Póllinn - maj 2023, Side 20

Við höfum flest öll heyrt af rasisma á Íslandi. Þrátt fyrir það þá virðast hin mörgu tilfelli ekki
sannfæra öll um að hann sé til og grasserist hérlendis. Erfitt getur verið að skilja rasisma
þegar man verður ekki fyrir honum sjálf/t/ur. Það gæti sumum fundist það fjarstæðukennt
að fólk „kvarti“ yfir því að vera spurt oft á dag hvaðan það sé og segja „hér á Íslandi fá öll
þessar spurningar, við viljum bara vita hverra manna öll eru“ en þó að svo sé þá er samt sem
áður stigsmunur þegar litaðir einstaklingar eru spurðir. Þó að man vilji kannski ekki
viðurkenna það þá kemur þessi spurning oftast vegna þess að einstaklingurinn lítur öðruvísi
út. Þetta er síðan sýnt enn frekar þegar „nei, hvaðan ertu í alvöru?” fylgir eftir að svar hefur
þegar borist. Síðan þegar bent er á að þessi spurning sé ekki velkomin þá fer fólk í varnargír,
afsakanir á borð við „æ, þessi sem ég þekki er þaðan“, „ég var bara að spyrja, hættu þessari
viðkvæmni“, „æ, það má víst ekki segja svona lengur“ fylgja stutt á eftir. Þó margir litaðir
lenda í þessu daglega þá er samt sem áður oft erfitt að segja til um hvernig man eigi að
bregðast við. Man vill ekki vera dónalegt þar sem það eru einstaklingar sem eru einfaldlega
forvitnir. Það er samt sjaldan þar sem svar þitt skiptir í raun máli og heldur fólk oft að þetta
sér bara almenn kurteisi, sem það er ekki. Það eru ekki einungis spurningar um uppruna sem
man fær heldur einnig athugasemdir um tungumálagetu, hvað man sé nú gott í íslensku, þó
man hafi kannski búið hér alla ævi. Man er í rauninni alltaf útlendingur fyrst.
Það er aukið flækjustig þegar einstaklingur er ættleiddur af einstaklingum sem eru af öðrum
kynþætti. Það er margt sem foreldranir eru ekki meðvitaðir um og geta því átt erfitt með að
hjálpa eða eru sjálf fáfróð. Þá er það ekki fyrr en barnið verður eldra og sjálft meðvitað um
rasisma sem það samtal á sér stað. Það eru fleiri spurningar sem koma í kjölfar þess að fólk
komist að því að þú sért ættleitt, spurningar um hvort að þú þekkir nú „alvöru“ foreldra þína,
hvort þig langi ekki að finna þau, hvort systkini þín séu „alvöru“ systkini þín og hvort þú
þekkir ekki hverja einustu ættleiddu manneskju á landinu. En auðvitað eru upplifanir allra
jafn mismunandi og við erum mörg.
Ég varð sjálf ekki meðvituð um rasisma fyrr en í menntaskóla. Þegar ég lít til baka þá man ég
eftir atvikum sem ég myndi í dag, hafandi meiri þekkingu en þá, stimpla sem rasísk. Þegar
krakkarnir í grunnskólanum gerðu grín af augum asískra og ég tók þátt án þess að fatta að
þessi augu sem þau gerðu grín af voru í raun mín eigin. Þegar ég var lítið barn í lúðrasveit að
spila í einhverri búð, þegar starfsmaður kemur að mér og annarri ættleiddri og tilkynnir
okkur að hann hafi jú, keypt konuna sína frá Asíu. Þegar mér var sagt að hætta að tala
kínversku í tónfræði tíma, að verkið mitt hljómaði japanskt og að allar asískar stelpur hétu
Natalía. Þegar krakkar komu að mani í grunnskólanum og heilsuðu mani á japönsku. Þegar
kennarinn kom að mér og tilkynnti hversu gott það væri að fólk frá útlöndum kæmi til að
bjarga íslenska kynstofninum frá úrkynjun. Þetta er í rauninni bara brot af því sem ég man
eftir á meðan ég skrifa þetta sitjandi í Veröld á Kaffi Gauk. Ég hef samt alltaf talið mig frekar
heppna þegar kemur að rasisma þar sem ég er alin upp af hvítu fólki og er því með hvíta siði.
Ég þurfti til dæmis aldrei að upplifa það að vera skrýtni krakkinn með skrýtna matinn í
skólanum. En auðvitað koma ýmiss erfiði tengd því að vera ættleidd. Tilvistarkreppa og
fleira. Man tilheyrir aldrei alveg. Man er of asískt fyrir Ísland og of hvítt fyrir Asíu.
Nei, hvaðan ertu í alvörunni?
Upplifun ættleiddra og innfluttra einstaklinga af rasisma á Íslandi
18