Milli mála - 2019, Blaðsíða 151

Milli mála 11/2019 151
Þórir Jónsson Hraundal
Háskóla Íslands
Með Víkingum við Volgubakka:
ferðabók Ibn Fadlan
Frá Bagdad til Búlgar
Hinn 21. júní árið 921 lagði Ahmad ibn Fadlan ásamt föruneyti af stað í langferð frá hirð kalífans Al-Muqtadir í Bagdad.
Áfangastaðurinn var ríki hinna svokölluðu Volgu-Búlgara á bökkum
Volgu, nærri þeim stað þar sem borgin Kazan stendur nú.1 Nokkru
áður hafði kalífanum borist bréf frá konungi þeirra sem óskaði eftir
fjárstuðningi til að byggja varnir gegn herskáum nágrönnum sínum,
og fræðslu um íslamska siði. Volgu-Búlgarar höfðu tekið íslamstrú
nokkru áður, sennilega um 900. Aðdragandann að því má líklega
rekja til stóraukinnar verslunar milli þeirra og veldis múslíma í suðri,
ekki síst fyrir milligöngu Samanída í Khwarazm í Mið-Asíu sem áttu
höfuðból sitt í borginni Bukhara.
Ahmad ibn Fadlan ibn al-ʿAbbās ibn Rashid ibn Hammad, eins
og hann hét fullu nafni, er ekki þekktur í neinum frásögnum öðrum
en sinni eigin, og það litla sem um hann er vitað er það sem þar má
lesa. Ljóst er að hann var í opinberum erindagjörðum en þó til-
greinir hann ekki hver staða hans í sendinefndinni er. Leiða má líkur
að því að hann hafi verið eins konar prótókólmeistari, þar sem það er
í hans verkahring að afhenda konungi Volgu-Búlgara fé og gjafir og
lesa upp fyrir hann bréf frá kalífanum í Bagdad. Einnig gerir Ibn
Fadlan nokkrar misheppnaðar tilraunir til að gera umbætur á iðkun
íslamstrúar meðal Volgu-Búlgara og á um það áhugaverð samtöl við
konung þeirra, sem er furðu vel að sér í þeim efnum.
1 Þegar við fyrst höfum spurnir af Búlgörum á fimmtu öld voru þeir ein þjóð sem bjó norðan við
Svartahaf. Á sjöundu öld tvístraðist þjóðin, sumir héldu í vestur þar sem síðar varð Búlgaría, en
aðrir héldu austur og norður og stofnuðu ríki Volgu-Búlgara.