Bændablaðið - 19.11.2020, Blaðsíða 21

Bændablaðið | Fimmtudagur 19. nóvember 2020 21
byggir að kolun efnisins með hita.
Með slíkum aðferðum er hægt að
framleiða dísilolíu, bensín, plast og
margvísleg önnur efni. Slíkri tækni
er talsvert beitt t.d. í Þýskalandi,
Bretlandi og víðar með góðum ár-
angri. Þjóðverjar nýttu þessa tækni
t.d. mikið, m.a. til eldsneytisfram-
leiðslu í síðustu heimsstyrjöld. Þá
stendur samt eftir sýktur úrgangur
og ýmislegur efnaúrgangur sem ekki
má urða og einungis er hægt að farga
með bruna með mjög háu hitastigi.
Einnig steinefni og málmar.
Sorporkustöðvar í Evrópu spara
brennslu á milljónum tonna af
kolum og olíu
Babcock & Wilcox er fyrirtæki
sem framleiðir sorporkustöðvar.
Fyrirtækið nefnir að í Norður-
Ameríku séu nú reknar 100
sorporkustöðvar, um 500 í Evrópu
og 1.600 í Asíu.
Í Evrópu eru nú 50 milljónum
tonna af úrgangi breytt árlega í
dýrmæta raf- og hitaorku. Með því
er 27 milljón Evrópubúum séð fyrir
raforku. Samt er enn verið að urða
um 50 milljón tonn af sorpi árlega.
Um 4 tonn af sorpi jafnast á við
orku úr 1 tonni af olíu. Um 2 tonn af
sorpi jafnast á við orku sem fæst úr 1
tonni af kolum. Bruni á 50 milljónum
tonna af sorpi í sorporkustöð kemur
því í stað brennslu á 12,5 milljónum
tonna af olíu eða 25 milljónum tonna
af kolum á hverju ári.
Brennt við mjög háan hita
Við brennslu á sorpi undir miklum
hita (1.100-1.200°C) er búin til
gufa sem síðan er ýmist nýtt til hús-
hitunar eða til að framleiða raforku í
gufuhverflum. Hitinn í brunanum er
lykilatriði til að eyða margvíslegum
eiturefnum úr reyknum. Þar er líka
hægt að eyða með öruggum hætti
margvíslegum efnaúrgangi og smit-
uðum dýra hræjum ásamt smitefnum
frá sjúkrahúsum. Með efnahvötum
við brennsluna er svo hægt að eyða
NOx, díoxíni og rokgjörnum vökvum
og efnasamböndum úr reyknum.
Í öskunni sem verður eftir má
svo nýta um 90% af þeim málmum
sem eru í sorpinu sem brennt er.
Það sem eftir er má síðan nota sem
íblöndunarefni í vegagerð.
Eitt af leiðandi fyrirtækjum í
smíði sorporkustöðvar sem nota
„Pyrolysis-tækni“
Samkvæmt gögnum Babcock &
Wilcox koma sorporkustöðvar í veg
fyrir losun á metangasi sem annars
verður til í sorphaugum. Þá minnka
þær losun gróðurhúsalofttegunda
sem annars verða til við framleiðslu
á rafmagni með kolum og olíu.
Slíkar stöðvar eru líka sagðar
framleiða staðbundna áreiðanlega
raf- og hitaorku um leið og þær
koma í veg fyrir að sorp hlaðist upp
í landfyllingum og skaði grunnvatn,
haf og annað umhverfi. Babcock &
Wilcox segir sorporkustöðvarnar vera
sjálfbærar og hagkvæmar með tilliti
til bæði sól- og vindorkustöðva.
Sorgarsaga Funa og fleiri
íslenskra sorpbrennslustöðva
Sorpbrennslunni Funa var lokað
um áramótin 2010/2011 í kjölfar
þess að díoxínmengun hafði
mælst í mjólk frá býli í nágrenni
stöðvarinnar. Það voru því í raun
sérfræðingar Mjólkursamsölunnar
MS sem veltu þeim bolta af stað er
þeir voru að rannsaka efnainnihald
mjólkur frá viðkomandi sveitabæ,
en ekki umhverfisyfirvöld sem
áttu lögum samkvæmt að fara með
eftirlitshlutverkið.
Þá voru eftir þrjár sorpbrennslu-
stöðvar sem voru líklega síst skárri.
Þar var um að ræða sorpbrennslu í
Vestmannaeyjum þar sem díoxín
hafði mælst fjórfalt meira en í Funa
og á Kirkjubæjarklaustri þar sem
díoxínmagnið var mælt tæplega
fimmfalt meira en í Funa. Síðan var
stöð í Svínafelli í Öræfum þar sem
díoxínmengun hafði hreinlega ekki
verið mæld. Þá hafði 18 ára starfs-
leyfi stöðvarinnar ekki heldur verið
endurskoðað.
Fordómar hafa haldið aftur
af þróuninni á Íslandi
Öll umræðan sem spannst út af
vandræðagangi í sorpbrennslu á
Íslandi setti ráðamenn í mikla vörn
og skapaði fordóma gagnvart þeim
möguleikum sem falist gætu í að
umbreyta sorpi í orku í fullkomnum
brennslustöðvum. Vegna þessara
fordóma hafa Íslendingar setið eftir
og eru nú miklir eftirbátar hinna
Norðurlandaþjóðanna í þeim efnum
og hreinlega til skammar í samfélagi
Evrópuþjóða hvað varðar meðferð á
sorpi. Nær öll sorpbrennsla lagðist
því af að Kölku í Helguvík undan-
skilinni, en þess í stað er sorp nú
urðað í stórum stíl á 23 urðunar-
stöðum auk þess sem mikið magn
af „endurvinnslusorpi“ hefur verið
flutt til útlanda og þá að stórum hluta
til brennslu í orkuvinnslustöðvum.
Talsverðu af íslensku plasti hefur
þó líka verið brennt á ruslahaugum.
Það er sem sagt allt í lagi að brenna
íslensku rusli í stórum stíl, en bara
ef það er gert þar sem við sjáum það
ekki í útlöndum og að það sé kallað
endurvinnsla.
Hugmynd um stóra og fullkomna
sorporkustöð á Vestfjörðum
Nokkur vonarglæta kviknaði að
eitthvað færi að gerast í þessum
málum hérlendis þegar grein birtist
í Bændablaðinu 9. maí 2018 eftir
Edvarð Júlíus Sólnes, verkfræðing,
prófessor og fyrrum umhverfis-
ráðherra, Stefán Guðsteinsson
skipatæknifræðing og Braga Má
Valgeirsson vélfræðing um sorp-
orku. Var hún undir fyrirsögninni
„Fullkomin sorpbrennslustöð verði
reist til orkuframleiðslu á Vest-
fjörðum“.
Hugmynd þremenninganna gekk
út á að stöðin yrði mjög tæknilega
fullkomin, byggð skv. ströngustu
reglum Evrópusambandsins í lík-
ingu við þær stöðvar sem nýlega
hafa verið teknar í notkun á
Norðurlöndunum, m.a. á Amager,
nærri miðborg Kaupmannahafnar.
Um er að ræða háhitabrennslu
(um 1100 til 1200°C) með mjög
fullkomnum mengunarvarnabúnaði,
þannig að loftmengun er í lágmarki
og margfalt minni en frá urðuðu
sorpi. Hugmynd þeirra félaga um
Vestfirði sem ákjósanlegan stað
byggðist ekki síst á þeirri staðreynd
að þar er raforkuöryggi langminnst
á landinu.
Mikil verðmæti geta falist í 230
þúsund tonnum af sorpi
Talið er að um 220–230.000 tonn
af sorpi falli til á Íslandi árlega,
en í þessu „vandamáli“ geta líka
falist mikil verðmæti fyrir þjóð-
ina. Stærstu urðunarstaðirnir eru
á Vesturlandi, í landi Fíflholts á
Mýrum, sem hefur haft heimild fyrir
urðun á um 15.000 tonnum á ári.
Einnig í landi Reykjavíkurborgar í
Álfsnesi sem má urða allt að 120.000
tonn á ári. Þriðji stóri urðunarstað-
urinn er svo í Stekkjarvík, rétt
norðan við Blönduós, sem tekur
við sorpi frá öllum sveitarfélögum
á Norðurlandi. Þar getur verið um
að ræða 30.000 tonn á ári.
Nýja dýra sorpeyðingarstöðin
GAJA í Álfsnesi mun ekki leysa
þann vanda sem við er að kljást á
höfuðborgarsvæðinu nema að hluta.
Áfram verður óendurnýtanlegt
plast, málmar, steinefni og hættuleg-
ur úrgangur vandamál og vandinn
sendur með skipum með tilheyr-
andi kolefnisspori til Svíþjóðar til
eyðingar. Þar er plastinu að stærst-
um hluta brennt í sams konar stöðv-
um og hægt væri að reka á Íslandi.
Sorporkustöð þarf ákveðið lág-
mark af sorpi á ári til að geta starfað
eðlilega allan sólarhringinn. Svona
stöðvar keyra menn einfaldlega ekki
á venjulegum skrifstofutíma, því
töluverð mengun getur skapast á
uppkeyrslutíma sem og við niður-
keyrslu á brunanum. Því er lykilat-
riði út frá umhverfissjónarmiðum
að bruninn sé stöðugur allan sól-
arhringinn.
Nýta þarf alla möguleika
Í dag spyrja menn sig hvað hafi
breyst. Vissulega er komin í gang
flott endurvinnsla á hluta af því
plasti sem til fellur, m.a. frá land-
búnaði. Það er í gegnum fyrirtækið
Pure North Recycling í Hveragerði.
Fyrirtækið endurvinnur plast með
,,grænni orku“ það er gufuorku og
raforku frá gufuaflsvirkjun með
það að markmiði að fullvinnslan
skilji eftir sig sem minnst eða ekkert
kolefnisspor.
Í dag er Pure North Recycling
eina fyrirtækið á Íslandi sem
endurvinnur plast að fullu.
Vinnsluaðferðin er einstök á heims-
vísu þar sem jarðvarminn er nýttur
í vinnsluna sem bæði gerir ferlið
umhverfisvænna og rekstrarkostn-
aður er lægri. Þar er plastúrgangi
breytt í plastperlur sem seldar eru
til framleiðslu á nýjum plastvörum
hér á landi og erlendis.
Fyrirtækið er fjögurra ára gam-
alt og endurvinnur megnið af
því heyrúlluplasti sem til fellur á
Íslandi, eða um 2000 tonn á ári. Pure
North Recycling er að taka sín fyrstu
skref í endurvinnslu á harðplasti og
stefnir að því að endurvinna að auki
umbúðaplast en 95% af óendurunnu
umbúðaplasti er flutt úr landi. Það er
því til mikils að vinna en áætlað er
að fyrir hvert tonn sem endurunnið
er af plasti sparist um 1,8 tonn af
olíu.
Endurvinnslustöðin GAJA er
líka stór, en dýr áfangi í þessu
ferli. Þar verður hægt að framleiða
metnagaseldsneyti úr sorpi og moltu
til jarðvegsgerðar. Bæði þessi fyr-
irtæki eru mikilvægur áfangi, en
hvorugt dugar þó til að klára það
verkefni sem fyrir höndum er, að
eyða öllu sorpi án þess að koma
þurfi til urðunar. Sorporkustöð gerir
það svo sem ekki heldur, en hún
gengur þó skrefi lengra en flestar
aðrar lausnir. Þar munu alltaf falla til
málmar og steinefni eins og í öðrum
þekktum sorpeyðingar- og endur-
vinnslulausnum. Málmana er hægt
að endurnýta og steinefnin má líka
endurnýta í landfyllingar og fleira.
Tíminn hleypur frá okkur og
þöggun leysir ekki vandann
Það virðist því ljóst að engin ein
lausn getur leyst vandann við
eyðingu á sorpi, heldur þarf að hafa
opinn huga fyrir öllum möguleikum.
Tæknin til þess er vel þekkt og þraut-
reynd og því ekki þörf á að finna upp
hjólið. Þar er tíminn ekki að vinna
með okkur Íslendingum. Áhyggjur
Sigfúsar Inga Sigfússonar, sveitar-
stjóra Sveitarfélagsins Skagafjarðar,
sýna að það er löngu tímabært að
stjórnvöld marki nú þegar ákveðna
framkvæmdastefnu án frekari mála-
lenginga.
Ekki veitir af að klára þetta verk-
efni því önnur risastór og mjög fjár-
frek verkefni blasa þegar við okkur
Íslendingum. Það er meðhöndlun á
skólpi. Þar eru Íslendingar sannarlega
miklir eftirbátar flestra Evrópuþjóða.
Á sama tíma stæra menn sig af fisk-
veiðum úr hreinum og „ómenguð-
um” sjó. Það versta sem við gætum
gert í þeim efnum er að þagga málið
niður eins og sagan sýnir að gert
hefur verið hvað eftir annað í sorp-
málum Íslendinga.
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
Kwinanna soprbrennslustöðin sem hönnuð var fyrir Ástrali. Þar hafa menn horft fram á mikinn vanda eftir að
Kínverjar hættu að taka við sorpi frá þeim til endurvinnslu. Áætlað er á árinu 250 muni um 100 milljón tonn af sorpi
falla til í Ástralíu. Í dag fer um 1 tonn af sorpi að meðaltali á ári í urðun frá hverjum einasta íbúa Ástralíu á meðan
Svíar eru sagðir urða um 3 kg á mann.