Ársritið Húnvetningur - 01.06.1956, Blaðsíða 44

þetta líka. Hún þekkir Smjörskál, Mörgeira, Lambahlíð og Sauða-
hnjúk. Allt eru þetta Gósenlönd sumarsins og benda á feita sauði
og mikla málnytu. Og hún þekkir líka berjalautirnar og grasa-
hjallana.
„Hefði ég tveggja manna mátt
mundi ég leggjast út á vorin.“
Og þau hafa tveggja manna mátt, fjármaðurinn og stúlkan
hans. Adeð levfi húsbænda sinna fá þau að fara yfir fjallið þegar
snjóa leysir, og gera sér lítinn bæ efst á grundinni við gilið. Uppi
yfir þeim bæ er Smjörskál, Lambahlíð og Sauðahnjúkur. Þau
ætla líka að greiða leigurnar í smjöri — og þau eru bæði viss um
að það verður leikur einn. Ævintýrið hefur skeð. Nýtt býli risið
í dalnum bak við fjailið og dalurinn er orðin sveit. Og kannskc
koma fleiri yfir fjallið á næstu árum, taka land í dalnum og greiða
leigur í snrjöri.
A ýmsu veltur svo um framvinduna í þessu nýja landnámi.
Kannske eru frumbyggjarnir heppnir og árferði hagstætt meðan
þeir eru að treysta stoðir undir búum sínum. Þá fer allt vel, leig-
urnar greiðast skilvíslega, bústofninn smáeykst og bæjarhúsin
stækka, vallargarðurinn lengist og dugmikill barnahópur kemur
til létta.
En hvernig sem fcr og hvernig sem árar, er eitt samt alltaf víst,
að búskapur í fjalladalnum heimtar þrotlaust strit, erfiðleika og
afneitun flestra þæginda. Rómantíkin varaði ekki nema eitt sumar.
Sunnudagur selstúlkunnar varð skammur og draumur hjarðsveins-
ins fékk annan endi en upphafið boðaði.
En hvort sem þau flúðu af hólmi fyrir tímann eða féllu með
sæmd að enduðu erfiðu dagsverki, hafa nöfn þeirra gleymzt og
ævintýrin endað undir hrundum bæ í eyddri og yfirgefinni sveit.
Síðan hefur búsmali góðsveitanna kroppað kragana og jafnað
rústirnar við jörðu.
Sennilega eru engar tæmandi tölur til yfir heiðar- og fjallabýlin
íslenzku, sem nú eru aflögð og yfirgefin, og héðan af mun erfitt
að koma tölu á þau, því yfirreið aldanna og tímans tönn hafa
máð mörg þcirra út með öllu. Það er þó víst að þessi heiðabýli,
dalkot, sel og hjáleigur skipta mörgum hundruðum. Öldin okkar,
tuttugasta öldin hefur gengið frá langflestum þeirra og á síðustu
áratugum hafa nokkrar þéttbýlar sveitir, sem ciga að baki nær
42