Saga - 2014, Blaðsíða 202

annarra hjú ef frá eru talin fáein ár sem hún var húsfreyja í hjónabandi, sem
þó lék hana grátt. Þá var hún húskona á tímabilum en lést sem niðursetn-
ingur enda orðin fjörgömul. Sagan varpar ljósi á hvernig fólk af hennar
sauðahúsi gat þó komið sér upp örlitlum bústofni og drýgt sér í munni það
sem húsbændur létu því í té. Gefur þetta fjölgreinda mynd af jafnvel
smæstu sveitaheimilum á umræddum tíma.
Þá skipti máli hvar í systkinaröðinni einstaklingurinn var. Þetta má sjá
í samanburði á lífshlaupi þriggja systra frá Teigi í Hrafnagilshreppi en þar
var æskuheimili Guðrúnar í 10 ár. Guðrún eldri dvaldi lengur á heimili for-
eldranna en Guðrún yngri sem sagan fjallar um. Hún fór í vist 12 ára göm-
ul á nágrannaheimili. Höfundur hallast að því að það sýni að hún hafi verið
sú fyrsta af systkinunum „sem hafði dug til að fara að heiman í vist“ (bls.
146, sjá þó bls. 66–67). Þetta er að vísu alls óvíst. Líklegra er að foreldrarnir
hafi séð meira gagn í að hafa elstu systurina heima við vegna bústarfanna
en getað séð af þeirri næstelstu þegar kom að því að létta á heimilinu. Þetta
kann að hafa skapað eldri systurinni forskot. Hún varð líka farsælli í hjóna-
bandi og tók loks við búi foreldranna. Guðbjörg, yngri systir, var lengur
heima og naut líklega betra atlætis en sú systirin sem fyrst var send til
vandalausra, haslaði sér síðan völl sem vinnukona á stöndugum heimilum
og varð a.m.k. (tvöföld) barnsmóðir Akureyrarkaupmanns, þótt það sé e.t.v.
ofmælt að ætla að hún hafi verið ástkona hans í nútímaskilningi, eins og
gefið er í skyn (bls. 95).
Þrátt fyrir margvíslega vinnu með handritstextann og stafrétta útgáfu
hans eru ýmis atriði í honum sem ekki eru að fullu skýrð og hefði verið
gaman að fá túlkun rannsakandans á. Má þar nefna ummæli um „kot skó-
makarans“ (bls. 151). Þau vekja spurningu um hvort sérhæfðan handverks-
mann hafi verið að finna í Eyjafirði snemma á 19. öld. Hitt er raunar ekki
eins áhugavert í hvaða koti hann bjó og í öllu falli ástæðulaust að ætla að kot
sé hér stytting á bæjarnafni, eins og höfundur gerir ráð fyrir (bls. 129–130).
Benda má á fleiri atriði, en hér verður lesandi að beygja sig fyrir því að höf-
undur vinnur með textann sem einsögulega heimild en ætlar sér ekki að
vinna með hann textafræðilega. Óljósustu ummæli Guðrúnar Ketilsdóttur
verða enda seint að fullu skýrð.
Eins og að framan segir verður höfundi mikið úr rýrum efnivið. Þó má
segja að sums staðar sé lopinn teygður nokkuð og settar fram tilgátur sem
virðast fremur ótrúverðugar. T.d. er ólíklegt að systkinin á Teigi hafi valið
frjálst úr þeim 20 bókum sem á tímabili voru til á heimilinu við „lestrar-
kennslu“ (svo) sína, en þar er líklega fremur átt við lestrarnám, eða stundað
umfangsmikið sjálfsnám með þeirra hjálp (bls. 55, 59, 94). Þá virðist fremur
ólíklegt að til hafi verið mikið af bókum umfram þær sem taldar eru, a.m.k.
bækur veraldlegs efnis, þar sem þær voru lítt fáanlegar á þeim tíma sem
skráin miðar við (1785) (sjá ummæli á bls. 57). Þá virðist fráleitt að Guðbjörg,
systir Guðrúnar, hafi „sérhæft sig í barnakennslu“ (bls. 94). Þar liggur vand-
ritdómar200
Saga vor 2014_Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2014 12:02 Page 200