Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Blaðsíða 70

er með að hjúkrunarfræðingar noti eiga það sameiginlegt að
notað er svokallað vatnspróf. Í vatnsprófi er sjúklingi gefið ör-
lítið vatn um munn til þess að meta kyngingargetu. Áður en
vatnspróf er gert er gengið úr skugga um að sjúklingur geti
haldið sér vakandi í að minnsta kosti 15–20 mínútur. Forsenda
vatnsprófs er einnig að sjúklingur geti setið uppréttur. Ef
minnsti vafi leikur á að um kyngingartruflun sé að ræða er
sjúklingur hafður fastandi og sérhæfður heilbrigðisstarfs mað -
ur, til dæmis talmeinafræðingur, kallaður til (Barnard, 2011).
Ekki er nægjanlegt að greina kyngingarerfiðleika heldur
þarf að skrá niðurstöður og koma þannig upplýsingum um
erfiðleikana til skila. Skráningu á kyngingarskimun er o ábóta -
vant (Joundi o.fl., 2017). Á Landspítalanum er ekki til staðar
auðveld leið til að skrá niðurstöður kyngingarskimunar og það
leiðir til þess að jafnvel þó að skimun sé framkvæmd eru
niðurstöður hennar ekki sýnilegar. Þetta þarf að leiðrétta.
Áhugavert var að sjá hin ýmsu úrræði sem notuð voru í
rannsóknum til þess að þjálfa hjúkrunarfræðinga við fram-
kvæmd kyngingarskimunar. Í rannsókn Freeland og félaga
(2016) var stuðst við hermiþjálfun með tölvustýrðri brúðu.
Hermiþjálfun getur verið góður kostur til þess að þjálfa hjúkr-
unarfræðinga/-nema áður en þeir framkvæma kyngingar-
skimun á sjúklingi. Til er hermi setur fyrir heilbrigðisstarfsfólk
sem starfar á Landspítalanum þar sem hægt væri að skipu-
leggja slíka þjálfun. Eir innleiðingu á þjálfun hjúkrunar -
fræðinga er mikilvægt að meta árangur þjálfunarinnar, t.d.
með því að fylgjast með gæðavísun (Anderson o.fl., 2016;
Sivertsen o.fl., 2017). Í FeSS (Fever, Sugar and Swallowing)
verkferlinum, sem stendur til að innleiða á taugalækningadeild
Landspítalans, er mikið af skemmtilegu námsefni, eins og
mynd bönd, glærur, hugmyndir að hermiæfingum og próf-
spurningar, sem nota má til að þjálfa hjúkrunarfræðinga í
gagnreyndum vinnubrögðum.

Ljóst var í niðurstöðum yfirlitsins að heilbrigðisstarfsfólk varð
fyrir ölmörgum hindrunum í tengslum við innleiðingu á
verkferlum sem snúa að eirliti með hita, blóðsykri og kyng-
ingarerfiðleikum. Hindranirnar, sem starfsfólkið minntist á,
voru til dæmis ónóg þjálfun, skortur á skipulagningu og
mann ekla (Dale o.fl., 2015). Í nýlegri rannsókn, þar sem 2388
sjúklingum eir heilaslag var fylgt eir, kom í ljós að með því
að ölga hjúkrunarfræðingum á heilaslagseiningum varð
marktæk fækkun á dauðsföllum fyrsta mánuðinn (Myint o.fl.,
2016). Athygli má vekja á því að þeim sjúklingum sem fengu
heilaslag um helgi vegnaði marktækt verr en þeim sem fengu
heilaslag á virkum degi. Hugsanlega má rekja það til verri
mönnunar hjúkrunarfræðinga, aukins ölda afleysingarfólks
og minni sérþekkingar.
Niðurstöður rannsóknar þeirra Kenny og félaga (2016)
sýndu að þeir sjúklingar sem lögðust beint inn á heilaslagsein-
ingu fengu marktækt betri meðferð en þeir sem voru ekki á
sérhæfðum deildum. Í sömu rannsókn kom einnig fram að
einungis 26% sjúklinga lögðust beint inn á heilaslagseiningu.
Á Íslandi leggjast sjúklingar oast fyrst inn á bráðamóttöku og
síðan inn á taugalækningadeild þar sem sérhæ eirlit fer
fram. Mælt er með að sjúklingar með heilaslag fari sem fyrst
inn á sérhæfða deild, helst innan ögurra klukkustunda, til að
njóta sérhæfðs eirlits. Eins og staðan er í dag bíða flestir sjúk-
linganna mun lengur en það. Þetta er óæskilegt þar sem á
bráðamóttökum eru o hindranir, eins og mikið vinnuálag og
skortur á verkferlum fyrir sjúklinga með heilaslag (Craig o.fl.,
2016).
Lokaorð
Mikil áhersla er lögð á margs konar læknisfræðilega meðferð
eða inngrip í bráðameðferð sjúklinga eir heilaslag. Það má
hins vegar ekki skyggja á mikilvægi gagnreyndrar hjúkrun-
armeðferðar sem hefur sannað gildi sitt. Með slíkum vinnu-
brögðum er hægt að draga verulega úr fötlun og auka bata-
horfur hjá sjúklingum sem hafa fengið heilaslag. Sérhæ hjúkr-
unareirlit með líkamshita, blóðsykri og kyngingu hefur
marga kosti. Til dæmis þarf ekki að uppfylla ákveðinn tíma-
ramma, eirlitið felur ekki í sér þörf fyrir sérhæfð tæki og
krefst þess einungis að ákveðnir verkferlar séu til staðar og að
starfsfólk fái þjálfun í að nota þá.
Heimildaskrá
Albert P. Sigurðsson. (2018). Segabrottnám við brátt blóðþurrðarslag er mesta
framför í læknisfræði í áraraðir: Erum við tilbúin til að veita slíka meðferð
á Íslandi? Læknablaðið 104, 19–26. doi:10.17992/lbl.2018.01.169
Alberts, M. J., Ollenschleger, M. D. og Nouh, A. (2018). Dawn of a new era
for stroke treatment: Implications of the DAWN study for acute stroke
care and stroke systems of care. Circulation, 137(17), 1767–1769. doi:
10.1161/CIRCULATIONAHA.118.033579
Al-Khaled, M., Matthis, C., Binder, A., Mudter, J., Schattschneider, J.,
Pulkowski, U., … Royl, G. (2016). Dysphagia in patients with acute is-
chemic stroke: Early dysphagia screening may reduce stroke-related pneu-
monia and improve stroke outcomes. Cerebrovascular Diseases, 42(1–2),
81–89. doi:10.1159/000445299
Anderson, J. A., Pathak, S., Rosenbek, J. C., Morgan, R. O. og Daniels, S. K.
(2016). Rapid aspiration screening for suspected stroke: Part 2: Initial and
sustained nurse accuracy and reliability. Archives of Physical Medicine and
Rehabilitation, 97(9), 1449–1455. doi:10.1016/j.apmr.2016.03.024
Aoki, S., Hosomi, N., Hirayama, J., Nakamori, M., Yoshikawa, M., Nezu, T.,
… Hiroshima University Hospital Stroke Swallowing Team. (2016). e
multidisciplinary swallowing team approach decreases pneumonia onset
in acute stroke patients. PLoS ONE, 11(5), 1–8. doi:10.1371/journal.pone.
0154608
Barnard, S. L. (2011). Nursing dysphagia screening for acute stroke patients
marianne e. klinke o.fl.
70 tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 96. árg. 2020
Á Íslandi leggjast sjúklingar oftast fyrst inn á
bráða móttöku og síðan inn á taugalækninga-
deild þar sem sérhæft eftirlit fer fram. Mælt er
með að sjúklingar með heilaslag fari sem fyrst
inn á sérhæfða deild, helst innan fjögurra
klukkustunda, til að njóta sérhæfðs eftirlits.
Eins og staðan er í dag bíða flestir sjúklinganna
mun lengur en það.