Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Qupperneq 53

3. tbl. 97. árg. 2021 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 51
Fræðigrein
Saga dansmeðferðar fyrir einstaklinga með PS má rekja
til ársins 2001, en þá voru hannaðir sérstakir danstímar í
Bandaríkjunum sem kölluðust ,,Dansað fyrir Parkinson“ (e.
Dance for Parkinson’s Disease), þar sem einstaklingum með
PS og aðstandendum þeirra var boðið að taka þátt. Tímarnir
voru þróaðir í samvinnu danskennara, Parkinsonssamtakanna
í Brooklyn og hinum fræga Mark Morris-danshóp (sjá dæmi
um slíka danskennslu á eftirfarandi krækju: https://youtu.
be/ENu51imonmU ). Kennsluaðferðunum var lýst þannig að
danskennari gaf munnlegar leiðbeiningar og þátttakendur
áttu að einbeita sér að því að endurtaka taktfastar hreyfingar
við tónlist (Westheimer o.fl., 2015). Einstaklingarnir höfðu ekki
dansfélaga og voru með þokkalega hreyfigetu. Síðan þá hafa
þróast margar mismunandi dansmeðferðir sem jafnvel eru
sniðnar að einstaklingum með mikla hreyfiskerðingu. Í þeim
tilvikum er dansmeðferðin framkvæmd með hjálpartækjum
eða jafnvel á meðan einstaklingur er sitjandi (sjá dæmi á
eftirfarandi krækju: https://youtu.be/5utV1ERgbs8).
Áhrif dansmeðferðar á hreyfieinkenni
Ljóst er að dansmeðferð skilar góðum árangri við PS. Í
dansmeðferðinni er unnið markvisst að því að efla hreyfifærni,
meðal annars með því að fá þátttakendur til að teygja á
vöðvum, taka skref og halda jafnvægi (Hashimoto o.fl.,
2015; McNeely o.fl., 2015). Mörg dansform þykja vinsæl í
þessum tilgangi. Þar má til dæmis nefna tangó, en sá dans
er mjög taktfastur og felur í sér örvun á hreyfingum líkt og að
snúa sér, taka skref aftur á bak og framkvæma hreyfingar á
mismunandi hraða. En það eru einmitt þær hreyfingar sem
reynast einstaklingum með PS sérstaklega erfiðar (McNeely
o.fl., 2015). Auk ofannefnds ávinnings bætir tangó einnig
jafnvægi, stöðugleika og þar af leiðandi göngulag (Pereira o.fl.,
2019; Raje o.fl., 2019) (sjá má dæmi um tangó dansmeðferð á
eftirfarandi krækju: https://youtu.be/EajsKP-ARIE).
Hjúkrunarfræðingar sem vinna með einstaklingum með PS
þurfa að geta upplýst þá um ýmis meðferðarúrræði. Ljóst er
að dansmeðferð hefur marga kosti en frekari vitneskju vantar
hins vegar um mikilvæga þætti sem þarf að taka tillit til þegar
dansmeðferð er skipulögð. Til dæmis hvaða upplýsingar þarf
að veita sjúklingum og aðstandendum þeirra ásamt því að
varpa ljósi á þætti sem hafa áhrif á þátttöku og öryggi.
BAKGRUNNUR –
Saga og notkun dansmeðferðar
við Parkinsonssjúkdómi
Framkvæmd var fræðileg samantekt á ritrýndum greinum,
birtar 2017-2021.
Leit að gögnum: Upphaflega var gerð frjáls textaleit þar sem
mismunandi samsetningar af leitarorðum voru notaðar til að
finna næm leitarorð, sjá leitarorð í töflu 1 ásamt inntöku- og
útilokunar skilyrðum. Við lokaleitina voru notuð tvö næmustu
MeSH-leitarorðin ,,Dance therapy“ og „Parkinson’s disease“.
Skoðaðar voru kerfisbundnar samantektir birtar um efnið og
gerð afturvirk snjóboltaleit á heimildalistum þeirra.
AÐFERÐAFRÆÐI
Greining og framsetning niðurstaðna: Átján rannsóknar-
greinar stóðust inntökuviðmiðin, sjá yfirlit yfir heimildaleit á
mynd 1. Upplýsingar um hverja og eina rannsókn voru
settar fram í töflum, sjá fylgirit í vefútgáfu tímaritsins á
hjukrun.is. Síðan voru töflurnar notaðar til að taka saman
helstu niður-stöður með orðum.
Tafla 1. Leitarorð
P Einstaklingar með Parkinson´s, aðstandendur þeirra,
heilbrigðisstarfsfólk, dansþjálfarar og sjálfboðaliðar
(Parkinson‘s disease, relatives, healthcare professionals,
volunteers)
I Dansmeðferð (Dans, theraphy, treatment, protocol)
C Hefðbundin meðferð eða önnur sálfélagsleg- eða líkams-
ræktarúrræði
O Hreyfigeta, ekki-hreyfieinkenni, sálfélagsleg líðan, vitræn
geta
T Allir tímapunktar í sjúkdómsferlinu óháð framgangi
sjúkdómsins
S Eigindlegar og megindlegar rannsóknargreinar auk fýsi-
leikarannsókna (Quantitative studies, qualitative studies,
experience, feasibility studies)
Gagnagrunnur: Leitað var í rafræna gagnagrunninum PubMed við öflun
gagna fyrir niðurstöðukaflann.
Dagsetning
leitar:
Þar sem áætlað var að horfa á nýjusta þróun í dans-
meðferð var ákveðið að miða við fjögurra ára tímaramma
eða greinar sem voru birtar frá 2017 til 2021.
Þátttakendur: Einstaklingar með PS óháð sjúkdómslengd, makar eða
nánir aðstandendur, dansþjálfarar, sjúkraþjálfarar,
heilbrigðisstarfsfólk og sjálfboðaliðar tóku þátt í dans-
meðferð.
Tími í
sjúkdómsferli
og staðsetning
sjúklings:
Allar rannsóknir sem fjölluðu um dansmeðferð voru
teknar með óháð alvarleika sjúkdómsins og staðsetningu
sjúklinga.
Tegundir
rannsókna:
Allar tegundir rannsóknagreina birtar í ritrýndum tíma-
ritum, sem uppfylltu inntökuskilyrði og voru byggð upp
samkvæmt Introduction, Method, Results and Discussion
- IMRAD viðmiðunum, voru teknar með.
Tungumál: Greinar sem voru skrifaðar á ensku eða íslensku. Greinar á
öðrum tungumálum voru útilokaðar.
Leit samkvæmt PICOTS
Inntöku- og útilokunarskilyrði