Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 11

3. tbl. 97. árg. 2021 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 9
Viðtal
Arna segist hafa mikla trú á skólaheilsugæslunni og þeim
tækifærum sem þar eru til að hafa heilsueflandi áhrif á
skólasamfélagið. „Þegar ég var skólahjúkrunarfræðingur
í Hagaskóla fyrir nokkrum árum fékk ég einmitt
tækifæri til að leiða verkefnið Heilsueflandi grunnskóli
sem var á vegum Embættis landlæknis. Hagaskóli er
stór unglingaskóli og voru skólastjórnendur spenntir
fyrir verkefninu. Við fengum styrk úr Lýðheilsusjóði
og ég fékk til liðs við mig íþróttakennara skólans,
lífsleiknikennarann, kokkinn og fulltrúa frá nemendum.
Í sameiningu lögðum við línurnar og settum markmið
um heilsueflingu næstu ára. Þetta var uppbyggileg vinna
og það tóku allir þátt. Ég held að þetta verkefni sé enn
þá í gangi hjá Embætti landlæknis og hægt er að sækja
um að gerast heilsueflandi grunnskóli, framhaldsskóli
og jafnvel heilsueflandi samfélag. Markmið verkefnisins
er að samfélagið sem um ræðir, hvort sem það er skóli,
vinnustaður eða eitthvað annað samfélag, verði að
betri og heilsusamlegri vinnustað fyrir alla. Unnið er
með eitt þema eða verkefni á ári og yfirleitt er byrjað
á næringunni, síðan er hreyfingin í brennidepli og að
lokum geðræktin í sinni fjölbreyttu mynd,“ segir Arna.
„Forvarnarstarf innan heilsugæslustöðvarinnar beinist,
eins og fram hefur komið, með skipulögðum hætti að
mæðravernd og ungbarnavernd. Forvarnir og fræðsla til
skjólstæðinga okkar sem leita á heilsugæsluna með sín
vandamál er rauður þráður, hvort sem vandinn er lítill
eða stór. Við ræðum um heilsueflandi þætti eins og svefn,
næringu og streitu og reynum að vekja löngun og áhuga
hjá hverjum og einum til að bera ábyrgð á sjálfum sér og
heilsu sinni. Það eru ekki bara við heilbrigðisstarfsmenn
sem getum læknað, hjúkrað og lagað eins og margir hafa
væntingar um. Við getum gert svo margt sjálf.“
Hvað er heilsueflandi hjúkrunarmóttaka?
„Lífsstílstengdir sjúkdómar, eins og fullorðinssykursýki
og offita eru að aukast. Þjóðin er að eldast og við lifum
lengur og oft með fleiri en einn sjúkdóm á efri árum.
Heilsugæslan þarf að bregaðst við þessari þróun og
hefur þróunarhópur tekið til starfa fyrir heilsueflandi
móttöku innan heilsugæslunnar undir forystu Jórlaugar
Heimisdóttur hjúkrunarfræðings. Markmiðið með
heilsueflandi móttöku er að samræma heildræna,
þverfaglega og framvirka heilbrigðisþjónustu fyrir
aldraða einstaklinga með fjölþættan og/eða langvinnan
heilsuvanda.“
Arna segir að hægt sé að líta á heilsueflandi móttöku sem
regnhlífarhugtak yfir svo margt. ,,Sykursýkismóttakan
hefur á mörgum heilsugæslustöðvum fest sig í sessi
sem hluti þjónustunnar. Sýnt hefur verið fram á að
með innköllun einstaklinga með sykursýki af tegund
2, fræðslu, ávísun á hreyfingu, stuðningi og hvatningu
næst betri árangur. Með þessa vitneskju hafa áhugasamir
hjúkrunarfræðingar tekið að sér að þróa verklag með sínu
samstarfsfólki, bætt við þekkingu sína og haldið utan um
þennan sjúklingahóp. Þessi vinna er í stöðugri þróun og
mikilvægt er að unnið verði að því að samræma skipulag
og verklag, ekki síst í skráningu þannig að hægt sé að
fylgjast með árangri í meðferð við sykursýki. Uppbygging
á heilsueflandi móttökum í heilsugæslunni ætti að byggja
á reynslu okkar af sykursýkismóttökunni.“
Hún segir að í þeirri vinnu sem nýlega sé farin af stað
í þróun á heilsueflandi móttöku verði annars vegar
tekið mið af öldruðum og hins vegar einstaklingum
með fjölþættan og/eða langvinnan heilsuvanda óháð
aldri. „Leitast verður við að tryggja heildræna og
einstaklingsmiðaða þjónustu með fjölþættum aðgerðum.
Það verður spennandi að taka þátt í þeirri vinnu sem
er fram undan, ekki síst hvernig við nálgumst þessa
einstaklinga og skipuleggjum þjónustuna þegar vandinn
er fjölþættur. Eins og fram hefur komið hef ég haldið utan
um hópinn okkar á heilsugæslunni sem er með sykursýki
af tegund 2. En ég hef líka í vaxandi mæli sinnt fólki sem
er með offitu og sit í stjórn fagfólks um offitu vegna þess
að ég vil að við hlúum betur að þessum hópi. Vandinn
er viðkvæmur og úrræðin því miður ekki mörg. Við
heilbrigðisstarfsfólk verðum að geta opnað umræðuna
við skjólstæðinga okkar og sýnt stuðning ef viðkomandi
þiggur aðstoð. Við í heilsugæslunni þurfum að styðja
betur við einstaklinga með offitu. Í móttökuna okkar
koma einstaklingar, jafnvel viku- eða hálfsmánaðarlega,
til að fá stuðning. Mörgum tekst með slíkum stuðningi
að ná góðum tökum á sínum sjúkdómi, sérstaklega ef
vandinn er ekki orðinn stór. Heilsugæslan er fyrsta stigið
í þessari þjónustu en okkur vantar sárlega úrræði að vísa
í þegar á þarf að halda. Biðlistinn á Reykjalund er langur
og þangað fara eingöngu þeir sem verst eru staddir. Offita
hjá börnum er líka heilsufarslegt vandamál sem þarf að
sinna betur innan heilsugæslunnar með markvissum
stuðningi við barnið og foreldra þess. Það er óásættanlegt
að fordómar í samfélaginu komi í veg fyrir að foreldrar
þiggi stuðning áður en vandinn fer að hafa neikvæð
áhrif á líkamlega og andlega heilsu barnsins. Það þarf
vitundarvakningu í samfélaginu til að hægt sé að nálgast
sjúkdóminn offitu eins og aðra sjúkdóma.
Þarf að koma með tilvísanir í þessar móttökur?
„Ég fæ flestar tilvísanir í sykursýkismóttökuna og
lífsstílsmóttökuna frá læknum stöðvarinnar. Það er oftast
búið að vinna upp skjólstæðinginn, taka blóðprufu og
taka góða heilsufarssögu. Þar með er viðkomandi kominn
á lista í móttökunni hjá okkur. Ég reyni að bjóða fyrsta
viðtal innan tveggja til þriggja vikna frá greiningu og
eru flestir mjög jákvæðir fyrir því að koma. Við tökum
nákvæma fæðissögu og förum yfir hvar væri hægt að
gera betur. Sumir fara beint á lyf, á meðan aðrir, vilja
láta reyna á að taka lífsstílinn föstum tökum. Eftirlitið
í framhaldinu ræðst svolítið af því hvernig gengur í
byrjun. Sjúkraþjálfarinn okkar sem sér um hreyfiseðlana
hittir einstaklinginn oftast á svipuðum tíma. Þetta er
teymisvinna, læknis, hjúkrunarfræðings og sjúkraþjálfara.
Við reynum að taka vel utan um skjólstæðinginn og koma
hans málum í farveg. Svo er það einstaklingsbundið hvað
fólk þarf mikla þjónustu.“
Hvað með heilsueflandi hjúkrunarmóttöku fyrir
fólk með andleg veikindi?
,,Í þessu módeli um heilsueflandi móttöku sem við
ræddum áðan er ekki talað sérstaklega um einstaklinga
með geðraskanir, sem er miður, en vonandi verður það í
framtíðinni,“ segir Arna að endingu og við þökkum henni
fyrir upplýsandi viðtal.