Bændablaðið - 16.12.2021, Blaðsíða 7

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 2021 7
LÍF&STARF
Ingólfur Ómar Ármannsson gaukaði
þessari kuldalegu stöku að þættinum:
Fýkur snær um freðinn völl,
fönn er drjúg í giljum,
fljót og lónin eru öll
undir klakaþiljum.
Mun léttara er yfir ljóðabréfi sem þættinum
barst frá Davíð Hjálmari Haraldssyni.
Langt er síðan sá öðlingur átti hér afurð
í þættinum. Fréttir genginna daga féllu í
næstu fjórar línur:
Fyrrum bjó hér frumstæð þjóð,
full með tros og lýsi.
Núna mjatlar merablóð
mjúkhent fólk í grísi.
Það líður að jólum og Davíð Hjálmar er
kominn í jólaskap:
Úti er rökkur, fönn og fár.
Fokið er lauf af reyni.
Stritar gegn vindi mógrár már.
Marfló dylst undir steini.
Kúra í húsum kýr og fé,
köttur og spikfeit gylta.
Jarpur vill ekkert jólatré
en jötu af höfrum fyllta.
Brasa menn steik og besta ost
og baka sinn rass við stóna,
framleiða öl og fínan kost
og fara í spariskóna.
Gangið til kirkju! Gólið Heims um ból
með gleði í hjarta- bráðum koma jól!
En víkjum nú að öðru og eldra efni.
Kristján frá Djúpalæk orti erfiljóð um
látinn þjóðkunnan blaðamann. Ljóðið
birtist í Verkamanninum, blaði sem
Heiðrekur Guðmundsson frá Sandi léði
oft ljóð til birtingar. Að loknum lestri ljóðs
Kristjáns vinar síns, orti Heiðrekur:
Lítið missti þessi þjóð,
það er fennt í gengna slóð.
Kristján orti erfiljóð,
ekki man ég, hvað þar stóð.
Á uppvaxtarárum sínum mætti Heiðrekur
ýmsu mótlæti, en með aldri þroskaðist hann
til þess að verða eitt virtasta skáld sinnar
tíðar. Þessi vísa Heiðreks ber með sér
nokkra beiskju:
Það er kalt í þessum heimi,
þar er valtur sess.
Lífið allt er öfugstreymi,
ungur galt ég þess.
Góðvinur hans, Kristján frá Djúpalæk,
orti honum til baka:
Þó að andi Kári kalt,
krýni landið fönnum,
þér mun standa þúsundfalt
þyngri vandi af mönnum.
Heiðrekur rak lengi verslun á
Akureyrarárum sínum. Um viðsjár í
verslunarrekstri sínum orti hann:
Skuldir mínar aukast enn,
af því bölið stafar.
Fjöldi víxla, en fáir menn
fylgja mér til grafar.
Sigurður á Fitjum, síðar búandi á Jörfa
í Kolbeinsstaðahreppi, orti um önugar
aðstæður sínar á Fitjum:
Hér á Fitjum margir mér
miðla þungum orðum.
Þá er hátíð þegar er
þögn og fýla á borðum.
Þó manna flestra missi sýn
meira en hálfan daginn,
hundurinn kemur helst til mín,
honum er tryggðin lagin.
Lesendum óska ég gleðiríkrar hátíðar með
þökk fyrir árið sem er að líða.
Árni Geirhjörtur.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggð1@gmail.com
288MÆLT AF
MUNNI FRAM
Íbúar í Brúnahlíðarhverfinu í Eyjafjarðarsveit kampakátir með umhverfisverðlaunin. Myndir / Eyjafjarðarsveit
Umhverfisverðlaun Eyjafjarðarsveitar 2021:
Íbúar í Brúnahlíðarhverfi og á Sandhólum hrepptu hnossið
Íbúar í Brúnahlíðarhverfinu í Eyjafjarðar­
sveit og ábúendur á Sandhólum hlutu
umhverfisverðlaun Eyjafjarðarsveitar
fyrir árið 2021, en verðlaunin eru afhent
annað hvert ár fyrir annars vegar
íbúðarhús og nærumhverfi og fyrirtæki
í rekstri. „Öll berum við ábyrgð á ásýnd
sveitarinnar og góðar fyrirmyndir skipta
máli,“ segir á vef Eyjafjarðarsveitar þar
sem getið er um verðlaunin.
Brúnahlíðarhverfið samanstendur af 12
húsum við tvær götur. Það einkennist af
fallegum og vel hirtum görðum með grjót-
hleðslum og fjölbreyttum gróðri. Almenn
umgengni er frábær, heildarsvipur fallegur
og fær hverfið verðlaun sem ein heild.
Sandhólar er kúabú rekið af Elísabetu
Wendel og Jóhannesi Sigtryggssyni. Húsakosti
á ýmsum aldri er vel við haldið. Gömul tæki
eru gerð upp og höfð sýnileg segir í umsögn og
að falleg ásýnd sé að bænum þar sem tækjum
er snyrtilega raðað upp. /MÞÞ
Elísabet Wendel og Jóhannes Sigtryggsson
á Sandhólum fengu umhverfisverðlaun fyrir
árið 2021 en þau reka kúabú og þykir ásýnd
heim að bæ þeirra falleg.
Riða í sauðfé:
Enn leitað að verndandi arfgerðum
– Yfir 2.400 sýni úr lifandi kindum þegar í vinnslu
Fjölþjóðlegt riðurannsóknarverkefni
stendur nú yfir á Íslandi síðan í vor, í
samstarfi íslenskra bænda og fjölþjóðlegra
vísindamanna – eins og greint hefur verið
áður frá í blaðinu. Markmið þess er að
reyna að finna tilteknar verndandi arfgerðir
í sauðfé sem hægt væri að nota til að rækta
upp ónæmt sauðfé gagnvart riðu.
Strax í upphafi verkefnisins fundust tvær
kindur með svokallaðan breytileika T137
sem hefur reynst sterkt verndandi á Ítalíu –
þetta gaf góð fyrirheit um framhaldið. Síðan
hefur þessi breytileiki ekki fundist en ýmsar
aðrar áhugaverðar niðurstöður hafa fengist
í verkefninu, meðal annars 11 kindur með
arfgerðina C151 sem vísbendingar eru um að
hafi verndandi áhrif.
Karólína Elísabetardóttir, sauðfjárbóndi í
Hvammshlíð í Skagabyggð, hefur haldið utan
um verkefnið í samstarfi við vísindamenn úr
fimm Evrópulöndum með aðkomu Stefaníu
Þorgeirsdóttur, riðusérfræðings á Keldum,
og Eyþórs Einarssonar, ráðunautar frá
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins. Hún segir
að enn hafi ekki fundist fleiri sýni með þessum
breytileika, en sýnatakan og raðgreiningin
úr lifandi kindum um landið allt hafi gengið
vonum framar. „Meira að segja hafa nokkrir
bændur látið raðgreina kindur á eigin kostnað
og samþykkt notkun niðurstaðna. Á þennan
hátt hefur verið hægt að senda fleiri en 2.400
sýni í raðgreiningu til þessa og niðurstöður
liggja þegar fyrir úr fleiri en 1.800 lifandi
kindum.“
Kindum með arfgerðina fækkaði með
niðurskurði
Það sem kom mest á óvart, að sögn Karólínu, er
að breytileikunum í príonpróteininu (sem segir
til um næmi kinda fyrir smiti) er hægt að skipta
í tvo flokka. Annars vegar eru til þeir sem
finnast auðveldlega í venjulegum stikkprufum
(á milli 10 og 30 úr hverri hjörð), og þeir sem
eru með upprunalega ástand príonpróteinsins
(arfgerðin ARQ án breytileika) sem er til staðar
í 70 til 90 prósenta tilvika þessa flokks. Í hinum
flokknum eru þeir breytileikar sem eru svo
sjaldgæfir að mjög tilviljunarkennt er að finna
þá, eins og T137, C151 og R231R+L237L, sem
er tvöfaldur breytileiki sem hefur ekki verið
rannsakaður til þessa.
„Einnig er ljóst að bæði hjarðir og svæði,
ekki síst líflambasölusvæði, geta verið mjög
ólík varðandi hlutföll breytileikanna. Á
Ströndum til dæmis, þar sem næstum allt fé
er kollótt, hafa fundist allir breytileikar nema
T137, á meðan norðausturhornið – þar sem
fé er svo til allt hyrnt – virðist eingöngu búa
yfir algengustu breytileikunum. Einnig kom
í ljós að með niðurskurði riðuhjarða hurfu
greinilega hjarðir sem höfðu breytileikann
T137. Í kringum 1999 fannst hann í 2,8 prósent
kindanna á riðusvæðum, en meðal þessara
1.841 lífandi kinda sem er búið að raðgreina í
ár eru bara tvær með T137,“ segir Karólína.
/smh
– Meira um fyrstu niðurstöður
rannsóknarinnar á blaðsíðu 66.
Ærnar Trú og Tryggð (arfgerð T137) frá Sveins-
stöðum með Karólínu Elísabetardóttur.
Mynd / Inga Sóley Jónsdóttir