Bændablaðið - 16.12.2021, Blaðsíða 92

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 202192
LÍF&STARF
Jólakrydd
Barnaþrautir
Um síðustu jól héldum
við að jólin 2020 yrðu
algjörlega einstök sökum
óvenju legra aðstæðna út
af heimsfaraldri Covid-19.
Því hefði trúlega sjald-
an ver ið mikilvægara að
finna upp á einhverju skemmti -
legu að gera. Nú lítur út fyrir
að jólin 2021 geri sömu kröfur
til fólks vegna kórónuveirufar-
aldursins sem enn geisar um allar
jarðir.
Eins og áður býður Bændablaðið
því upp á þrautir til að glíma við
fyrir jólin eftir snillinginn Braga
Halldórsson.
Fyrsta barnaþrautin sem
full orðnum er að sjálfsögðu
líka heimilt að glíma við er
tiltölulega einfalt púsluspil.
Önnur þrautin er kannnski
ekki alveg jafn auðveld og
hún sýnist og reynir þar á
rökhugsun. Þriðja þrautin er stafar-
ugl sem reynir dálítið á heilastarf-
semina.
Lausnirnar er að finna á bls. 98,
en það er auðvitað harðbannað að
kíkja áður en reynt er við þrautirnar.
Jólakrossgáta Bændablaðsins er
svo vegleg að vanda. Lausnin á henni
verður birt í fyrsta blaði ársins 2021
sem væntanlegt er 14. janúar.
Íslendingar eru vanir að gera vel
við sig í mat og drykk um jólin,
gefa gjafir og gleðjast. Fólk fagnar
fæðingu Krists og upprisu ljóssins.
Mesta skammdegið er liðið og sólin
farin að hækka á lofti.
Flestir eiga sínar matarhefðir
um jólin en aðrir breyta til og prófa
eitthvað nýtt um hver jól.
Krydd af ýmsu tagi eru ómiss andi í
matreiðslunni og í marga jólarétti eru
höfð krydd sem ekki eru hversdags
á boðstólum. Dæmi um það sem má
kalla jólakrydd eru einiber, negull,
engifer, múskat, kardimomma,
allrahanda, stjörnuanís, vanilla og
jafnvel kanill. Allt bragðmikil krydd
sem gefa matnum sérstakan keim.
Einiber
Einir vex víða á norðurhveli og
meðal annars hér á landi. Bragðið
af einiberjum er sætt og með vott
af barri.
Á heimasíðunni Íslenskt lambakjöt
segir að marin einiber séu góð til
að krydda villibráð og að þau eigi
því vel við ýmsa norður-evrópska
lambakjötsrétti, ekki síst í kryddlegi
og sósum með rauðvíni, lárviðarlaufi,
hvítlauk og blóðbergi.
Berin fara einnig vel með
rósmaríni, marjoram, pipar, kúmeni
og sellerífræi.
Þurrkaðar einigreinar gefa jólalykt
séu þær brenndar.
Allrahanda eða negulpipar
Ólík því sem ætla mætti er kryddið
allrahanda ekki blanda af allra handa
kryddum því það er unnið úr beri
Pimenta dioca og stundum kallað
negulpipar og því hrein kryddtegund.
Bragðið minnir á blöndu af negul,
múskati og kanil og þaðan er nafnið
dregið. Kryddið er vinsælt í Evrópu
og notað í pylsur, til að krydda þurrk-
að kjöt og til að bragðbæta svína- og
hænsnakjöt. Auk þess sem það er
notað við pæklun grænmetis. Auk
þess sem það er talsvert notað við
bakstur.
Negull
Óneitanlega minnir útlit neguls á
nagla og kryddið því oft kallað negul-
naglar. Gott er að stinga negulnöglum
í mandarínur og appelsínur og kalla
þannig fram jólailm.
Negull er mikið notaður í lamba-
kjötsrétti í Arabalöndunum og hann er
sagður fara vel með kanil, allrahanda,
múskati, kardimommum, engifer,
chili, kóríanderfræi, fennikufræi og
lárviðarlaufi.
Múskat
Ilmurinn af múskati er mjög afgerandi
en bragðið eilítið sætt. Kryddið er
notað til að bragðbæta kökur, sæl-
gæti, búðinga, kjöt og sósur, ýmiss
konar drykki eins og eggjapúns og
expressókaffi, einnig gott í kartöflu-
rétti. Múskat fer vel með öðru kryddi
eins og kanil, kardimommum, negul,
engifer, pipar, blóðbergi, kóríander og
broddkúmeni.
Til að fá sterkt múskatbragð er
best að kaupa heilar múskathnetur
og raspa þær rétt fyrir notkun.
Engifer
Vinsældir engifers hafa aukist hratt
undanfarin ár og er það hluti af dag-
legri fæðu fjölda fólks hér á landi.
Fersk rifin engiferrót er bragðsterk
og góð í súpur, í jólaglögg og með
núðlum. Þurrkað engiferduft er
bragðminna og hentar því tvímæla-
laust betur í jólabaksturinn.
Engifer fer vel með ferskum chili,
sítrónu- og límónusafa, sojasósu,
vorlauk, hvítlauk, myntu, túrmerik
og þurrkuðu kryddi eins og kanil,
kardimommum, negul, múskati,
papriku, pipar og saffrani.
Stjörnuanís
Ilmríkt krydd með lakkrískeim.
Aldinið er eitt af undirstöðukryddum í
kínverskri, asískri og indverskri mat-
argerð og mikið haft með svínakjöti
og önd og í Norður-Afríku er það
algengt í lambakjötsréttum.
Fer vel með chili, kanil,
fennikufræi, kóríander, hvítlauk,
engifer, sítrónugrasi og sojasósu.
Vanilla
Flestir þekkja bragðið af vanillu og
þykir gott. Þrátt fyrir það hafa margir
aldrei smakkað náttúrulega vanillu
þar sem yfir 90% af vanillu á markaði
er bragðefni sem er að mestu unnið
úr trjákvoðu.
Vanillubragðefni, hvort sem það er
náttúrulegt eða vanillulíki, er mikið
notað til að bragðbæta drykki og mat-
vörur auk þess sem það er notað sem
lyktarefni í snyrtivörur. Vanilluís er
feikilega vinsæll auk þess sem vanilla
er algengt íblöndunarefni í súkkulaði,
karamellum, kaffi og kökum.
Kanill
Í huga margra minnir lyktin af kanil
á jólin enda kanill mikið notaður í
jólabaksturinn, til dæmis piparkökur.
Auk þess sem kanill er ómissandi út
á grjónagraut. Í Arabalöndunum eru
kanilstangir notaðar til að krydda
lambakjötsrétti. /VH
Lyktin af kanil minnir á jólin enda kanill mikið notaður í jólabaksturinn, til dæmis piparkökur.
Hvaða tveir af hálfu hringjunum,
ef þeir eru lagðir saman, eru eins
og heili hringurinn efst?
„Hvaða litarugl er þetta
nú eiginlega,“ sagði Kata
önug. „Þetta hringsnýst
allt svo það er ekki
hægt að horfa á þessa
lita hringi án þess að fá
höfuðverk,“ bætti hún
við og ranghvolfdi í sér
augunum. Lísaloppa las
leiðbeiningarnar. „Hér
stendur, hvaða tveir af
hálfu hringjunum, ef þeir
eru lagðir saman, eru eins
og heili hringurinn efst?“
Þær horfðu á hringina
dágóða stund. „Nei,“
sagði kata. „Þetta er bara
ein lita hringavitleysa
Konráð
á ferð og flugi
og félagar
414
Sérð þú hvaða tveir helmingar lagðir saman eru eins og heili hringurinn??
?
?
?
1
5
2
6
3
7
4
8
fyrir mér, þú mátt reyna
að leysa þessa þraut, ég
gefst upp.“ „Gefst upp?“
Sagði Lísalopa glottandi.
„Allt í lagi, sagði Kata og
dæsti. „Reynum þá að
finna eitthvað vitrænt
út úr þessari þraut.“ Hún
var ekki tilbúinn að láta
það fréttast að hún hefði
gefist upp svona léttilega
að leysa einhverja þraut.Getur þú reiknað út fyrir hvaða
tölustafi dýrin þrjú standa?
7
6
6
6
6
1
1
4
3
Getur þú fundið 10
dýranöfn í þessu stafarugli?