Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Qupperneq 6

4 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 3. tbl. 97. árg. 2021
Skiptir kyn virkilega
svona miklu máli?
Nýverið gaf forsætisráðuneytið út skýrsluna Verðmætamat
kvennastarfa, tillögur starfshóps forsætisráðherra um endurmat
á virði kvennastarfa en skv. yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar frá því í
mars 2020 átti leggja fram tillögur fyrir lok árs 2021 að aðgerðum
til að útrýma launamun sem stafar af kynskiptum vinnumarkaði.
Leiðarljós aðgerðanna í skýrslunni voru að leiðrétta kerfisbundið
vanmat á störfum þar sem konur eru í meirihluta en rannsóknir
hafa sýnt að kynskiptur vinnumarkaður er meginorsök kynbyndins
launamunar. Þetta eru stórar fréttir og fagnar ég útkomu skýrslunnar
en eins og flestir vita eru konur 97% félagsmanna og jafnframt
fjölmennasta heilbrigðisstéttin.
Ekki þarf að tíunda fyrir hjúkrunarfræðingum skortinn á þeim til starfa en
hann er mikill og mun að óbreyttu aukast á næstu árum, m.a. vegna hækkandi
starfsaldurs. Nú er svo komið að 4.-5. hver hjúkrunarfræðingur er hættur
störfum innan fimm ára frá útskrift og því brýnt að snúa þessari þróun við.
Ein af ástæðunum fyrir brottfalli þeirra úr starfi er sú að hjúkrunarfræðingar
eru vanmetin kvennastétt hvað varðar laun, með tilliti til ábyrgðar og eru
störf þeirra ekki metin til jafns við aðrar stéttir eins og t.d. karlastéttir.
Þetta kom m.a. fram í gerðardómi í kjaradeilu Fíh og fjármálaráðherra
f.h. ríkissjóðs frá 1. september 2020. Jafnframt kemur fram í dómnum að
samkvæmt launagreiningu innan Landspítala sem 60% hjúkrunarfræðinga starfa
hjá, eru vísbendingar um að starfshópar í stéttarfélögum þar sem karlar eru
fjölmennari, séu með að jafnaði hærri laun en hjúkrunarfræðingar, án þess að störf
þeirra væru endilega metin meira virði í starfsmati. Þetta er ótækt og verður eitt
helsta baráttumál okkar í kjaraviðræðunum 2023.
Það hefur aðeins dregið úr launamun kynja á undanförnum árum m.a. vegna
innleiðingar á starfsmati hjá sveitarfélögum og kröfum um jafnlaunavottun. Þetta
hafa þó ekki verið fullnægjandi leiðir til þess að leiðrétta launamun sem stafar af
kynbundinni skiptingu vinnumarkaðar og skýrir að miklu leyti þann launamun sem
enn er til staðar. Samkvæmt nýlegri launarannsókn Hagstofunnar hefur leiðréttur
launamunur minnkað úr 6,4% í 4,3% með tilkomu jafnlaunastaðalsins. Það er
þó ekki nóg þar sem jafnlaunastaðallinn tekur ekki á því grundvallarmisrétti
sem er ennþá til staðar í íslensku samfélagi vegna menningarlegra, sögulegra og
kerfisbundinna þátta og hefur því áfram áhrif á mat störf kvennastétta eins og
hjúkrunarfræðinga. Baráttan heldur því áfram þó ýmislegt hafi áunnist í gegnum
áratugina.
Í þessu samhengi finnst mér gífurlega mikilvægt að við horfum á stéttina
okkar og veltum fyrir okkur hvort í dag hafi okkar skjólstæðingar aðgang
að sem fjölbreyttustum hópi hjúkrunarfræðinga til að mæta sínum þörfum.
Skjólstæðingar okkar hjúkrunarfræðinga eru ólíkir og eru jafnframt með ólíkar
þarfir, rétt eins og annarra fagstétta. Eigum við ekki að að endurspegla okkar
skjólstæðingahóp? Þurfum við ekki að huga að öllum kynjum og vera meðvitaðri
um hinsegin heilbrigði svo eitthvað sé nefnt?
Víða erlendis er hlutfall karlmanna mun hærra innan
stéttarinnar en á Íslandi og þykir ekkert tiltökumál
að hjúkrunarfræðingar séu karlmenn. Ég tel að hér
á landi þurfum við hjúkrunarfræðingar að leggjast á
eitt með að uppræta kynbundið náms- og starfsval
hjá fólki framtíðarinnar og í raun þarf eyða gömlum
staðalímyndum og fordómum og kynna betur
hjúkrunarfræði fyrir öllum kynjum og þá sérstaklega
karlmönnum. Það getum við gert með því að vera
frekari fyrirmyndir fyrir öll kyn og hvetja fólk til
að fara í hjúkrun, því rannsóknir hafa sýnt fram á
að þegar kemur t.d. að vali íslenskra karlmanna á
hjúkrun sem starfsvettvangi, þá er það oft út af því
að þeir hafa haft góða fyrirmynd hjúkrunarfræðings
í sínu nærumhverfi. Við hjúkrunarfræðingar getum
því sjálfir tekið þátt í að hafa áhrif á kynjahlutfallið
hjá hjúkrunarfræðingum framtíðarinnar hér á landi
en eins og fram kom hér í byrjun hefur kynjahlutfallið
einnig haft áhrif á okkar kjör fram að þessu og því
enn ein leiðin fyrir okkur til að berjast fyrir bættum
kjörum.
Pistill formanns
„Eigum við ekki að að endur-
spegla okkar skjólstæðingahóp?
Þurfum við ekki að huga að
öllum kynjum og vera meðvitaðri
um hinsegin heilbrigði svo
eitthvað sé nefnt?“