Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Blaðsíða 25

Berglind Rós Magnúsdóttir og Unnur Edda Garðarsdóttir
25 ..
runa sinn utan að landi en upplifa sig á skjön varðandi búsetu- og skólaval í borginni og ýmis gildi
meðal vinnufélaga og annarra í svipaðri stéttarstöðu (Auðardóttir og Magnúsdóttir, 2020).
Krakkarnir með rótgróinn millistéttarbakgrunn (Berglind Rós Magnúsdóttir og Unnur Edda
Garðarsdóttir, 2018) eru vissulega einnig á vegferð sjálfsuppgötvunar en tilfinningaleg svörun (e. af-
fect) virðist vera með öðru móti, vegna þess að meiri samfella virðist vera á milli upprunaveruháttar
og framtíðarsýnar (Magnúsdóttir og Kosunen, væntanleg). Flest minnast á tiltekna áfanga í náminu
sem hafi haft áhrif á þau, svo sem fornmálafræði, kenningalega stærðfræði, kynjafræði og hljóð-
fræði. Þau einbeita sér að því að þróa akademískan veruhátt sinn í hátt skrifuðu menntaskólunum
en síður er vísað í djúpar breytingar er varðar aðgreiningu frá upprunavettvangi. Þau upplifa síður
þessa þörf fyrir algera endurskilgreiningu á sjálfinu, jafnvel þótt þau takist vissulega á hendur það
verkefni að koma ár sinni vel fyrir borð og tryggja sér áframhaldandi stöðu innan millistéttarinnar
því enginn er í raun tryggður fyrir slíkri stéttartengdri endursköpun (e. class reproduction) í sam-
félagi sem á að flokka fólk eftir verðleikum (með hjálp menntakerfisins). Hver kynslóð þarf að sanna
sig; endurskapa sig. Þess í stað tala þau um að það séu fleiri nemendur eins og þau sjálf í mennta-
skólanum samanborið við grunnskólann. Guðbjörg (Víðisskóla) orðar sín markmið þannig: „… mér
líður eiginlega eins og ég vilji vera bara eins og ég er áfram.“ Auður (Greniskóla) lýsir öryggi sínu
með þessum hætti: „Ég geri bara það sem ég vil.“ Helga (Víðisskóla) fjallar um breytta sjálfsmynd
sína í því samhengi að námið hafi verið auðvelt í grunnskólanum og einkunnir því oft himinháar en
þegar í framhaldsskólann er komið hafi kröfur aukist og hún fundið fyrir meiri samkeppni á milli
nemenda með svipaða námsgetu og þannig hafi hugmyndir hennar um sig sem námsmann breyst
nokkuð: „...þannig að maður var með svaka sjálfstraust og svo þegar maður fór smám saman að fara
í eitthvað erfiðara þá finnst mér eins og ég sé ekki jafn dugleg og ég var þegar ég byrjaði í mennta-
skóla.“ Páll (Víðisskóla) og Ingólfur (Hlynsskóla) tala um að breytingin felist fyrst og fremst í
nýjum samböndum sem þeir hafa myndað enda virðist félagsauður í hátt skrifuðu skólunum á Íslandi
mjög afgerandi (Magnúsdóttir og Kosunen, væntanleg).
Verund og valdavettvangur – að leita að samhljómi og finna (stundum)
Málflutningur Ragnýjar ber vott um markvissa sjálfssköpun af hennar hálfu, til þess að breyta veru-
hætti sínum fyrir tilstilli virkrar sjálfsvinnu (e. work on the self) (Sayer, 2005). Sjálfsvinnan gengur
að miklu leyti út á að bera sig í sífellu saman við vini á nýjum vettvangi og sníða af sér þá vankanta
sem falla illa að þeim. Það birtist m.a. í upplifun hennar af því að byrja í skólanum í upphafi: „Vá ég
verð að vera eins og allir aðrir og alltaf bara á tánum...“ en með tímanum lærði hún af nýjum skóla-
félögum hvernig best væri að haga sér:
Bara að vera í kringum allt þetta fólk sem er hér.... og bara að eignast vini og sjá
hvernig þau gera og hvernig þau haga sér. Þarna í sjávarþorpinu eru bara allir í
einhverri sömu kúlunni og læra ekki beint... þetta var alveg erfitt fyrir mig en ég
er líka alveg rosalega þakklát fyrir þetta (Ragný, Reynisskóli).
Ragný upplifir þessa endursköpun sjálfsins sem „erfitt“ verkefni en finnst hún jafnframt heppin að
hafa fengið það í hendur. Það samræmist kenningum Bourdieu (1998; 2000) sem sýndi fram á með
gögnum sínum og greiningum að skólamenningin, sérstaklega í „virtum skólum“, endurspeglaði
menningu millistéttarinnar. Þar þurfi nemendur af lægri stéttum að vinna hörðum höndum að því að
tileinka sér það sem millistéttin fær næstum í vöggugjöf, t.d. viðeigandi stíl, smekk, klæðnað, tals-
máta og húmor.
Þetta umbreytingarferli hefur einkennst nokkuð af tilfinningalegu umróti, ekki síst tilfinningu
fyrir skömm og samræmist það kenningum Sayer (2014) um það hve merkingarbær tilfinningaleg
upplifun fólks er af táknrænni stöðu sinni í samfélaginu (Sayer, 2005; Skeggs, 2004). Þegar Ragný
byrjaði fyrst í framhaldsskólanum fann hún fyrir því að veruháttur hennar passaði illa inn í skólaum-
hverfið: „ [...] ég var rosa mikið þannig og var svo bara „shit hvað var ég að segja þegar ég kom