Bændablaðið - 19.11.2020, Blaðsíða 7

Bændablaðið | Fimmtudagur 19. nóvember 2020 7
LÍF&STARF
Þegar þetta er skráð, er fyrsti snjór fallinn þetta haust hér við Eyjafjörð. Það er kalt í „kortunum“ næstu
daga og það vekur upp vísu góða sem
Þór Sigurðsson frá Sellandi í Fnjóskadal
orti einhverju sinni við líkar aðstæður að
hausti:
Grösin sölna, grána fjöll,
glöggt er haustsins letur.
Svona fara sumrin öll,
-senn er kominn vetur.
Í síðasta vísnaþætti kynnti ég til sögu Óla
Þorbjörn Sveinsson kenndan við Selá á
Skaga. ( f. 1846 d.?) Kornungur byrjaði hann
að gera vísur, og lýsir harðræði æsku sinnar
og dapurlegum foreldramissi, felldum í
fjórar línur. Föður- og móðurlaus réðst
Óli Þorbjörn sem smali að Skíðastöðum
í Ytri-Laxárdal í Skelfilsstaðahreppi. Til
Laxárdals orti Óli þessar þrjár vísur:
Laxárdals er lífvæn sveit,
lýðum miðlar gjaldi,
enga fegri ‘ég áður leit
undir sólar faldi.
Gleður bæði beima og sprund,
blómi sveita talinn.
Straumablá þar æðir um (?)
út í sæ um dalinn.
Áin veiði í sér ber,
afli fæst þar mætur,
í lygnum hyljum leikur sér
laxinn daga og nætur.
Og fólk flutti til Ameríku sem var vonar-
land þess tíma. Eitthvað myndu menn þó
hugsa sig um í dag:
Lít ég yfir liðna tíð,
löngu horfna daga.
Hafís, frostið, fönn og hríð
flúðu menn af Skaga.
Veturinn 1918 orti Óli:
Það er hagur öllum oss,
eyðast baga tíðir
þegar lagar fríður foss
fjörðinn Skaga prýðir.
Og á nýársdag 1932, orti Óli Þorbjörn:
Stefnir á Skaga stórhríðin,
stórum baga veldur.
Nýársdagur nýrunninn,
nú er ei fagur himinninn.
Á efstu árum orti Óli næstu tvær vísur:
Mitt er ævi skammtað skeið,
skunda þrátt um stræti.
Óðum hallar lífsins leið
lúnum undan fæti.
Kólnar blóð í æðum ótt,
á ég lóð þó hjari.
Þökk fyrir góða gleðinótt
garpa og fljóðaskari.
En víkjum til nýrri tíma. Í bréfkorni frá
Pétri Péturssyni, lækni á Akureyri, greinir
hann frá hagyrðingasamkomu, þar sem
ásamt honum sat Óskar Sigurfinnsson í
Meðalheimi. Þar var fyrir skáldin lagt,
hvort þeir hygðust „gefa undan sér“ á
Reðasafn Íslands að þeim látnum. Andsvar
Óskars í Meðalheimi gleymist engum
sem á hlýddu:
Mér varð fyrir löngu ljóst
að lífið allt má þreyja,
enda hef ég aldrei sóst
eftir því að deyja.
Væna gripi velja ber
vísindin svo dafni.
Það er ekkert undir mér
sem ætti heima á safni.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggð1@gmail.com
262MÆLT AF
MUNNI FRAM
Karólína í Hvammshlíð gefur út dagatal í þriðja sinn:
Sveitalífið og hugleiðingar
um sauðfjárbúskapinn
Karólína í Hvammshlíð heldur áfram að
skrásetja sveitalífið í máli og myndum og
gefa afraksturinn út í formi dagatals, um
þetta leyti árs. Þetta er þriðja árið sem hún
gefur út dagatal. Síðustu tvö ár gerði hún
það meðal annars til að fjármagna kaup
á dráttarvél – og vegna þess hversu vel
þær útgáfur gengu, ákvað hún að láta slag
standa einnig þetta árið.
Karólína Elísabetardóttir býr í Hvammshlíð
í Skagabyggð, Austur-Húnavatnssýslu, með
kindur sínar, hesta og hunda. Hún keypti
jörðina fyrir fimm árum er jörðin var í eyði og
hefur smám saman verið að stækka bústofninn.
„Ég hugsaði um það lengi fram og til baka
hvort ég ætti að halda áfram að gefa út dagatal.
En eftir að ég fékk um mitt sumar nokkrar
fyrirspurnir um „næsta dagatal“ ákvað ég að
láta vaða,“ segir Karólína.
Sauðalitur mánaðarins
„Fróðleikur, sögur og skoðanir“ er titillinn
á dagatalinu, innihaldið er þar með að vissu
leyti persónulegra en hin árin, þegar þjóðlegur
fróðleikur var uppistaða hins ritaða máls. Auk
upplýsinga um búskapinn á bænum og annarra
staðreynda skrifar Karólína þannig líka skoð-
anapistla núna; til dæmis um meintar tilviljanir,
umdeildan lausagang búfjár og kindvænar rún-
ingsaðferðir. Kaflarnir „sauðalitur mánaðar-
ins“ eru einnig nýjung og upplýsa lesendurna
ekki einungis um litbrigðin svart, mógolsótt,
svartbotnótt, flekkótt og margt fleira, heldur
eru líka einn eða tveir fulltrúar viðkomandi
litar í Hvammshlíðarhjörðinni kynntir nánar.
„Áherslan liggur þar með enn meira á sauð-
kindinni en áður. Það er brýn þörf á því finnst
mér, ekki síst í ljósi allt of lágs kjötverðs til
sauðfjárbænda,“ útskýrir Karólína.
„Það eru til ótal hrossadagatöl og
ljósmyndabækur í kringum hesta en til dæmis
lambadagatalið eftir Ragnar í Sýrnesi er
undantekning. Mér finnst það stórfurðulegt.
Íslenska sauðkindin skipti jafn miklu máli í
því að halda lífi í fólkinu áður fyrr og er í dag
ómissandi þáttur sveitamenningar og auðvitað
sem atvinnugrein.“
Bara júlí og ágúst alveg snjólausir
Eins og í fyrra fylgja áhugaverðar gamlar
myndir sem passa við efnið, jafnvel fleiri en
2020. „En samt sem áður prýða dagatalið úrvals
ljósmyndir úr hversdagslífi kindanna, hundanna
og hrossanna í Hvammshlíð. Jörðin tilheyrir
bæði Austur-Húnavatnssýslu og Skagafirði
og var í eyði frá 1888 þangað til ég flutti.
Núverandi bæjarstæði er í 310 m hæð þannig
að á venjulegu ári eru einungis júlí og ágúst
alveg „snjólausir“. Einstök náttúrufegurð birtist
í mörgum myndum og auk þess persónuleiki
fyrirsætanna sem eru langflestar nafngreindar.
Þetta er einmitt eitt markmiðið hjá mér; að
miðla sveitahamingju og gleðja lesendur, ekki
síst þá sem eiga heima á mölinni eða jafnvel
í útlöndum. Þess vegna er dagatalið bæði á
íslensku og á þýsku, textarnir eru samt ekki
alveg eins heldur skrifaðir með ólíkar þarfir
lesendahópanna í huga,“ segir Karólína en hún
fluttist til Íslands frá Þýskalandi þar sem hún
er fædd.
Fæst um allt land
Hægt er að kaupa dagatalið beint hjá Karólínu og
í verslunum á hennar svæði. Afhendingarstaðir
eru eftir samkomulagi á höfuðborgarsvæðinu,
á Suðurlandi og Austurlandi til að spara sem
flestum kaupendum dýrt burðargjald. /smh
Forsíða dagatalsins fyrir næsta ár.
Kaflarnir „sauðalitur mánaðarins“ eru nýjung og upplýsa lesendurna ekki einungis um litbrigð-
in svart, mógolsótt, svartbotnótt, flekkótt og margt fleira, heldur er þar að finna einn eða tvo
fulltrúa viðkomandi litar í Hvammshlíðarhjörðinni og þeir kynntir nánar.