Fréttablaðið - 22.01.2022, Blaðsíða 16

Sif
Sigmarsdóttir
n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is,
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún
Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
n Mín skoðun
Skoðanir
eru eðlileg-
ar. Ólíkar
skoðanir
eru nauð-
synlegar.
Þær búa til
súrefnið í
samfélag-
inu.
Margir
ylja sér nú
við til-
hugsunina
um tilver-
una eftir
Covid en
Alþjóða-
heilbrigðis-
málastofn-
unin spáir
lokum
heimsfar-
aldursins á
árinu.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Verð á rafmagni er orðið svo hátt í Bretlandi
að fjöldi fólks hefur ekki lengur efni á að
kynda heimili sín. Hneykslun vakti nýverið
þegar breska orkufyrirtækið Ovo ráðlagði
viðskiptavinum sínum að sækja sér hita með
því að faðma gæludýrin sín, hefði það ekki
efni á að kveikja á ofnunum. Annað orku­
fyrirtæki, E.ON, sendi viðskiptavinum sínum
sokka í pósti.
Margir ylja sér nú við tilhugsunina um
tilveruna eftir Covid, en Alþjóðaheilbrigðis­
málastofnunin spáir lokum heimsfarald­
ursins á árinu. Í gráma janúarmánaðar snúast
áætlanir um hinn nýja veruleika gjarnan
um ferðalög til heitra landa og gleðskap. Svo
kann þó að vera að handan hornsins bíði
annað en sú veröld vellystinga sem okkur
dreymir um.
Frábær faraldur
Í kórónaveirufaraldrinum urðu hinir ríku
ríkari og þeir fátæku fátækari. Samkvæmt
skýrslu hjálparsamtakanna Oxfam sem
birt var í vikunni, tvöfaldaðist samanlagður
auður tíu ríkustu manna veraldar á tímum
heimsfaraldursins. „Milljarðamæringar áttu
frábæran faraldur,“ sagði Gabriela Bucher,
framkvæmdastjóri Oxfam. „Seðlabankar
dældu fjármunum inn á fjármálamarkaði til
að bjarga hagkerfum, en mikið af verðmæt­
unum endaði í vösum milljarðamæringa sem
stórgræddu á bólum á hlutabréfamörkuðum.“
Á sama tíma og eignir manna á borð við
Elon Musk og Jeff Bezos blésu út, drógust
tekjur 99 prósenta mannkyns hins vegar
saman, samkvæmt skýrslunni. Vegna
sóttvarnaaðgerða, samdráttar í alþjóðavið­
skiptum og túrisma, fjölgaði fólki sem lifir í
fátækt um 160 milljónir.
Bretland gæti orðið fyrst landa til að lýsa
kórónavírusfaraldrinum lokið, en mjög
hefur hægt á smitum og spítalainnlögnum
þar nýverið. Sú heimsmynd sem blasir við
handan hamfaranna er þó ekki glaumur og
gleði. Launaójöfnuður hefur aukist í fyrsta
sinn í tíu ár, verðbólga hefur ekki verið jafnhá
í þrjátíu ár, skattbyrði hins almenna launþega
þyngist og fjölskyldur þurfa að velja milli
þess að kynda eða kaupa mat.
Veröldin eftir kóvid var á dagskrá árs­
fundar Alþjóðaefnahagsráðsins, sem venju­
lega er haldinn í Davos, en fór fram í vikunni
rafrænt vegna heimsfaraldursins. Fundinum
barst opið bréf af óvenjulegum toga. „Við
getum ekki annað en viðurkennt að í þau
tvö ár sem veröldin hefur gengið í gegnum
ólýsanlegar þjáningar vegna heimsfaraldurs
hefur auður okkar snaraukist,“ sagði í bréfinu
sem var undirritað af hundrað milljarðamær­
ingum víða að úr heiminum. „Fæst okkar, ef
nokkurt, geta þó í einlægni sagst hafa borgað
sanngjarna skatta.“
Í bréfi til efnahagsráðsins krefst ríkasta fólk
veraldar þess að það sé tafarlaust krafið um
hærri skatta, svo að byggja megi upp sann­
gjarna veröld úr sviðinni jörð heimsfarald­
ursins: „Skattleggið þau ríku, skattleggið
okkur strax.“ Á listanum má finna Dani,
Norðmenn, Bandaríkjamenn, Breta og Þjóð­
verja. Þar var þó ekki að finna neinn auðjöfur
frá einu ríkasta landi heims, Íslandi.
Teikn eru á lofti um að veruleikinn eftir
Covid verði tvískiptur. Annars vegar blasir
við draumkennd veröld hinna fáu sem knýja
áfram eftirspurn eftir Range Rover jeppum og
skíðaferðum til Ischgl, hins vegar óttablandin
grámóska hinna fjölmörgu sem þurfa að gera
sér að góðu að faðma gæludýrin sín til að
halda á sér hita.
Á Íslandi kann að virðast langt í endalok
faraldursins. Freistandi er því að „dvelja í
möguleikanum“ eins og ljóðskáldið Emily
Dickinson komst að orði – ylja sér við óra. En
hinn nýi veruleiki er handan hornsins. Hver
hann verður er undir okkur komið.
Hér á landi eins og annars staðar hafa
fjölmargir hagnast gífurlega í heimsfaraldr­
inum. Er ekki tímabært að spyrja hver sé
eðlilegur hlutur þeirra í komandi uppbygg­
ingarstarfi? n
Handan hamfaranna
Skoðanaskipti á Íslandi gætu verið í
hættu af ástæðu sem rekja má til upp­
lýsingahræðslu. En svo er nú komið,
að því er virðist í æ f leiri tilvikum, að
betur fer á því að halda sig til hlés en
að tjá hug sinn til manna og málefna.
Og láti menn í ljósi álit sitt og afstöðu eru
þeir nú hæglega skotnir á færi – það er tíska
dagsins, krafa kvöldsins; þeir skuli lítillækk­
aðir, forsmáðir og bannfærðir, gott ef ekki
útilokaðir. Skoðun er nefnilega ekki lengur
sjálfsögð, eðlilegt efni í umræðu, hvati til
vitrænna samskipta, hvað þá saklaus máti
til gagnrýninna tjáskipta, heldur er hún
meiningarfull og oft og tíðum ofhlaðin af
gildismati, og þess þá heldur hættuleg og
afhjúpandi fyrir allan okkar innri mann.
Í raun og veru hefur rannsóknarréttur
miðalda verið endurvakinn með aðstoð
eilífðartækninnar sem festir öll okkar sam­
skipti til frambúðar – og það sem við segjum
í dag, kannski umhugsunarlaust og ógæti­
lega, felur í sér endanlega dóminn um okkar
ágæti. Við erum það sem við segjum og
gerum á samfélagsmiðlum – og þar er komin
varanleg umsögn um mannkosti okkar, ef
þeir eru þá á annað borð einhverjir.
Staðan er nefnilega þessi: Umburðarlyndið
og þolinmæðin gagnvart skoðunum annarra
virðist vera á undanhaldi, altso hleypidóma­
leysið og mildin í samskiptum við þá sem
kunna að halda öðru fram en maður sjálfur.
Og verst er óþolið gagnvart skrýtnum
skoðunum, óvæntum, allt öðru vísi en áður
hafa verið viðraðar, en einkum og sér í lagi
gagnvart skýrum málflutningi fólks sem vill
bara standa í lappirnar og leyfa sér annað en
hjarðhegðun.
Þessi hægfara þróun í átt til einnar leyfi­
legrar skoðunar í hvaða málaflokki sem
er, mun grafa undan lýðræðinu. Hún mun
draga þróttinn úr lífsnauðsynlegu samtali
þjóðarinnar um áherslur og stefnur – og hún
mun líka gera samfélagið einsleitara og ótta­
slegnara.
Skoðanir eru eðlilegar. Ólíkar skoðanir eru
nauðsynlegar. Þær búa til súrefnið í sam­
félaginu. Ysti maðurinn til hægri græðir allt­
af á samtalinu við ysta manninn til vinstri
– og miðjumaðurinn þar á milli hefur alltaf
eitthvað mikilvægt til málanna að leggja. Og
það er af því að eitthvert inntak er til í öllum
skoðunum, einhver kjarni sem verðugt er að
velta fyrir sér. Og vera sammála honum og
vera ósammála honum.
En útiloka hann ekki. n
Skoðanafrelsi
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 22. janúar 2022 LAUGARDAGUR