Saga - 2014, Blaðsíða 228

höfundur tiltekið menningarpólitískt erindi við samtímann. Hann vill
„kynna fegurð torfsins sem byggingarefnis“ og „kveikja áhuga hjá arkitekt-
um og öðrum húsagerðarmönnum á handverki þessarar sérstöku bygging-
arhefðar“ og stuðla þannig að enduruppgötvun þjóðlegrar hefðar í íslenskri
byggingarlist. Í anda viðtekinna varðveisluhugsjóna vakir líka fyrir honum
hið eilífa verkefni „að standa vörð“ um þau torfhús sem finnast á Íslandi frá
gamalli tíð og viðhalda þeirri handverkskunnáttu sem nauðsynleg er til að
endurnýja þau með hefðbundnum hætti. Þótt uppbygging verksins hverf-
ist um tæknilega útfærslu efnismenningarinnar er hið menningarpólitíska
erindi aldrei langt undan.
Ritið er mikið vöxtum og ljómandi fallegur prentgripur, í stóru broti,
prentað á þykkan mattan pappír sem sameinar það að myndir njóta sín vel
og bókin er þægileg aflestrar, blessunarlega laus við glanspappírinn sem
torveldar lestur. Þótt bókin sé stór og mikil er gripurinn ekki þungur og því
hægt að koma sér vel fyrir við lesturinn. Uppsetningin er að mörgu leyti
snotur, ekki síst hvað varðar allar þær ljósmyndir og skýringateikningar af
ýmsum toga sem prýða bókina. Þegar fjallað er um byggingarlist er mynd-
ræn framsetning mikilvæg og hér hefur tekist vel til á því sviði; teikning-
arnar vinna oft ágætlega með textanum til að auka skilning, svo sem á
torfhleðsluaðferðum og húsaskipan torfbæja, og margar myndirnar gleðja
líka augað. Eitt atriði varðandi uppsetningu lét undirritaður þó fara í taug -
arnar á sér, en það er að í bókinni eru alltof mörg greinaskil; víða standa
setningar stakar milli skila án þess að textinn gefi tilefni til þess að því er séð
verður.
Ritið skiptist í fimm meginkafla og er þó einn langsamlega lengstur.
Fyrsti kafli fjallar um byggingarefnið, sjálft torfið, og meðferð þess eins og
lesa má úr þeim torfbyggingum sem til eru. Í kaflanum er greint frá mis-
munandi aðferðum við byggingu torfbæja, hvernig torf hefur verið valið,
skorið og hlaðið. Hér byggir höfundur á reynslu sinni og þekkingu og tekst
að miðla efninu skilmerkilega með góðum skýringarmyndum. Kaflanum
blæðir að vísu út í lokin, með heldur losaralegri umfjöllun um kosti og galla
byggingarefnisins, þar sem tæpt er á ýmsum þáttum án þess að takist að
byggja upp skipulega greiningu á hentugleika torfsins.
Annar kafli ber yfirskriftina „Torfbæjarrannsóknir“. Þar er að finna sam-
antekt um fornleifa- og byggingarsögurannsóknir og gefið yfirlit yfir
viðteknar hugmyndir um þróunarsögu byggingarhefðarinnar, með styttri
umfjöllunum um m.a. kirkjur og klaustur og torfgarða. Kaflanum líkur á
umfjöllun um það rof sem varð í húsagerð Íslendinga í lok 19. og á fyrri
hluta 20. aldar, þegar torfhús hurfu úr almennri notkun, og hvernig þau skil
birtust í verkum arkitekta og menningarpólitískri umræðu á fyrstu áratug-
um 20. aldar. Í ljósi menningarpólitísks erindis höfundar við samtímann
saknar maður hér umfjöllunar um varðveislupólitík og rannsóknir á menn-
ingarpólitískri stöðu torfbæjarins á seinni árum.
ritdómar226
Saga vor 2014_Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2014 12:02 Page 226