Blik - 01.04.1959, Page 48

46
B L I K
armenn (pietistar) í Danmörku
hlynna. að og bæta um uppeldi
barna, og auka fræðslu þeirra i
lestri, skrift og reikningi, svo
og í kristnum fræðum. Danir
höfðu þá þegar eins og fleiri
þjóðir gert miklar umbætur í
fræðslumálum sínum og bætt
stórlega alla aðstöðu til auk-
innar fræðslu barna fyrir ferm-
ingu. Konungur hafði gefið út
sérstök lagaboð um fermingu
bama árið 1736.
Danskir valdarnenn í skóla-
og kirkjumálum léðu þess vegna
eyra skýringum og frásögnum
Jóns, fyrrverandi rektors, um
hið auma ástand í fræðslu- og
kirkjumálum íslenzku þjóðar-
innar. Jón Þorkelsson ávann
sér traust þeirra og tiltrú. Þeir
sannfærðust um, að þar fór
maður traustur, víðsýnn og
þjóðrækinn, og málaleitanir
hans fengu hljómgmnn.
Það varð að ráði að senda sér-
stakan mann til íslands til þess
að kynna sér þessi mál öll og
gefa stjórnarvöldunum síðan
skýrslur um þau. Fyrir valinu
varð séra Ludvig Harboe, prest-
ur í Kaupmannahöfn, og skyldi
Jón Þorkelsson verða fylgdar-
maður hans, honum til aðstoðar
og leiðbeiningar.
Vegna strjálla samgangna og
einangmnar barst oft aðeins
ómurinn til Vestmannaeyja af
fréttum, sem annars voru land-
fleygar. Svo var um væntan-
lega sendiför Danans séra Lúð-
vigs Harboes til íslands árið
1741.För hans var stefnt að
Hólum fyrst og fremst. Þar var
þá biskupslaust.
Hólamenn og aðrir Norðlend-
ingar, sem stunduðu sjóróðra
undir Jökli eða á Suðurnesjum
á vetrarvertíð 1741, höfðu ýms-
ar kynjasögur að segja um
þennan væntanlega danska
prest. Þeir kunnu jafnvel utan-
bókar níðvísur um hann. Hann
skyldi sendur til Islands til þess
að boða nýja siðbót hinna svo-
kölluðu heittrúarmanna í Dan-
mörku. Enn skyldi íslenzka
þjóðin skipta um kirkjusiði og
taka upp nýjar sáluhjálparleið-
ir! Sakramenntið skyldi afnum-
ið. Prestar settir af embætti.
Gamlar og ástsælar guðsorða-
bækur skyldu hverfa úr heimil-
unum. Jafnvel skyldu ný kirkju-
rán eiga sér stað, ef svo bæri
undir.
Hinir hraustari og kjarkmeiri
Islendingar fylltust heilagri
gremju og háskasamlegum
hugsunum, er þeir heyrðu þetta,
en veimiltíturnar og viðkvæmt
kvenfólk bað guð góðrar hjálp-
ar og miskunnar.
Líklega hefur það ekki verið
fyrr en með vertíð 1742, er
Landmenn komu í verið til Vest-
mannaeyja, að Eyjabúum bár-
ust þessar geigvænlegu norðan-
fréttir.
Þjóðin var umkomulaus og