BRIX%) 114,0 19,5 3,4 11,0 29,0
Ljósbrot þiðið (BRIX%) 114,0 18,8 3,7 10,0 30,0
IgG g/l 114,0 26,8 23,8 0,1 114,1
Lengd geldstöðu3 64,0 52,0 22,0 3,0 125,0
Kálfur nr.4 94,0 2,29 1,36 1,0 6,0
1Tími frá því að kálfur fæðist þar til sýnið var tekið
2Sýni var tekið átta klst fyrir burð hjá einni kú
3Lengd geldstöðu í dögum
4Fjöldi burða ásamt þeim burði þegar sýnið var tekið