Úrval - 01.04.1946, Page 78

76
tÍRVAL
hlutfalli við seðlaveltuna í þess-
um Iöndum.
Þetta þýddi að sá, sem átti t.
d. 5 punda seðil, gat alltaf farið
inn i Englandsbanka og fengið
gull út á hann. Sérhvert land
með gullmyntfæti verður þann-
ig að vera við því búið að borga
skuldir sínar í gulli. Land, sem
ekki hefir gullmyntfót, gefur
enga slíka tryggingu. Traust er
því hinn raunverulegi grund-
völlur gullmyntfótarins. Ef
trúináþað að eitthvert land geti
borgað skuldir sínar í gulli
bregzt, neyðist landið til þess
að hætta við gullinnlausn.
Við skulum taka einfalt
dæmi. Ef Bretland kaupir vör-
ur i Bandaríkjunum fyi'ir
1 000 000 punda og selur þangað
vörur fyrir 900 000 pund, kæm-
ist það í 100 000 punda skuld við
Bandaríkin. Greiðslujöfnuður
þess yrði með öðrum orðum
óhagstæður um 100 000 pund, og
þá upphæð yrði það að greiða
með gulli.
Þegar fyrri heimstyrjöld skall
á, vissu Bretar, að þeir yrðu að
kaupa mikið frá útlöndum, en
myndu flytja út lítið í staðinn.
Verzlunarjöfnuður landsins
yrði því mjög óhagstæður. Ef
reynt yrði að borga mismuninn
í gulli, myndi það fljótt ganga
til þurrðar. Otflutningur á gulli
var því bannaður. Bretland
hvarf með öðrum orðum frá
gullmyntfæti og lifði á láns-
trausti sínu.
Þegar Bretland hvarf frá
gullinnlausn, komst gengi
pundsins á reik og varð alger-
lega háð álit annara landa á
fjárhagsástæðum ríkisins. Árið
1914 fengust nálega 5 dollarar
fyrir pundið. En árið 1921 var
lánstraust Breta ekki eins mik-
ið og fengust þá minna en
fjórir dollarar fyrir pundið.
Bretland tók aftur upp gull-
myntfót árið 1925. En það
gleymdist, að pundið var ekki
lengur í jafnháu verði og fyrir
stríð, og var gengi þess skráð
hið sama og það var 1914, 4,86
dollarar. Afleiðingin varð sú, að
Ameríkumenn urðu að borga
4,86 dollara fyrir punds virði af
brezkum vörum, í staðiim fyrir
tæpa fjóra dollara. Þeir drógu
því úr kaupum sínum. Til þess
að auka vörusöluna urðu Bret-
ar að lækka verðið — en það
leiddi til launalækkunar, og í
kjölfarið fór svo atvinnuleysi.
Árið 1929 skall kreppan á í
Ameríku. Tveim árum síðar
voru amerískir kaupsýslumenn