Bændablaðið - 16.12.2021, Blaðsíða 86

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 202186
BÆKUR& MENNING
Það var um fagurt sumarkvöld
í byrjun aldarinnar sem ungur
maður sté fæti sínum inn fyrir
gróinn svörð Hallormsstaðaskógs
og ákvað að þarna í trjálundi skyldi
hann dvelja í tjaldi sumarlangt.
Sumrin urðu fleiri en eitt og fleiri
en tvö, árin liðu og ungi maðurinn
óx úr grasi en hélt ávallt þeim vana
sínum að heimsækja skóginn sinn.
Bjartar næturnar fönguðu hjarta hans
og á þessum stundum orti hann sín
fegurstu ljóð, þar sem tilfinningarnar
fengu að njóta sín óhindrað. Þessi
ungi maður bar nafnið Þorsteinn
Valdimarsson, sem í minningargrein
var kallaður skáld gróandans og
gleðinnar, eitt besta ljóðskáld okkar
Íslendinga og einn af frumkvöðlum
íslenskrar limru.
Þorsteinn fæddist á Brunahvammi
í Vopnafirði á þrítugasta og fyrsta
degi októbermánaðar, árið 1918,
elsti sonur hjónanna Péturs Valdimars
Jóhannessonar og Guðfinnu
Þorsteinsdóttur. Þorsteinn varð
snemma skáldmæltur enda átti hann
ekki langt að sækja sköpunargáfuna.
Móðir hans var afar skáldhneigð, ljóð
og tungumál voru henni snemma hug-
leikin og eftir hana liggja falleg verk,
bæði frásöguhættir og ljóðabækur
undir nafninu Erla skáldkona.
Árið 2013 var verkum hennar
safnað saman og útgefið, fimm binda
ritsafn sem telur yfir nítján hundruð
blaðsíður.
Guðfinna, ásamt manni sínum,
Pétri Valdimar Jóhannessyni hóf
búskap á heiðarbýlinu Bruna-
hvammi, en eftirfarandi vísu, Kvöld
í sveit, orti Guðfinna á býlinu sínu og
má gera sér í hugarlund þá hugarró
og tilfinningar er bærðust innra með
henni.
Hofsá rennur hægt að sævi,
hvamminn fyllir nið.
Fuglakvak í kjarri rýfur
kvöldsins þögn og frið.
Önnur vísa, laglega með farin og
myndræn þó stutt sé:
Sólin skín á sundin blá,
senn er mál að rísa.
Við mér blasa víð og há
veldi morgundísa.
Á Brunahvammi fæddist þeim
hjónum barnahópur sem flest voru
bæði hagyrt og næm á umhverfi sitt og
upplifanir. Guðrún Valdimarsdóttir,
næstelst systkinanna og þeirra
langlífust býr stálslegin og ern á
Eyrarbakka – en hún gaf út ljóða-
bókina Bláklukkur 91 árs að aldri.
Bláklukkur innihalda ljóð og lausa-
vísur af fegurstu gerð þó ekki hafi
Guðrún flíkað skáldagáfu sinni, en
hún hefur ort kvæði og vísur síðan
um ellefu ára aldur.
Þorsteinn bróðir hennar, sem gaf
út fyrstu bók sína, Villta vor, árið
1942, var af mörgum talinn hefðbund-
ið og snjallyrt skáld, hlotinn styrkri
málkennd en þó með rómantísku
ívafi. Í þessari fyrstu bók brá þó við
tilfinningasömum geðsveiflum ungs
manns, bæði þunglyndislegum sem
glaðværum.
Limruháttur
Þorsteinn var óhræddur við að
bregða á leik og er einn þeirra fyrstu
íslensku skálda er
ruddu brautina
þegar kom að lim-
ruforminu. Árið
1965 gaf Þorsteinn
út ljóðabók sína
Limrur og mátti
sjá nýjan brag á
kveðskap hans. Eins
og nafn bókarinnar
gefur til kynna voru
öll kvæðin undir
því sem kallast lim-
ruháttur, fimm lína
bragarháttur þar sem
skop og háð er haft í
fyrirrúmi. Eru limrur Þorsteins engin
undantekning og er kveðskapurinn
„Fríháls“ gott dæmi:
Ég aðhefst það eitt sem ég vil
og því aðeins að mig langi til.
En langi þig til
að mig langi til
þá langar mig til svo ég vil
Helstu ljóðabækur Þorsteins eru
annars upptaldar með ártali; Villta vor
1942, Hrafnamál 1952, Heimhvörf
1957, Heiðnuvötn 1962, Limrur,
1965, (endurútg. 1981 og 1988),
Vegastafrófið (barnavísur) 1966 og
endurútg. 1968, Fiðrildadans 1967,
Draumvísa 1969 og Yrkjur 1975.
Þegar hann lést árið 1977 hafði hann
að fullu búið til prentunar ljóðabók
er hann nefndi Smalavísur.
Smalavísurnar áttu að koma út á
afmælisdegi móður hans, 26. júní, en
vegna tafa hjá útgáfu fór það svo að
almenningur leit þær ekki augum fyrr
en í lok septembermánaðar sama árs.
Þorsteinn hafði sjálfur haft ríka hönd
í bagga er viðkom helst öllu hvað
varðaði bókina sína, hafði sterkar
skoðanir á bæði umbroti, leturgerð
og stærð, tegund pappírs bæði á
síðum og bókarkápu.
Í minningargrein er eftir því tekið
að honum var órótt þegar líða tók
á haustið og átti það til að hvessa
sig vegna seinagangs þeirra sem
að útgáfunni komu. Virðist liggja á
þó fáir viti af hverju, slíkt er ólíkt
honum, en sjálfur ræðir hann ekki sín
hjartans mál. Útgáfuna hafði hann
enn í sínum höndum er hann lést
aðeins 59 ára gamall, en Smalavísur
komu út haustið 1977, nokkrum
vikum eftir dauða hans.
Árið 1976 hafði verið ákveðið
að stofna Erlusjóð til minningar um
Guðfinnu Þorsteinsdóttur, móður
hans, sem átti að þjóna hvers konar
líknar- og menningarmálum. Útgáfa
Smalavísna var til styrktar þessum
sjóði og þarna jafnframt hinsta
kveðja Þorsteins.
Samkvæmt dagblaðinu Tímanum,
árið 1977, var Þorsteinn auk þess
að vera skáld, gífurlega afkastamik-
ill þýðandi m.a. á söngleikja- og
óperutexta sem margir hverjir eru
hrein meistaraverk að mati kunnáttu-
manna. Einnig þýddi hann ógrynni
sönglaga fyrir kóra og einstaklinga
og auk þess er til ógrynni af lausa-
vísum eftir hann sem ef til vill aldrei
eiga eftir að komast í bók. Til við-
bótar má geta þess að hann þýddi
einn frægasta texta Bob Dylans um
tímana sem breytast. (´The times
they are a-changin')...
Te & hunangsdrykkja
Þorsteinn var þekktur fyrir gestrisni
sína sem og örlátur veitandi allra
handa þó hann væri nokkur einfari að
eðlisfari. Hann bauð gjarnan upp á te
og hunang til drykkjar ef gestkvæmt
var auk þess að kveikja ætíð á kerta-
ljósi, jafnvel þó bjart væri af degi og
rafmagnsljós í lofti. Eftir honum er
haft að „best væri að hafa lifandi ljós
líka og hafa það hjá okkur“.
Hann hélt sér jafnan utan við
alfaravegi lífsins, var barnlaus og
ókvæntur en á allan hátt þekkt-
ur fyrir ljúfmennsku og hrifnæmi
og þótti kært að vera til liðs þegar
á þurfti.
Þorsteinn var tíður gestur í
Hallormsstaðaskógi Austurlands eins
og áður sagði og bera ljóð hans mörg
hver vitni um ást hans á náttúrunni.
Þó hefur eitt þeirra verið helgað bar-
áttu herstöðvaandstæðinga enda var
Þorsteinn bæði friðarsinni og með
öllu andvígur hernaði. Ljóðið sem
hér um ræðir heitir „Þú veist í hjarta
þér“ og samið árið 1976.
Þennan fallega texta tók hljóm-
sveitin Hjálmar upp á arma sína á
plötunni Ferðasót sem gefin var
út árið 2007 og hefur lagið hlotið
mikið lof í útsetningu þeirrar hljóm-
sveitar. Færri vita þó að söngvari
og textasmiður Hjálma, Þorsteinn
Einarsson, ólst upp í grónu umhverfi
Hallormsstaðar – einnig þekktur fyrir
fallega og oft angurværa texta þess,
sem viðkvæmni náttúrunnar hefur
alið frá unga aldri.
Þorsteinn Valdimarsson liggur
nú í sinni hinstu hvílu í Hallorms-
staðaskógi og hefur verið reistur
minnisvarði honum til heiðurs í trjá-
lundinum fagra þar sem hann hafði
fyrir venju að slá upp tjaldinu sínu.
Í minningargrein um hann kemur
fram að á Hallormsstað hafi enginn
frekar átt heima, umvafinn kyrrð og
hlýju náttúrunnar, skáldið tilfinn-
ingaríka sem var í senn eldhugi og
öðlingur í öllu sínu lífi. /SP
Þorsteinn Valdimarsson:
Skáld gróandans og gleðinnar
Hér sér yfir Hallormsstað.
Þú veist í hjarta þér, kvað vindurinn
að vegur drottnarans er ekki þinn.
Hann er þar sem gróanda þytur fer
og menn þerra svitann af enni sér
og tár af kinn og tár af kinn.
Þú veist í hjarta þér kvað vindurinn
að varnarblekking er dauði þinn.
Engin vopnaþjóð er að vísu frjáls
og að vanda sker hún sig fyrr á háls
en óvin sinn, en óvin sinn.
Þú veist í hjarta þér, kvað vindurinn
að vald og ríki´ er ekki manngrúinn.
Hvað þarf stóra þjóð til að segja satt
til að sólarljóð hennar ómi glatt
í himininn, í himininn.
Sími: 517-8240 - Súðarvogur 20 - www.eyjalind.is
Vertu vinur okkar á Facebook
Sæti og varahlutir í
- Lyftara
- Vinnuvélar
- Vörubíla
- Báta