Milli mála - 2019, Blaðsíða 127
Milli mála 11/2019 127
ÁSDÍS RÓSA MAGNÚSDÓTTIR
„snæugla“ (bls. 138) þótt fyrra orðið sé ekki alltaf þýtt í franska frum-
textanum og það síðara sé ekki þýtt.46 Í skáldsögunni Allt sundrast
eftir Chinua Achebe, sem kom út á ensku árið 1958, er mikið af
orðum úr ibo-tungumálinu, sem er móðurmál höfundarins. Í íslenskri
þýðingu Elísu Bjargar Þorsteinsdóttur frá 2018 eru orðin þýdd í fyrsta
sinn sem þau birtast, stundum oftar, en lesandinn getur þó ekki
treyst því, eins og hér: „„Umuofia kwenu!“ hrópaði foringi egwugwu og
sló bastklæddum handleggjunum út í loftið“.47 Fyrir gleyminn les-
anda er svo orðalisti aftast í bókinni. Achebe hefur sjálfur orðalista í
enskri útgáfu verksins, en bætir af og til þýðingu við orðin þegar þau
birtast í textanum – þó sjaldnar en íslenski þýðandinn sem er örlítið
hjálplegri við lesandann.48
Þegar Matéo Maximoff notar rómísku í smásögum sínum lætur
hann oftast franska þýðingu fylgja með innan sviga í fyrsta sinn sem
orðið birtist í hverri sögu, eða skýrir orðið með inngripi sögumanns
eins og hér, í smásögunni „La pomana“ (Pomana):
C’était la pomana. Tu sais ce que c’est que la pomana ? C’est
l’anniversaire de la mort de quelqu’un. (bls. 164)
Í þýðingu:
Það var pomana. Veistu hvað pomana er? Það er þegar einhver á
dánarafmæli.
Hann hefur ekki orðalista aftast í bókinni og gerir á vissan hátt þá
kröfu til lesandans að hann leggi merkingu orðanna á minnið, að
minnsta kosti í dálítinn tíma. Gleyminn lesandi þarf því að rekja sig
til baka í textanum í leit að þýðingu. Eins og Sofiya Zahova bendir á
mætti auðveldlega þýða þau rómísku orð sem ekki hafa sértæka
merkingu á markmáli þýðingarinnar; það sé hins vegar ætlun og vilji
höfundanna sem nota tungumál sitt á þennan hátt að orðin standi
óþýdd.49 Við þýðingu á smásögum Maximoffs ákvað ég að fylgja
notkun höfundar á rómísku orðum í frumtexta: skáletra og hafa
46 Ég þakka Jóhönnu Björk Guðjónsdóttur kærlega fyrir upplýsingar um þýðingar á inúítaorðum í
frumtexta Nirliit.
47 Chinua Achebe, Allt sundrast, Reykjavík: Angústúra, 2018, bls. 114.
48 Sjá Chinua Achebe, Things fall apart, Anchor Books, 1994 (1959).
49 Sofiya Zahova, „The role of Romani language in Romani authors’ works“, bls. 357.